Virðisaukaskattur - virkar tekjur eða aukinn kostnaður?

Virðisaukaskattur (VSK) er veruleg aukning flestra útgjalda almennigns og fyrirtækja. Þess vegna er athyglisvert að velta fyrir sér hve miklum raunverulegum hreinum tekjum þessi skattur er að skilar til ríkisjóðs. 

Flestir eru sér meðvitaðir um að VSK bætist ofan á útreiknað verð vöru eða þjónustu og greiðist til ríkissjóðs eftir tiltekinni reiknireglu, sem ekki verður farið nákvæmlega út í hér.  Hins vegar er það stór spurning hve margir hafa hugleitt hvað VSK skapar ríkissjóði mikla útgjaldaaukningu. Og að þeirri útgjaldaaukningu frátalinni, hverjar séu þá hina hreinu tekjur ríkissjóðs af þessari umfangsmiklu skattheimtu.

Þegar að er gáð, sést að þjóðfélag okkar er það lítið að ríkissjóður er sjálfur verulega stór rekstraraliði. Einnig er hann greiðandinn að verulegum hluta framkvæmda í landinu, s. s. vegagerðar, flug- og hafnarmannvirkja, virkjunarframkvæmda, auk viðhalds og nýbygginga ýmissa mannvirkja. Ríkissjóður er einnig lang-stærsti launagreiðandi landsins og fjármagnar í gegnum það VSK þáttinn í útgjöldum starfsmanna sinna.

Næststærsti aðili á þessu sviði eru sveitarfélögin í landinu, sem annast viðamikinn rekstur og fjármögnun nýframkvæmda, sem VSK er greiddur af. Auk þess eru sveitarfélögin með mikinn fjölda starfsmanna á launaskrá, og fjármagna í gegnum það VSK þáttinn í kostnaði sem starfsmennirnir þurfa að greiða með launum sínum.

Ríkissjóður greiðir síðan, í gegnum jöfnunarsjóð sveitarfélaga, rekstrarstyrki til sveitarfélaganna.

Eins og hér hefur verið rakið er ríkissjóður með beinum, eða nánast beinum hætti að fjármagna gífurlega mikið af innheimtum VSK, í sínum eigin útgjöldum og greiðslum til verktaka og sveitarfélaga. Ég fór því að velta fyrir mér hver væri hreinn hagnaður ríkissjóðs af öllu þessu VSK innheimtukerfi.

Ég fór ekki út í að finna út beinan kostnað ríkissjóðs við keyrslu þessa kerfis, þ. e. þann mikla fjölda starfsmanna sem að þessum málaflokki vinna eða hver væri beinn eða óbeinn annar kostnaður við innheimtukerfi þessa sérstaka skatts. Ég fór hins vegar í Ríkisreikning og fékk þar upplýsingar um heildartekjur af VSK. Þar fór ég einnig í gegnum alla útgjaldaliði ráðuneyta og annarra ríkiksstofnana, eins og þau koma fram í Ríkisreikning. Ég flokkaði frá alla launaliði og aðra liði sem vafi lék á að hvefðu inni að halda VSK. Að þessum liðum frátöldum hafði ég niðurstöðu framkvæmda og rekstrarkostnaðar, sem hafði inni að halda VSK, líkt og hjá öðrum fyrirtækjum eða einstaklingum.  Niðurstaða þesarar athugunar var mjög athyglisverð.

Þessi skoðun var gerð á árinu 1994, í tenglsum við vinnu starfshóps 10 stéttarfélaga á höfðuborgarsvæðinu, um svonefnda GERVIVERKTÖKU OG SVARTA ATVINNUSTARFSEMI. Þau ár sem tekin voru til skoðunar voru árin 1991 og 1992, en þá var ekki fyrirliggjandi nýrri Ríkisreikningur en fyrir árið 1992. Úttektin er nokkuð flókin aflestrar en niðurstöður hennar eru settar fram hér fyrir neðan.

                                                                    1991                    1992

Virðisaukaskattur samkv. skýrslum              17.664.616.000        20.524.093.000

Ýmsar endurgreiðslur skv. sundurliðun          -2.928.479.000         -2.903.206.000

Nettó innh. VSK samkv. skýrslum                14.736.137.000      17.620.887.000

VSK fjármagnaður af A-hluta ríkissjóðs         -15.011.898.883      -13.575.476.697

VSK fjármagnaður af B-hluta ríkissjóðs          -5.666.167.200        -4.778.402.400

Kostnaður ríkissjóðs umfram innheimtu     -5.941.929.083          -732.992.097

Í þessum lið sem þarna er skoðaður er eingöngu litið á þann VSK sem innheimtur er með VSK skýrslum út um allt þjóðfélagið. Annar liður er svo VSK af innfluttum vörum, sem alveg sér kapítuli.

Eins og sjá má af þessum niðurstöðum er VSK kerfið að valda ríkissjóði beinum kostnaði upp á tæpa sex milljarða á árinu 1991, umfram það sem innheimtist með skýrslum út um allt þjóðfélagið. Á árinu 1992 er kostnaður ríkissjóðs rúmar sjö hundruð milljónir.

Athuganir þessar voru senda Ríkisskattstjóra, Ríkisendurskoðun, Skattstjóranum í Reykjavík og tekjuskrifstofu Fjármálaráðuneytis til yfirferðar, en enginn þessara aðila gat bent á villur í framkvæmdinni. 

Síðan þessar niðurstöður lágu fyrir ásamt þeim ótta sem þær greinilega vöktu hjá starfsmönnum þeirra stofnana sem fengu þær til skoðunar, hef ég sett alvarleg spurningamerki við þekkingu, vilja og getu ráðamanna þjóðfélagsins til að stýra fjármálaumhverfi okkar, þjóðarheildinni til hagsbóta. Við þekkjum öll uppgang og hagnað einstakra hópa, sem virðist fást á kostnað þjóðarheildarinnar.

EIGUM VIÐ EKKI AÐ BREYTA ÞESSU? ÉG BARA SPYR?       

Athugasemdir

[Óskar Arnórsson, 29.3.2008 kl. 15:31]

Það er synd að þegar menn komast til valda að það skemmi og spilli hugarfari fólks á þennann máta. Má ég kópera þetta og setja inn á bloggið um Davíð Oddson sem er í gangi á síðunni minni..ég vittna að sjálfsögu í höfundinn..???

[Guðbjörn Jónsson, 29.3.2008 kl. 18:30]

Já Óskar, þú mátt kópera þetta því ég er með alla útreikningana hjá mér ef einhver skildi langa til að telja þetta  einhvert bull; sem telja verður afar líklegt að kerfisrotturnar sameinist um.

[Óskar Arnórsson, 29.3.2008 kl. 19:56]

Takk fyrir það Guðbjörn minn! Ert búin að lesa "árásir" mínar á Davíð Oddosn? Segju nákvæmlega eins og það er í raunveruleikanum. Algjörlega umbúðalaust! Fullt af fólki sem þorir ekki einu sinni að kommentera þetta sem ég skrifa...