SÝNISHORN ÚR BÓKINNI SEM ÉG ER AÐ SKRIFA

Er sá möguleiki fyrir hendi að um hafi verið að ræða gróf réttarfarssvik, þar sem fullskipaður Hæstiréttur, felldi dómsúrskurði um atriði sem ekki var reifað í héraðsdómi eða fyrir Hæstarétti? Hæstiréttur fellir úrskurð sem þá var þvert gegn gildandi lögum, án þess að slíkt hafi í málsmeðferðinni komið til umræðu eða verið skjalfest. Er dómsniðurstaða Hæstaréttar, sem á sér enga lagastoð en er þvert gegn gildandi lögum í landinu; er slík niðurstaða löggilt dómsorð, eða glæpur? Þessi atrið verður að kanna ofan í kjölinn af hlutlausum aðilum.

Ríkisskattanefnd er í sjálfu sér sjálfstæð en eiginlega stjórnarfarsleg undirstofnun fjármálaráðuneytis. En þar sem ríkisskattanefnd var ekki aðili að dómsmálinu, varð fjármálaráðherra að stefna Hrönn hf., til ógildingar ákvörðunar ríkisskattanefndar.

Í dómsskjalinu eru málavextir sagðir þeir að Hrönn hf. hafi á árinu 1989 keypt aflakvóta til fiskveiða fyrir 83.070.100, krónur. Annars vegar hafi verið um að ræða aflahlutdeild (langtímakvóta), sem veiti ótímabundna heimild til fiskveiða á nytjastofnum hér við land. Hins vegar hafi verið um að ræða kaup á aflamarki (skammtímakvóta) sem einungis gildi til eins árs í senn, frá 1. september, til 31. ágúst á næsta ári.

Eins og málið var þarna sett upp var þar fyrst og fremst um að ræða skjalfesta játningu á alvarlegu lögbroti.  Útgerð Hranna hf. játar á sig að hafa á árinu 1989, greitt rúmar 83 milljónir króna til annarra útgerða, vegna kaupa á ætluðum verðmætum ríkiseigna, sem frá hendi löggjafans var ekki til sölu og ekki til afhendingar, nema gegn samþykki sjávarútvegsráðuneytis. Ekkert í málsmeðferðinni benti til þess að Hrönn hf. hafi ekki fengið afhentar frá hendi sjávarútvegsráðuneyti, þær aflaheimildir sem útgerðin keypti, þó sjávarútvegsráðuneytið bæri sjálft ábyrgð á að gæta þess að farið væri með aflaheimildir að lögum, í allri umsýslu ráðuneytisins.

Það sem var náttúrlega umtalsvert alvarlegra en millifærsla aflaheimilda, var sá alvarlegi atburður að sjávarútvegsráðuneytið viðurkenni í raun SOLU tiltekinna aflaréttinda, til óskilgreindrar framtíðar. Og þrátt fyrir stjórnarfarslega stöðu sjávarútvegsráðuneytis, og að það hafi eðlilega vitað að slíkt söluferli hafi aldrei verið til, samkvæmt íslenskum lögum, virðist sjávarútvegsráðuneytið fullgilda söluna með því að færa hinar seldu aflaheimildir, frá seljendum yfir til Hrannar hf. Og líklega umtalsvert fleiri sölur. Sjávarútvegsráðuneytið virðist þannig opinberlega aðstoða við alvarlegt afbrot í málaflokki sem það sjálft átti að gæta þess að allt færi fram eftir settum reglum og lagaheimildum.

Hér virðist einungis hafa verið dregið fram lítið brot heildarmyndar fjölda lögbrota sama eðlis, eftir því sem fram kemur í hinum ritaða dómi héraðsdóms Reykjavíkur. Í dómsskjalinu segir að svar Hrannar hf. við þeirri ákvörðun skattstjóra að eignfæra keyptan langtímakvóta og fyrna.

Í fyrsta lagi kemur fram hjá lögmanni Hrannar hf. „að hann teldi, að það hefði enga lagastoð að eignfæra og fyrna keypta kvóta.“   Síðan segir í dómsskjalinu um kröfu Hrannar hf. að: „til vara, að kaupin yrðu eignfærð, en afskrifuð á þremur árum, þar sem kaupverð aflahlutdeildarinnar væri þrefalt það verð, sem greitt væri fyrir aflamark.“  

Þarna koma fram athyglisverð ummæli í ljósi þess, eins og áður hefur komið fram, að eigendaskipti á aflaheimildum ársins voru einungis heimilar milli skipa sömu útgerðar eða verstöðvar.  Þrátt fyrir að frá stjórnvöldum fari aflaheimildir verðlausar, virðist af orðalagi lögmanns Hrannar hf. mega ráða að sala aflaheimilda væri það algeng meðal útvegsmanna, að ákveðið verðgildi hafi myndast, eins og kemur fram hjá lögmanni Hrannar hf., um að:   „kaupverð aflahlutdeildarinnar væri þrefalt það verð, sem greitt væri fyrir aflamark.“

Þarna er einnig rétt að benda á hugtakanotkun sem ekki var komin inn á borð löggjafans. Er þar um að ræða hugtakið „aflahlutdeild“. Í málinu virðist þetta nafn vera notað um það sem þeir kalla að kaupa „langtímakvóta“.  Það hugtak var ekki til í lögtekinni skilgreiningu eininga eða athafna við þáverandi fiskveiðistjórnun. Samkvæmt lögum þess tíma sem þarna um ræðir, var skylt að tilkynna sjávarútvegsráðuneytinu fyrirfram um allar tilfærslur aflaheimilda. Og að slíkar tilfærslur tækju ekki gildi fyrr en eftir að ráðuneyti hefði staðfest móttöku tilkynningarinnar.

Í ljósi þáverandi orðræðu í samfélaginu, um miklar tilfærslur aflaheimilda og jafnvel því að handhafar að gjaldfrjálsum hluta/hlutfalli heildarafla úthlutunarárs, hafi selt gegn háu verði væntanlegt hlutfall sitt í úthlutun næstu ára. Þegar litið væri til þeirra tilvika sem hlutu að vera að baki orða lögmanns Hrannar hf. um hið þekkta verð að aflahlutdeild, sem væri seld á þreföldu verði aflaheimilda ársins, hlýtur að vakna spurningar um hvort sjávarútvegsráðherra, eða starfsmenn undir hans stjórn, hafi verið beinir eða óbeinir þátttakendur í þeim meintu ólögmætu viðskiptum, að selja aflamark eða svonefnda aflahlutdeild milli skipa. Og að ráðherra eða starfsmenn ráðuneytis hafi staðfest þau með tilfærslu úthlutaðra aflaheimilda næsta árs, til kaupandans frá síðasta ári. Óhætt er að segja að slík vinnubrögð liggi óbeint á borðinu,  og með breyttri úthlutun milli skipa, fyrir árslok 1990, væri hægt að staðfesta aðild sjávarútvegsráðuneytis að slíku atferli gegn þeim hagsmunum sem ráðuneytið átti að verja. Undir þeirri óopinberu atburðarás sem hér hefur verið dreginn upp, eru vísbendingar um það alvarleg brot stjórnvalds, gegn stjórnskipan landsins, að slíkt hlýtur að krefjast ítarlegrar opinberrar rannsóknar.

Íhlutun Umboðsmanns barna í kjaradeilu stéttarfélags OPIÐ BRÉF

Umboðsmaður barna

Salvör Nordal

Kringlan 1,

103 Reykjavík.

Reykjavík 6. maí 2020.

 

ERINDI: Vegna undarlegrar íhlutunar Umboðsmanns barna í  kjaradeilu stéttarfélags við nokkur sveitarfélög.

 

Undirritaður hefur um nokkurt skeið unnið að skráningu ýmissa atriða er varða samspil aðgerða Alþingis og stjórnkerfis okkar, með hliðsjón af samhljómi við stjórnarskrá Íslands, önnur landslög og sáttmála Sameinuðu þjóðanna um mannréttindi og réttindi barna. Því miður varð þessi efnisflokkur mun umfangsmeiri en ætlunin var í upphafi, vegna næsta óstöðvandi straums umdeilanlegra atriða frá Alþingi og stjórnvöldum. Og nú á dögunum bættist við enn eitt atvikið, sem á vef Kvennablaðsins s.l. laugardag var stutt góðum heimildargögnum. En um hvað snýst málið.

Fyrir fáeinum dögum dögum kom ung stúlka fram í fréttum sjónvarps, vegna þess tilefnis að hún hefði skrifað bréf til Umboðsmanns barna. Efni bréfsins var ekki birt en lauslega kynnt. Af þeirri kynningu og svörum stúlkunnar virtist bréfið hafa verið skrifað til að kvarta undan lítilli skólagöngu í vetur. Einnig að henni fyndist enn vera ógn framundan varðandi skólastarf, þar sem yfirvofandi væri verkfall starfsmanna í skólum, í nokkrum sveitarfélögum, sem mundi bitna á skólanum hennar og fleiri skólum.

Á vef Kvennablaðsins 2. maí s.l. kemur svo fram færsla frá formanni stéttarfélagsins Eflingar, sem vísar í erindi frá þér varðandi  þetta málefni. Og birtir bréf frá þér til stéttarfélagsins, þar sem fram kemur að þú hafir fengið bréf frá fleiri börnum, búsettum í þeim sveitarfélögum sem ekki hafa enn lokið gerð nýrra kjarasamninga við starfsfólks umrædds stéttarfélags, sem hafi verið samningslaus í rúmt ár. Þú segir börnin öll lýsa áhyggjum varðandi þetta sama málefni. Síðan segir í bréfi þínu:

„Umboðsmanni barna ber að vinna að því að tekið sé fullt tillit til réttinda, þarfa og hagsmuna barna. Þá ber umboðsmanni að setja fram ábendingar og tillögur um úrbætur sem snerta hag barna sbr. 3. gr. laga nr. 83/1994.“

Ekki er hér dregið í efa hvert hlutverk Umboðsmanns barna er. Hins vegar vekur nokkra undrun á hvern hátt umboðsmaður tekur á slíkum „erindum“, sem komin eru frá börnum sem búsett eru í viðkomandi sveitarfélögum. Samkvæmt kynntum efnisliðum málsins, hefði mátt telja eðlilegt fyrsta skref Umboðsmanns barna, að skýra fyrir börnunum hvers vegna, af hvaða ástæðum og í hvaða tilgangi skólastarf hafði verið svo lítið á önninni, sem raun ber vitni. Af kvörtunum virðist mega ráða að afar takmörkuð þroskandi umræða um samfélagsmálefni, hafi farið fram á heimilum þessara barna. Hafi sú umræða farið fram, virðist koma þarna fram meiri sjálfshyggja en vænta hefði mátt, en slíkt virðist oft einkenna börn og ungmenni sem hafi verið leyft að slíta sig frá raunveruleikamynd samfélagsins.

 Hér að framan er vísað til þess hverjar þú telur meginskyldur umboðsmanns barna vera. Þar segir þú þær vera að: „vinna að því að tekið sé fullt tillit til réttinda, þarfa og hagsmuna barna.“ Þegar litið er í 1. gr. laga nr. 83/1994, Lög um Umboðsmann barna, er áhersluatriðum þar raðað á annan veg. Þar segir að: „Embætti umboðsmanns barna hefur það hlutverk að bæta hag barna og standa vörð um hagsmuni, þarfir og réttindi þeirra, m.a. samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins og fleiri alþjóðasamningum, svo sem nánar greinir í lögum þessum.“

Mikilvægustu markmið laga eru alltaf skilgreind í 1. gr. laga og áhersluatriðum raðað upp eftir mikilvægi þeirra sem heild. Þannig að mikilvægasta sjónarmiðið er sett efst og viðfangsefnin raðast síðan eftir mati löggjafans á mikilvægi þeirra innan heildarverksins.

Í lögum nr. 83/1994, er í 1. gr. raðað niður atriðum sem umboðsmaður barna á að standa vörð um. Efst í þeirri upptalningu eru hagsmunir barnsins. Annað í upptalningunni eru þarfir barnsins. Þriðji og síðasti liðurinn í upptalningu þrepunarlista mikilvægustu sjónarmiða eru réttindi.

Þegar þessi uppröðun er ígrunduð af athygli, verður að teljast eðlilegt að setja efst á lista hagsmuni barnsins. Hagsmunir barns eru fyrst og fremst tengdir því hvernig búið er að barninu í fjölskyldu þess og nærumhverfi og hvernig fjölskyldunni sem heild vegnar í sinni stöðu innan samfélagsins. Samtengt þessu eru svo þarfir barnsins. Þó eðli máls samkvæmt teljist meginhluti þarfa þess vera í verkahring foreldra eða forráðenda, mundi það teljast í verkahring Umboðsmanns barna, að láta stjórnvöld vita ef skortur á skýrri löggjöf  væri að valda erfiðleikum við að uppfylla eðlilegar þarfir barns. Hlutverk hins opinbera í þessu sambandi er fyrst og fremst að tryggja félagsleg réttindi og fjárhagslega lágmarksafkomu fjölskyldunnar, sem frumþarfir barna snúast einkum um, en því til viðbótar hlúa að menntun, tómstunda- og íþróttastarfi barna.

Neðst í ofangreindri uppröðun er sá þáttur sem ævinlega næst síðast að uppfylla. Og verður fyrstur til að víkja þegar kreppir að, en það eru réttindi. Allir menn, óháð aldri, andlegri eða líkamlegri getu, trúarbrögðum, kynþáttum eða hverjum öðrum atriðum sem nefna má, EIGA SÖMU RÉTTINDI.  Afar lítill hluti mannkyns lifir við meginþorra þeirra réttinda sem upp eru talin í Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Og Barnasáttmáli sameinuðu þjóðanna er efnislega samhljóða þeirra sem eldri eru en hefur þó viðbót er varðar: aðbúnað, menntun og þroska barna.

Þegar litið er til þess að í bréfi þínu til Eflingar tiltekur þú sem fyrstu áherslu í verkefni þínu vera þá að vinna að réttindum barna. En uppröðun þinni eru hagsmunir settir í síðasta sæti.  Eðlilega þurfa að fást svör við því hvort Alþingi og/eða viðkomandi ráðherra hafi veitt heimildir til að snúa svo rækilega á hvolf uppröðun mikilvægra skilgreininga innan markmiða laganna.

Einnig er vert að líta til þess að erindum barnanna til þín, hafir þú ekki beint til forsvarsmanna viðkomandi barna, heldur tekið þér vald forráðenda barnanna til að senda erindin, án athugunar til formanns viðkomandi stéttarfélags. Ekki  verður séð í lögum nr. 83/1994, um Umboðsmann barna, heimild til að beita málefnum ósjálfráða barna, án samráðs við forráðamenn þeirra, til að hafa áhrif á deilumál á opinberum vettvangi, sem eru í lögmætum farvegi lausna.   

Eðlilega verður manni hugsað til yfirvegaðrar vandvirkni embættis þíns við afagreiðslu alvarlegra mála, þegar svo miklir meinbugir koma fram við afgreiðslu jafn einfalds málefnis og þarna var á ferð.  Eðlilegt má telja að börnin hafi vegna ungs aldurs og þar af leiðandi lítils samfélagslegs þroska, ekki verið meðvituð um hvar og hvernig þau geti leitað öruggra upplýsinga. Vaknar þar mikilvæg spurning, bæði til uppalenda en ekki síður til skólastarfsins.

 samhliða því sem undanfarin ár hefur virst afar villandi framsetningar á mikilvægustu hagsmunum barna, hvort sem litið væri til stjórnarskrár okkar, Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna eða laga um Umboðsmann barna, virðast þeir sem í forystu fara beina athygli burt frá mikilvægustu málefnum Barnasáttmála og Stjórnarskrá, með því að setja RÉTTINDI barna framar en mikilvægustu þætti Barnasáttmálans, sem eru hagsmunir barns og þarfir í víðum skilningi, en þar á eftir komi réttindin. Slík er uppröðunin bæði í Barnasáttmálanum og lögunum um Umboðsmann barna.  

Nú vill einnig svo til að í Íslenskum lögum, stjórnarskrá okkar og Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna, eru börn undir 18 ára aldri ekki það sem lögin kalla sjálfráða, heldur undir lögræði, umsjá og á ábyrgð foreldra sinna. Börn eru því ekki sjálfstæðir málsaðilar opinberrar umkvörtunar vegna atburða sem ekki hafi verið orðnir að veruleika. Það væri fróðlegt að fá skýringu á því hvers vegna ekki var farin hin lögbundna leið við þær aðstæður sem sköpuðust, áður en ákvörðun var tekin um aðgerðir af hálfu umboðsmanns barna. Eðlilegra hefði verið að setja sig í samband við foreldra eða forráðendur þessara barna og athuga hvort þau vildu árita erindi barns síns, sem lögráðandi þess.

Að sinni ætla ég ekki að hafa fleiri orð um þau alvarlega vanhugsuðu viðbrögð sem Umboðsmaður barna sýndi af sér í umgreindu máli. Ég áskil mér rétt til að leggja fram frekari spurningar síðar, ef ástæða þykir til, en vænti þeirra skýringa sem óskað er.  

Virðingarfyllst

Guðbjörn Jónsson

Bréf til Félagsmálaráðherra

Félags- og barnamálaráðherra

Hr. Ásmundur E.  Daðason

Reykjavík 14. febrúar 2020

ERINDI:  Enn á ný kvartað undan vinnubrögðum Tryggingastofnunar ríkisins.

Ég hef áður kvartað til ráðuneytisins og Alþingis vegna ákveðinna vinnubragða hjá Tryggingastofnun ríkisins. Vinnubragða sem hvorki geta fallið undir almenna kurteisi í samskiptum, né samrýmst stjórnsýslulögum eða stjórnarskrá.

Hér er um að ræða þá háttsemi TR, þar sem lífeyrisþegum sem njóta ýmissa sérgreiðslna, eins og t. d. heimilisuppbótar. Þar sem TR er framkvæmdaaðili lífeyrisgreiðslna f. h. félagsmálaráðherra, er það í fullkominni andstöðu við stjórnarskrá landsins og mannréttindaákvæði Sameinuðu þjóðanna, eð TR felli úrskurð um hvort slíkar viðbótargreiðslur skuli falla niður. Og náttúrlega er það til viðbótar fyrri ábendinga um að vera andstætt lögum, að refsiúrskurður til lífeyrisskerðingar sé einungis reistur og úrskurður felldur, á þeim grundvelli að TR „hafi borist ábending“ um að viðkomandi uppfylli ekki lengur skilyrði fyrir hinni tilteknu greiðslu.  

Samkvæmt venjulegum samskiptareglum hefði „ábending“, í besta falli átt leiða til kurteislegrar og þvingunarlausrar fyrirspurnar um sannleiksgildi umræddrar ábendingar. Það er óneitanlega lítil lýðræðisvirðing fólgin í þeim vinnubrögðum þar sem framkvæmdaaðilinn sjálfur, án samskipta við lífeyrisþega, felli úrskurð um breytingar á lífeyrisgreiðslu, án þess að við ákvörðun refsingar liggi fyrir löggildar sannanir, sem stæðust fyrir dómi. Í þessu sambandi er rétt að benda á ákvæði 69. gr. og 2. mgr. 70. gr. stjórnarskrár, en þar segir:

„69. gr. [Engum verður gert að sæta refsingu nema hann hafi gerst sekur um háttsemi sem var refsiverð samkvæmt lögum á þeim tíma þegar hún átti sér stað eða má fullkomlega jafna til slíkrar háttsemi.“

70. gr. 2. mgr. „Hver sá sem er borinn sökum um refsiverða háttsemi skal talinn saklaus þar til sekt hans hefur verið sönnuð.“

Starfsfólk TR á eftirlitssviði, þyrfti að hafa þessar mikilvægu greinar stjórnarskrár í stóru letri uppi á vegg í vinnusvæði sínu. Ástæðan er m. a. sú að á s. l. 30 árum hef ég séð ótrúlegan fjölda refsiúrskurða TR, sem einungis voru byggðir á ábendingu, án sönnunarfærslu.

Þrisvar á tiltölulega fáum árum, hef ég þurft að verja sömu konuna fyrir algjörlega órökstuddum ásökunum TR,(einelti ?). Í hvert skipti var byrjaði á að fella úrskurð um sekt, án þess að leggja annað til grundvallar en órökstuddaábendingu. Það er kannski við hæfi hér að minnast á 1. og 2. málsgrein 71. gr. stjórnarskrár, en þar segir eftirfarandi:

„71. gr. [Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu.

 Ekki má gera líkamsrannsókn eða leit á manni, leit í húsakynnum hans eða munum, nema samkvæmt dómsúrskurði eða sérstakri lagaheimild. Það sama á við um rannsókn á skjölum og póstsendingum, símtölum og öðrum fjarskiptum, svo og hvers konar sambærilega skerðingu á einkalífi manns.“

Ég hef oft minnt á það að TR er framkvæmdaaðili lífeyrisgreiðslna f. h. félagsmálaráðuneytis. Og í því hlutverki geti stofnunin hvorki rannsakað eða úrskurðað um ásakanir sem stofnunin setur sjálf fram á hendur lífeyrisþegum. Óháð og óhlutdræg stofnun, samanber 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrár, verður að sjá um rannsókn slíkra mála. AÐ lokinni rannsókn á báðum hliðum máls, fellir hin óháða stofnun úrskurð um hinar kærðu forsendur. Að óbreyttri stjórnarskrá og mannréttindasamningi Sameinuðu þjóðanna eða lögum um TR, getur TR, aldrei öðlast frumkvæðisrétt til að breyta réttindum lífeyrisþega. Slík ákvörðun verður að byggjast á úrskurði Óháðs og óhlutdrægs úrskurðaraðila.

Ég skil ekki almennilega þá gífurlegu þrjósku félagsmálaráðuneytis og Alþingis, gagnvart því að virða mikilvægustu mannréttindaákvæði stjórnarskrár okkar, í samskiptum við þann hóp þjóðfélagsþegna sem misst hafa allan samningsrétt um lífskjör sín, vegna aðstæðna sem þau eiga enga sök á sjálf. Ég hef oft spurt, bæði ráðherra og ýmsa þingmenn hvers tíma, hvaða heimildir eða rök Alþingi hafi fyrir svo algjörri sjálfstæðissviptingu, sem framangreindir hópar  eru beittir?

Aldrei hefur verið svarað eða sýndur skilningur á að lífeyrisþegar hafi mannréttindi, sem stjórnvöldum sé skylt að sjá þeim fyrir möguleika til að verja lífskjarastöðu sína, heldur halda stöðugt áfram svo augljósum mannréttindabrotum, sem felast m. a. í framgöngu TR gagnvart rétthöfum til lífeyrisgreiðslna. Er sá möguleiki fyrir hendi, að ráðuneytið og Alþingi hafi á einhvern máta sammælst um að gera ekki neitt, í þeirri von að slík málefni sem hér hafa verið rakin og mörg fleiri, þeim verði ekki vísað til dómstóla? Það væri svo sem ekki ólíkt annarri virðingu sem stjórnvöld hafa sýnt t. d. eldri borgurum, sem streðað hafa við að byggja upp lífskjör í landinu, en sitja svo, ásamt öryrkjum við þá smán, að í okkar heimshluta skuli í lífeyrisgrunni ekki finnast ein einasta króna til greiðslu húsnæðiskostnaðar, meðan Alþingsmenn útdeila sjálfum sér í húsnæðiskostnað tæpar 200 þúsund krónur á mánuði, skattfrítt ásamt öðrum skattfrýjum greiðslum, sem samtals nema rúmlega tvöföldum lífeyrisgreiðslum, til þeirra sem sköpuðu ykkur þessar aðstæður.

Ég vona að þetta verði síðasta bréfið sem ég þarf að skrifa í þessum anda, því mig langra til að sjá Alþingi og stjórnvöld blómstra af virðingu. En ég segi eins og gamall maður  á 8. áratug síðustu aldar:

„VIRÐINGIN KEMUR AF VERKUNUM DRENGUR MINN, EKKI ÚR BÓKUNUM.“

 

MEÐ VON UM AÐ ÞETTA LENDI EKKI Í RUSLAFÖTUNNI, EINS OG ÖLL HIN BRÉFIN.

Með kveðju

Guðbjörn Jónsson

ER HÆGT AÐ PLATA MANNRÉTTINDADÓMSTÓL EVRÓPU ?

Líkt og á við um aðra dómstóla, vakna stundum spurningar um hvort dómar Mannréttindadómstóls Evrópu MDE, séu ævinlega réttir og sanngjarnir. Eitt slíkt atrið er dómur MDE nr. 36374/18 gegn Íslenska ríkin, sem kveðinn var upp 12. mars 2019 í STRASBORG.  Sá dómur þótti áberandi illa unninn og mikil vafaatriði hvort MDE hefi í raun haft lagalegar forsendur til að taka Íslensku kæruna fyrir.

Sjaldan er hægt að rekja með skjalfestum heimildum ferli slíkra mála gegnum dómskerfi heimalands kæranda. En í því máli sem hér um ræðir er hægt að rekja umrætt héraðsdómsmál nr. S-49/2017 í gegnum öll 3 dómsstigin á Íslandi.

 Kæran til MDE snýst þó ekki um hið ólöglega héraðsdómsmál. Kæran snýst um það að hinum ólöglega héraðsdómi var áfrýjað til nýs efra dómsstig, Landsréttur, þar sem allir dómarar voru nýskipaðir í embætti. Mikil óánægja var innan lögmannastéttar og fleiri aðila á Íslandi, vegna þess að dómsmálaráðherra breytti uppröðun hæfustu umsækjenda um stöður dómara.

 Hæfisnefnd, sem meta átti umsóknir, láðist að taka tillit til þess að starfandi héraðsdómarar, sumir með langan starfsaldur sem héraðsdómarar, sóttu um stöðuhækkun í stöðu Landsréttardómara, voru jafn margir og stöðurnar sem átti að ráða í. Að venju mundi Forseti Íslands skipa í stöður dómara landsréttar, þegar Alþingi hefði lokið endanlegu vali sínu á umsækjendum. Umsóknir starfandi héraðsdómara voru 15, og það átti að skipa 15 dómara við hinn nýja Landsrétt. Í eðli sínu var málið því  ekki flókið.

 Af einhverjum undarlegum ástæðum hafði hæfisnefnd algjörlega gengið framhjá réttindum hinna starfandi héraðsdómara, sem í störfum sínum nutu réttinda samkvæmt kjarasamningum ríkisstarfsmanna. Einnig höfðu þeir allir farið í gegnum hæfismat, staðist það og verið skipaðir dómarar. Reglur um hæfismatið byggir eingöngu á þeim forsendum að verið sé að meta hæfni nýliða til geta hlotið skipun sem dómari.

Með sniðgöngu sinni á réttum vinnureglum, mátti telja nokkuð ljóst að hæfisnefnd hefði bakað ríkissjóði skaðabótaskyldu með því að hunsaði réttarstöðu nokkurra starfandi héraðsdómara. Líklega vegna vanefnda hæfisnefndar á skyldum sínum, neyddist dómsmálaráðherra til að grípa til sérstakra ákvæða í lögum, sem heimilaði honum að breyta þeirri uppröðun sem hæfisnefnd hafi loksins skilað til hans eftir ítrekaðan eftirrekstur frá dómsmálaráðuneyti.

 Staðan var því þannig þegar lögmaður sakbornings í héraðsdómsmálinu nr. S-49/2017, áfrýjaði dómi héraðsdóms til Landsréttar, að sakborningur hafði í héraðsdómi játað sök í öllum ákæruliðum. Og verjandi hans gerði engar athugasemdir við það, eða aðra framkvæmd réttarfarsins. Vandséð var því, út frá réttarfarslegu sjónarmiði, á hvaða forsendum lögmaður hins dæmda áfrýjar játningardómi.  Sakborningur hafði áður hlotið marga dóma og var á reynslulausn er hann framdi brotin sem þessi nýjasti dómur fjallaði um.

 Við meðferð hins áfrýjaða héraðsdómsins fyrir Landsrétti, var Landsréttur skipaður þremur dómurum. Einn þeirra hafði dómsmálaráðherra sett inn á listann yfir dómara sem Alþingi var fenginn til ákvörðunar. Var þar um að ræða starfandi héraðsdómar, með langa starfsreynslu, bæði sem héraðsdómari og dómstjóri, sem óskaði eftir stöðuhækkun. En mat hæfisnefndar var að nýliðar væru hæfari.  Niðurstaða allra þessara þriggja Landsréttardómara í þessu áfrýjaða máli varð sú að héraðsdómur skildi standa óhaggaður.

 Þarna taldi lögmaður sakbornings í héraðsdómsmálinu nr. S-49/2017, að Landsréttur hefði brotið mannréttindi á sakborning héraðsdómsmálsins. Með því að hafa einn af þremur dómurunum í málinu, dómara sem lögmaðurinn taldi ólöglega skipaðan, hefði Landsréttur ekki lengur verið óháður og hlutlaus er hann dæmdi í málinu.

 Hægt væri að skrifa langa mál um afar sérkennilega og ólögmannslega framgöngu sem sá lögmaður sýndi, sem skipaður hafði verið verjandi sakbornings í málinu. Það merkilega við allt ferli málsins, var einmitt það að þegar sakborningur tekur þá afstöðu við meðferð málsins fyrir héraðsdómi, að játa öll fram sett sakarefni, gerir verjandi sakbornings enga bókun eða athugasemd. Og verjandinn gerði ekki heldur athugasemd við ólöglegan dóm héraðsdóms. Í áfrýjunarkröfu sem lögð var fram gerði sakborningur kröfu um að refsing hans yrði minnkuð.

Landsréttur skipar þrjá dómara í málið. Ekki varð vart við að Áfrýjandinn mótmælti því hvernig dómur landsréttar væri skipaður, því landsréttur tekjur enga afstöðu til slíkrar kvörtunar. Ekki virðist heldur hafa farið fram kæra til Hæstaréttar vegna þeirrar meiningar áfrýjanda að ranglega skipaður dómari ætti sæti í dóm i landsréttar í máli sem hann ræki þar.

 Við upphafa aðalmeðferðar málsins fyrir Landsrétti breytir lögmaður sakbornings kröfu sinni á þann veg að aðalkrafan verði um sýknu í málinu en til vara að refsing hans verði milduð. Óhætt er að segja að þarna sé um dálítið sérkennilega framgöngu lögmanns að ræða, þar sem lögmaðurinn mótmælti á engan sýnilegan máta játningu sakbornings fyrir héraðsdómi.

 Landsréttur felldi þann dóm að dómur héraðsdóms skildi standa óraskaður. Áfrýjaði lögmaður hins sakfellda þeirri niðurstöðu Landsréttar til Hæstaréttar, sem var Landsrétti sammála um að héraðsdómur skildi standa óraskaður. Þá niðurstöðu kærði lögmaður sakbornings síðan til Mannréttindadómstóls Evrópu MDE, vegna meintra brota á mannréttindum sakbornings. En jafnframt vegna setu eins af þremur dómurum í málinu fyrir landsrétti.Var þar um að ræða einn af umsækjendum um dómarastöðu við landsrétt, sem lögmaðurinn taldi ólöglega skipaðan.

 Af gögnum málsins að dæma, virðist áfrýjandinn, lögmaður sakbornings í játningarmáli, ekki mótmæla framkvæmd héraðsdóms. Hann mótmælir ekki með kæruferli til Hæstaréttar, að einn af þremur dómurum landsréttar, hafi verið settur dómari sem hann telji ólöglega  skipaðan í embætti dómara landsréttar. Þar með uppfylli dómurinn ekki lengur kröfum stjórnarskrár um óhlutdrægni og hlutleysi, þar sem þekkt sé að hann hafi opinberlega mótmælti vinnubrögðum við val dómaraefna.

Svo oft hafa komið upp umræður á Íslandi um hvaða reglur gildi um mögulega fyrirtöku á kæru til Mannréttindadómstóls Evrópu. Þar gildi sú regla að áður en kæruleið opnist til MDE, skuli allar kæruleiðir í landinu hafi verið reyndar og niðurstöður fengnar sem kærandi sætti sig ekki við. 

 Sú kæra til MDE, sem hér um ræðir,  var byggð í grunninn á héraðsdómsmálinu nr. S-49/2017, sem var játningarmál sem fór um dómstigin 3 á Íslandi, áður en málið fór til MDE.

Þegar málið var tekið fyrir hjá MDE,  kom í ljós að þar virtist ekki litið á málið út frá tæmdum kæruleiðum en niðurstöðu sem kærandi gæti ekki sætt sig við. Súð leið hefði eðlilega verið erfið þar sem í héraðsdómi var um fullnaðar játningu sakbornings að ræða

 Fyrir MDE er málið rekið sem kærumál út af ólöglega skipuðum dómurum í Landsrétt. Svo einkennilega vill þó til að EKKERT lögformlegt kæruferli um það efni hefur þó enn farið í gang á Íslandi. Og þar af leiðandi ekki komið til neinnar úrlausnar dómstóla í landinu um þau atriði sem MDE lítur á sem kæruatriði.  

 Það mál sem tæmdi allar dómstólaleiðir á Íslandi var sakamálið nr. S-49/2017, við héraðsdóm Reykjaness. Játningarmál sem áfrýjað var til Landsréttar og þaðan til Hæstaréttar. Báðir áfrýjunardómarnir vildu láta héraðsdóm standa óbreyttan.

 Að fylgjast með þeim vinnubrögðum sem hér hefur verið lýst er afar dapurlegt fyrir fólk sem hefur einlægan vilja til að bera virðingu fyrir lögmannastétt landsins, réttarfari og dómstólum.

Sá sem þetta ritar er ekki í nokkrum vafa um að allir lögfræðingar og dómarar landsins hafa allan tíman vitað að í sakamálinu nr. S-49/2017, hefur ALDREI farið fram löglegt réttarhald í héraðsdómi OG ÞVÍ ENGINN LÖGLEGUR HÉRAÐSDÓMUR TIL,

 Lögmaður sakbornings í sakamálinu nr. S-49/2107, VISSI því allan tímann að hann hafði ekki í höndum LÖGLEGAN héraðsdóm, til þess að áfrýja til Landsréttar. Hvernig skildi standa á því að lögmaður, með margra ára starfsreynslu að baki, ásamt þremur dómurum landsréttar og fimm dómurum Hæstaréttar, tóku ALDREI til umfjöllunar hinn ólöglega héraðsdóm?

 Það er afar eðlilegt að fólk sperri eyrun af undrun, því í raun eru það lögmaður sakbornings í héraðsdómsmálinu nr. S-49/2017, ásamt dómstjóra héraðsdóms Reykjaness sem virðast brjóta íslensku dómstólalögin og um leið stjórnarskrá landsins, mannréttindi á sakborningi málsins og grundvallarreglur MDE fyrir upptöku máls.

 Allir þessir aðilar vissu að EKKERT þinghald í dómsmáli má halda án þess að skipaður eða settur dómar, með full réttindi og skyldur, sitji í sæti dómar. Slíkt er ákvörðun löggjafans því í upphafi 7. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála, fyrir dómstólum, og sama ákvæði er einnig í upphafi 8. gr. Sakamálalaga nr. 88/2008. Sama orðalag er í báðum þessum lögum á þennan veg.

 „Dómari stýrir þinghaldi og gætir þess að það sé háð eftir réttum reglum.“

 Í héraðsdómsmálinu nr. S-49/2017, sat enginn settur eða skipaður dómari. Þara sat allan tíman, sem dómari, skammtímaráðinn ríkisstarfsmaður, sem á engan veg uppfyllti lagaskyldur um hæfi dómara. Til starfa í héraðsdómi var hann ráðinn á grundvelli 17. gr. dómstólalaga, sem „Aðstoðarmaður dómara.“

 

Í 17. gr. dómstólalaga segir að:

„Dómstjóri getur falið aðstoðarmanni önnur dómstörf en þau að fara með og leysa að efni til úr hvers konar einkamálum, þar sem vörnum er haldið uppi, og sakamálum frá því að þau koma til aðalmeðferðar. Dómstjóri ber ábyrgð á störfum aðstoðarmanns og getur gefið honum fyrirmæli um hvað eina sem lýtur að rækslu þeirra.“ 

 Aðstoðarmaður dómara er því EKKI sjálfstæður í starfi, heldur lýtur boðvaldi dómstjóra. Samkvæmt 24. gr. dómstólalaga er dómari að öllu leyti sjálfstæður. Þar segir:

„24. gr. Dómarar eru sjálfstæðir í dómstörfum og leysa þau af hendi á eigin ábyrgð. Við úrlausn máls fara þeir eingöngu eftir lögum og lúta þar aldrei boðvaldi annarra.

Þegar allar þessar forsendur eru skoðaðar virðist liggja ljóst fyrir að Mannréttindadómstóll Evrópu hafi látið blekkjast til að taka fyrir mál frá Íslandi, sem ekki hlaut löglega dómsmeðferð í héraðsdómi á Íslandi. Auk þess virðist aðal áherslumál MDE varða atriði sem ALDREI HAFI VERIÐ LÖGÐ FYRIR DÓMSTÓLA Á,ÍSLANDI TIL TIL ÚRLAUSNAR.

 Ef þetta umrædda mál væri eitt sérstakt tilvik, þar sem enginn dómari stýrir þinghaldi eða fellir dóma í sakamálum, væri hægt að líta svo á að þarna væri um mistök að ræða. En um slíkt er ekki að ræða. Á árunum 2012 – 2014 gerði ég úttekt á öllum héraðsdómum landsins og kannaði í dómaskrá þeirra fjölda dóma þar sem aðstoðarmenn dómara sátu í dómarasæti. Og einnig kannaði ég hvernig væri staðið að réttlátri málsmeðferð, með því að sakborningi væri ævinlega  tryggður verjandi. Mikill misbrestur var slíku. Síðan úttektin var gerð, hef ég með nokkru millibili kíkt hvernig framvindan hafi verið en ekkert breytist.

  Réttarfar á Íslandi er í miklum ólestri. Ef slíkt ástand er að breiðast út til annarra landa Evrópu er sannarlega erfitt ástand framundan. Til að vekja athygli á þessari þróun er þetta efni tekið saman, með þá von í brjósti að hægt verði að bjarga MDE frá því að verða jafn ófaglegum vinnubrögðum að bráð, sem lýsa sér í því ferli sem hér hefur verið lýst.  

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Dómar aðstoðarmanna dómara

VIÐ TREYSTUM Á EFTIRLITSKERFIN ???

Þegar ég horfði á kvöldfréttir sjónvarps sunnudaginn 5. janúar 2020, sá ég hversu óendanlegt virðist vera barnaleg heimska þeirra sem standa fyrir framvindu reglusetninga sem almenningi er ætlað að fara eftir, sjálffum sér til heilsueflingar. Útilokað tel ég vera að ætlað eftirlitshlutverki almennings verði eðlilega framfylgt eigi fólkið sjálft að annast eftirlitið. Hér á ég við fréttina af heimild til innflutnings á ófrosnu hráum kjötvörum og eggjum, frá Evrópulöndum. Innflutningsheimildin var byggð á þeirri forsendu að eftirlitskerfin með heilbrigðu hráefni standi fyrir rannsóknum á hinni innfluttu vöru, þannig að þjóðin verði vel varin fyrir öllum þeim sjúkdómum sem þrífast í bústofnum á erlendri grund.

Eins og staðan er nú og hefur verið undanfarin ár, verður ekki séð að eftirlitsstofnanir okkar anni nauðsynlegu eftirliti á innlendri framleiðslu. Ekki er vitað til að aukið fjármagn eða mannskapur hafi verið sett, eða fyrirhugað sé að setja í eftirlit með innfluttum matvælum, þó reikna megi með að rannsóknarþörf aukist um c. a. 200% á þessum nææstu árum.  Leyfisveitandi treystir á hina þekktu og rómuðu löghlýðni landsmanna. Og að þeir skapi að mestu leyti hið virka eftirlit sjálfir, með sjálfum sér og örðum, varðandi allt er lýtur að heilbrigði vörunnar.

Þegar ég heyrði þetta hugsaði ég með mér að sá sem tók endanlegu ákvörðunina um þetta fyrirkomulag hafi líklega aldrei komið út í bílaumferð á Íslandi og þekki hreint ekkert til hugarfars íslendinga varðandi hugarfars til heftandi ákvæða laga. Maður þarf ekki að fara langa vegalengd til að komast að raun um að langstærstur hluti ökumanna lætur sig litlu skipta hvaða lög eða reglur gild um umferð ökutækja eða gangandi vegfarenda. Þó hefur að undanförnu mátt sjá fólk standa við gangstéttarbrún og bíða eftir grænu göguljósi. Oftast reynist þar um erlenda ferðamenn að ræða, sem stara með nokkurri undran á framferði heimamanna. Ég get ómögulega gert mér í hugarlund að virðing landsmanna fyrir innflutningsreglum ófrosinnar matvöru, kalli á sterkar ábyrgðartilfinningu fólks gagnvart því lífs, heilsu- eða eignatjón sem fólk teflir að sér í hættu með, í fullkomnu virðingaleysi fyrir eðlilegum lögboðnum reglum um hegðan í umferðinni.   

Opið bréf til Dómsmálaráðherra,

Dómsmálaráðherra,

Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir

Reykjavík 6. nóvember 2019

Vegna laga um útlendinga, nr. 80/2016, og fleira því tengt.

Ég ætla að byrja á því að játa að vegna slæmrar heilsu hjá mér, þegar umrædd útlendingalög voru til meðferðar í þinginu, las ég aldrei yfir alla þá langloku. Og síðar fórst það fyrir.  Það var því ekki fyrr en í gær sem ég fór að lesa mér til í þessum lögum, í kjölfar uppþots No Border samtakanna  vegna Albönsku hjónanna.

Þegar ég fór að lesa þessi lög, nr. 80/2016,  og samhliða kíkja í greinargerð og umsagnir um einstakar greinar í frumvarpinu að lögunum, varð ég svo hissa að ég verð bara að leggja fram spurninguna sem hvað eftir annað kemur upp í hugann. En sú spurning er:

Hver, eða hverjir, eru höfundar að frumvarpinu að lögum nr. 80/2016 ??

Mér er það gjörsamlega óskiljanlegt hvernig það geti gerst á Alþingi Íslendinga, þar sem umtalsverður fjöldi þingmanna er lögfræðimenntað fólk, að slíkur óskapnaður sem þarna var á ferð, skildi fá að komast á dagskrá þings. Það vekur athygli þegar ferli málsins gegnum þingið er skoðað, hve efnisrýrar og ómarkvissar umræðurnar urðu. Mig undrar stórlega hve lítil vandvirkni og aðgát virðist höfð varðandi hina mikilvægu reglu stjórnarskrár, um friðhelgi einkalífs og fjölskyldu íslenskra ríkisborgara. Slíkt ákvæði fyrirfinnast ekki innan gildissviðs laganna, eða í 2. gr. þeirra um „Tilgang og markmið“. Það er hreint eins og réttarstaða íslenskra ríkisborgara skipti engu máli en réttindi færð í hendur útlendinga, óháð því hvernig og með hvað heimild þeir koma til landsins. Af gildissviði, tilgangi og markmiði laganna, eru útlendingur sem hingað kemur alltaf í fullum kröfurétti á hendur stjórnvöldum. En hins vegar er í engu skýrt hvaðan sá kröfuréttur er upp runninn eða hvernig hann á að víkja til hliðar skyldum stjórnvalda gagnvart eigin þjóð.

Ég hef ekki enn klára að fara í gegnum öll lögin en miðað við það sem ég hef þegar séð, óska ég upplýsinga um hvernig ég get fengið rannsóknarheimild á vinnubrögðum við samningu þess frumvarps sem lagt var fyrir Alþingi. Einnig þyrfti ég heimild til frekari rannsóknar á ferli málsins í gegnum þingið en fram koma í málaskrá Alþingis. Þar gæti verið um að ræða eins og t. d. fundargerðir nefnda ásamt afritum af ræðum þingmanna á þeim nefndarfundum sem umræður um frumvarpið fóru fram. Höfnun á rannsóknarleyfi mun ekki verða til þess að fallið verði frá rannsókn, heldur verði hún örðugri og tímafrekari og líklega ekki eins nákvæmlega greint rétt frá atburðarás.

Með þessu erindi ætla ég að gefa smá sýnishorn af óskiljanlegri efnislegri fátækt 1. og 2. gr. laganna. það breytur ekki miklu þó jafnframt sé lesið í gegnum greinargerð frumvarpsins og umsagnir um þessar fyrstu tvær greinar.

Í 1. gr. laga nr. 80/2016, um útlendinga, ber heitið „Gildissvið“og þar segir svo í 1. mgr:

„Ákvæði laga þessara gilda um heimild útlendinga til að koma til landsins, dvöl þeirra hér og rétt til alþjóðlegrar verndar.“ 

  Þarna segir fyrir um „heimild útlendingatil að koma til landsins, dvöl þeirra hér“ o.s. frv.  

Þarna er vísað til heimildaútlendinga til að koma til landsins. Hins vegar eru engar lýsingar á þeim heimildumeða tilvísanir í, hvar þær heimildir er að finna. Þegar litið er í frumvarpsskjalið og flett upp á „Umsögn um 1. gr. frumvarpsins, hefst umsögnin á eftirfarandi:

„Greinin fjallar um gildissvið laganna. Ákvæðum laganna er ætlað að gilda um yfirráðasvæði hins íslenska ríkis en þó fyrst og fremst landið sjálftþarsem um er að ræða ákvæði um heimild útlendingatil að koma til landsins og dvöl þeirra hér á landi.“

Þarna er eitthvert ósamræmi á ferð, því í þessum umsagnartexta, er í fleirtölu talað um að „Ákvæðum laganna“o.s.frv.. Í lagatextanum sjálfum er hins vegar einungis talað í eintöluum „Ákvæðilaga þessaragilda um heimildútlendinga..o.s. frv.“

Hér vaknar spurning um hvort fallið hafi verið frá því að hafa fleiri ákvæði um heimildir útlendinga til komu hingað og dvalar hér. Og niðurstaðan bara orðið sú að ákveðið væri að hafa eina heimild?   En sé það svo, þá vaknar spurning hvers vegna talað er um í framangreindri umsögn um 1. gr. að ákvæði laganna um heimild útlendinga til að koma til landsins, sé ætlað að gilda um: „yfirráðasvæði hins íslenska ríkis en þó fyrst og fremst landiðsjálft..o.s. frv.“ Það vekur einnig athygli mína að þarna er eingöngu talað um yfirráðasvæði hins íslenska ríkis, sem eru auðvitað auðlindirnar. En síðan fyrst og fremst landið sjálft.

Þekkt er, að þegar skýrleika vantar í lagatexta, þá  leita dómarar frekari upplýsinga í greinargerð með frumvarpinu, til að komast nær ætluðum tillangi löggjafans. Þá blasir við dómurunum að útlendingar eiga annað hvort einhverja heimild eða heimildir til yfirráðasvæðis hins íslenska ríkis og landið sjálft. En rétti eða réttinda þjóðarinnar er hvergi getið. Þá vekur einnig undrun mína, miðað við orðafjöldan í 1. mgr. 1. gr. laganna, þær miklu umsagnir sem í greinargerð frumvarpsins, birtast um ákvæði 1. mgr. 1. gr. frumvarpsins, sem er eins og 1. gr. laganna. Þessara umsagnir um 1. mgr. eru eftirfarandi:

„Í 1. mgr. segir að ákvæði laganna gildi um heimild útlendinga til að koma til landsins og dvöl þeirra hér. Ákvæðið nefnir ekki för úr landi. Er skýringin á því sú að skv. 3. mgr. 66. gr. stjórnarskrárinnar verður engum meinað að hverfa úr landi nema með ákvörðun dómara. Þó er heimilt að stöðva brottför manns úr landi með lögmætri handtöku. Þetta kemur hins vegar ekki í veg fyrir að settar séu reglur um eftirlit með brottför úr landi, sbr. 2. mgr. 2. gr. og 18. gr. frumvarps þessa.

Í 1. mgr. greinir auk þessa frá því að ákvæði laganna gildi um rétt útlendinga til alþjóðlegrar verndar samkvæmt stefnu íslenskra stjórnvalda og alþjóðlegum skuldbindingum. Er þar átt við skyldu íslenska ríkisins til að taka við einstaklingum er uppfylla ákveðin skilyrði samkvæmt alþjóðlegum skuldbindingum. Þessum skilyrðum og þessari skyldu er lýst m.a. í IV. kafla.

Í 1. mgr. segir enn fremur að ákvæðunum sé ætlað að gilda um útlendinga en útlendingur telst hver sá sem ekki er íslenskur ríkisborgari samkvæmt lögum um íslenskan ríkisborgararétt, sbr. lög nr. 100/1952. Ákvæðið kemur ekki í veg fyrir að mismunandi reglur gildi um einstaka hópa útlendinga. Þannig hafa ýmis ákvæði frumvarpsins að geyma sérreglur um norræna ríkisborgara. Þá leiðir af aðild Íslands að þjóðréttarsamningum, annars vegar samningi um stjórnmálasamband frá 18. apríl 1961, sbr. lög nr. 16/1971, og hins vegar samningi um ræðissamband frá 24. apríl 1963, sbr. lög nr. 4/1978, að ákvæðin geta ekki nema að hluta til náð til útlendinga sem eru starfsmenn sendiráða eða ræðisskrifstofa eða fjölskyldna þeirra. Sama er um aðra útlendinga sem njóta úrlendisréttar.“

Þarna er textahöfundur greinilega í allt öðum heimi en sá sem samdi lagatextann. Ef lögmenntað fólk á Alþingi hefði að einhverju leyti gengt skyldu sinni, hefði einhver þeirra átt að reka augun í þessa vitleysu. Ef þið getið fundið merkingar allra þeirra atriða sem koma fram í þeim þremur uppsláttum umsagna 1. mgr., í þeim fáu orðum sem eru í lagatexa 1. mgr. 1. gr. laganna sjálfra, þætti mér afskaplega vænt um að fá þá þýðingu senda. En um 2. og 3. mgr. 1. gr. er lítið sagt í umsögn annað en stendur í greinunum sjálfum.

En lítum þá næst á 2. gr. laga nr. 80/2016. Sú grein ber heitið  Tilgangur og markmið.

 

„2. gr. Tilgangur og markmið.      

Tilgangur laga þessara er að kveða á um réttarstöðu og tryggja réttaröryggi útlendinga sem koma til landsins eða fara frá því, sækja um dvalarleyfi eða dveljast hér á landi samkvæmt lögunum“

Ég get nú ekki annað en spurt þá sem sömdu þessi lög, fjölluðu um þau eða samþykktu þau, hvort þið hafið aldrei skilið hvað stendur í 65. gr. stjórnarskrár Lýðveldisins Ísland. Það er kannski full ástæða til að láta þann stutta en mikilvæga texta fylgja hér með, svona til upprifjunar. En í 65. gr. stjórnarskrár segir:

„65. gr.[Allirskulu vera jafnir fyrir lögumog njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“

Þetta verður varla skírar eða einfaldara til eftirbreytni. Í stjórnarskrá okkar segir að ALLIR SEM DVELI HÉR Á LANDI, skulu njóta jafnar stöðu að lögum varðandikynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti. Með öllu er því opinberum aðilum, eða löggjafanummeð sérlögum, óheimilt að mismuna aðilum á nokkurn máta þeim sem á landinu dvelja.  Ef erlendir aðilar vilja koma hingað til dvalar, eiga þeir að sjálfsögu að njóta nákvæmlega sömu mannréttinda, félagslegra- sem efnahagslegra réttinda og Íslendingar njóta sjálfir er þeir leita heim, eftir meira en 6 mánaða dvöl í erlendu ríki. Allt annað er brot á jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár Íslands.

Lítum þá á hvað segir í 2. mgr. 2. gr. frumvarpsins. Þar segir:

„Enn fremur er það tilgangur laga þessara að veita heimild til eftirlits með komu útlendinga til landsins, dvöl útlendinga hér og för þeirra úr landi.“ 

Hvað fellst í raun í þessu og hvað segir um þetta atriði í umsögn frumvarpshöfunda um 2. mgr. 2. gr. laganna:

„Útlendingur á að þjóðarétti ekki rétt til að flytja til annars landstil að setjast þar að. Um það fer þá eftir landslögum. Stjórnvöld geta þurft að hafa eftirlit með og stjórn á komu og flutningi útlendinga til landsins. Þannig getur þurft að takmarka komu útlendinga vegna atriða  Frumvarpið hefur þannig að geyma sérstakan kafla um komu og brottför (sjá II. kafla), auk annarra ákvæða um þetta efni.“     

Í þessari umsögn má segja að textahöfundur frumvarps sé að benda á ýmsar leiðir sem grípa megi til ef hamla þarf gegn fjölda útlendinga sem hingað sækja. En lítum á 3. mgr. 2. gr. laga nr. 80/2016, um útlendinga og sjáum hvað kemur fram í lögunum:

„Lög þessi veita grundvöll fyrir alþjóðlegri vernd erlendra ríkisborgara og ríkisfangslausra einstaklinga sem eiga þann rétt samkvæmt alþjóðlegum skuldbindingum íslenskra stjórnvalda.“      

Í umsögn um 3. mgr. 2. gr. laganna segir textahöfundur frumvarps lítið og lítið nýtt kemur þar fram. Umsögnin er að mestu endurtekning á því sem stendur í sjálfum texta frumvarpsins. Umsögnin byrjar þó á athyglisverðri framsetningu.Þar segir að:

„Í 3. mgr. kemur fram að lögin eigi að vera grundvöllur fyrir alþjóðlega vernd erlendra ríkisborgara og ríkisfangslausra einstaklinga“...o.s.frv.

 Ég tel útilokað að sá aðili sem skrifaði þetta inn í lagatexta hafi verið lögfræðimenntaður eða haft það trausta þekkingu á því hvernig eðlileg lagatilvísun er sett fram í lagatexta. Auk þess má benda á að EF þessum lögum hefði verið ætlað að vera „grundvöllur fyrir alþjóðlega vernd“, þá hefði áreiðanlega verið getið númers laganna og í 1. gr. Gildissviði þeirra laga getið.

Það vekur einnig undrun, sem bendir til vanþekkingar textahöfundar á mikilvægum atriðum verksins sem verið var að vinna, að í umsögn um sömu lagagreinina, þó um sitt hvora mgr. hafi verið að ræða, segir hann í einni mgr. að  lögin sem hann búi til texta fyrir, sé ætlað að vera „grundvöllur fyrir alþjóðlega vernd“. En í 1. mgr. umsagnar sinnar skrifar höfundurinn að: „Útlendingur á að þjóðarétti ekki rétt til aðflytja til annars lands til að setjast þar að.

Að þessu sinni læt ég lokið athugasemdum mínum við fyrstu 2 greinar laga nr. 80/2016, um útlendinga. Af lauslegri yfirferð yfir aðrar greinar þessara sömu laga, virðist mér vera þar mikið af atriðum sem ekki eigi þar heima. Ekki virðist gildar lagaforsendur fyrir þeim, auk þess sem margt virðist stangast á við ákvæði stjórnarskrár. En verði þessi lög ekki felld niður, sem ég teldi heppilegast, og önnur einfaldari og framkvæmanlegri sett í staðinn, er útlit fyrir að opinbera verði allar vitleysurnar sem virðast hafa verið gerðar við setningu þessara laga.

Í þessu sambandi má t. d. velta fyrir sér starfsheitinu „lögfræðingur“. Nafngiftin virðist benda til ákveðins „fræðiþáttar“ í sambandi við skilning og túlkun laga. Sá raunveruleiki sem við mér blasir, eftir meira en 30 ár við gagnrýni á túlkun og framkvæmd laga, auk dómgreindar við dómfellingar, sem sýni því miður oft ranga niðurstöður dóma. Allt átti þó að vera byggt á „meintri“ lögfræði, en reyndist bara ófullkomin mannanna verk, sem ekki stóðst einfalda rökfræðilega skoðun, út frá stjórnarskrá okkar og Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna.  

Það er fullkomlega eðlilegt að þú, svona ný í þessu mikilvæga starfi setjir upp spurningamerki gagnvart slíku erindi sem til þín berst. En hafir þú lesið eitthvað af því sem ég hef sent þingmönnum varðandi réttlæti og réttarfar eða um vinnubrögð Alþingis, gæti það hjálpað en verður ekki rakið hér.  En ef þú veltir fyrir þér hve sterka laga- og réttarfarsþekkingu þurfi til að krefja Hæstarétt ÞRISVAR um að taka upp dóma sína í sama málinu og að lokum verða að sæta þeim afarkostum að allir dómarar réttarins verði að víkja úr sæti og ALLIR dómarar settir nýir, þá ert þú að lesa skrif þess er var arkitekt að þeirri vegferð. Ég gat þó ekki framkvæmt hana sjálfur, vegna þess að ég má ekki kalla mig lögfræðing, þó ég hafi margoft sýnt að ég er öllu rökgleggri á refilstigum laganna en flestur þeir sem teljast hafa RÉTT til að kalla sig lögfræðing. Þar stóðu í vegi fyrir mér þvergirðingshættir menntakerfis s.l. 40 ára eða svo. En þau atriði verða ekki rakin frekar hér, enda er það annað erindi.

 

Ég vonast til að þú taki ákveðið og alvarlega á þeim augljósu röngu vinnubrögðum sem viðhöfð hafa verið við hönnum þessara löggjafar um útlendinga. Stjórnarskrá okkar er með þeim hætti að mannréttindaákvæði verða aldrei mismunandi með lögmætum hætti. Það er hrein vitleysa að eitthvert erlent afl, geti gert skilyrðislausa kröfu á hendur landi okkar, eða þjóð, að við tökumst á hendur „Alþjóðlega vernd“ einhvers fólks sem ekki sýnir með sannanlegum hætti fram á hver og hvaðan þau eru og hvað ógni þeim, á annan veg en öðrum sem á svæðinu bjuggu. Það virðist nokkuð augljóst úr hvaða herbúðum sá heilaspuni er kominn, sem hrúgað var saman í lagabálkinn nr. 80/2016.  Það mun skýrt nánar síðar.

Ég óska þér velfarnaðar í starfi og einkalífi og vænti þess að fá viðbrögð frá þér eða þínu fólki innan eðlilegs tíma.

Virðingarfyllst

Guðbjörn Jónsson,

lögfróður með afbrigðum

Kríuhólum 4,  111 Reykjavík

Sími 567 2001  GSM 860 84 00