OPIÐ BRÉF TIL UTANRÍKISMÁLANEFNDAR ALÞINGIS

Í fjölmiðlum má nú lesa mikla hneykslun nefndarmanna Utanríkismálanefndar alþingis, yfir því að Arnar Þór Jónsson héraðsdómari sagði á kurteisan en hreinskilinn máta, hversu langt væri frá því að  alþingismenn væru af þjóðhollustu að gæta hagsmuna þess samfélags sem greiðir þeim laun. Ég gat ekki annað en brosað, vegna þess að í mörg ár hef ég skrifað öllum þingmönnum um alvarleg axarsköft þeirra í starfi og margháttaða sniðgöngu siðrænna vinnubragða í löggjafarstörfum. Þingmenn ættu því að vera orðnir þokkalega þjálfaðir í að heyra sannleikann. EN, ég er að vísu ekki dómari, þó ég hafi í 40 ár fengist við ýmsar réttarfarsgreiningar, með góðum árangri á öðrum vettvöngum en hjá löggjafarþinginu.

Ég ætla ekki að skrifa beint um 3. orkupakkann. Arnar og fleiri hafa gert því full skil. Ég ætla hins vegar að tala um vinnubrögð alþingis á árinu 2003, þegar til meðferðar í þinginu var frumvarp sem varð að Raforkulögum nr. 65/2003.

Dómgreind er mikilvægasti eiginleiki þess sem tekur að sér að stjórna samfélagi okkar og setja því lög. Dómgreind er mikilvæg, því eins og margir virtir réttarheimspekingar segja og m. a. er getið í bók Sigurðar Líndal „Um lög og lögfræði“, virðist það almennt álit fræðimanna á sviði réttarfars, að almennur eða illa orðaður óskalisti eða hugmyndaleit, geti seint talist vönduð lagasetning. Á þetta hef ég margítrekað bent, allt frá árinu 1980, t. d. í sambandi við verðtrygginguna. Alþingi hefur ekki enn ÞORAÐ AÐ LEYFA MÉR AÐ TALA VIÐ ÞINGMENN UM SANNLEIKANN, í því máli. Alþingi hefur frekar viljað leyfa fjármálaöflunum að STELA STÓRFÉ af almenningi og fyrirtækjum, frekar en fá að heyra sannleikann frá manni sem vann í hagdeild banka um nokkra ára skeið, en sagði því starfi upp vegna óheiðarlegra vinnubragða þar gagnvart almenningi og fyrirtækjum.

En lítum nú á hvernig Alþingi vann hin mikilvægu Raforkulög. OG lítum einnig á hvernig þingmenn blekkja sjálfa sig og landsmenn, frekar en standa traustan vörð um þjóðhagslega mikilvægan rekstur Landsvirkjunar, RARIK og Orkubús Vestfjarða, eitt af fullkomnustu virkjana og dreifikerfum raforku á vesturlöndum. Á Íslandi eru allar raflagnir í þéttbýli lagðar í jörð. Þó við búum við afar erfitt veðurfar yfir vetrarmánuði, eru háspennulínur landsins það traustar að sjaldgæft er að alvarleg röskun verði á afhendingu rafmagns til neytenda.  Og með þetta yfirgripsmikla dreifikerfi rafmagns, sem nær til allra þéttbýlisstaða og flestra sveitabæja í landinu, er verðlag raforku hjá okkur eitt það LÆGSTA í vestrænum heimi.

Við þessar aðstæður og án allra haldbærra skýringa, setja alþingismenn í fyrstu setningu nýrra laga, texta sem bendir svo áþreifanlega til algjörrar vanþekkingar á því viðfangsefni sem þeir voru þá að fara að setja lög um. Nýju lagasetningin byrjar svona:

„1. gr. Markmið.          

Markmið laga þessara er að stuðla að þjóðhagslega hagkvæmu raforkukerfi og efla þannig atvinnulíf og byggð í landinu. Í því skyni skal:“ 

Hið fallega fyrsta Markmið hinna nýju Raforkulaga, lofar að stuðla að: „þjóðhagslega hagkvæmu raforkukerfi.“ Þessi háleitu markmið skiptust í 5 áhersluþætti, þar sem 3 þeirra voru nokkuð hefðbundin innihaldslaus slagorð en tveir markmiðsþættir sem vöktu margar spurningar, því engin útfærsla var kynnt. 

Sem 1. forsenda markmiða hinna nýju laga var að:

„Skapa forsendur fyrir samkeppni í vinnslu og viðskiptum með raforku, með þeim takmörkunum sem nauðsynlegar reynast vegna öryggis raforkuafhendingar og annarra almannahagsmuna.“

Mig undrar stórlega að engar krefjandi spurningar skyldu koma fram frá stjórnarandstöðu þegar frumvarp þetta til Raforkulaga var til umræðu á alþingi. Var virkilega enginn þingmaður forvitinn um hvaða hugmyndir væru að baki því að búa til samkeppni úr markaði þar sem einn aðili ætti öll framleiðslu og dreifingartækin? Það hefði áreiðanlega verið athyglisvert að heyra svör höfunda frumvarpstextans við því hvernig ætti að auka samkeppni í vinnslu raforku þegar einn eigandi væri að öllum helstu virkjunum landsins, sem framleiddu yfir 95% allar raforku á svæðinu.

Fyrsta skrefið til að auka samkeppni var stigið með stofnun nýs hlutafélags, Landsnet hf. sem annast skildi flutning á raforkunni frá virkjunarstað til tengivirkis fyrir dreifingastöðvar. Í 9. gr. Raforkulaga segir að: 

„Flutningsfyrirtækið skal byggja flutningskerfið upp á hagkvæman hátt að teknu tilliti til öryggis, skilvirkni, áreiðanleika afhendingar, [gæða raforku og stefnu stjórnvalda um uppbyggingu flutningskerfis raforku]. ¹⁾ Fyrirtækið hefur eitt heimild til að reisa ný flutningsvirki.“ 

Landsnet fór þó ekki eftir þessum lögum því til þess að Landsnet gæti starfað, varð ríkissjóður, sem aðaleigandi Landsvirkjunar hf. að gera stjórnarsamþykkt í Landsvirkjun um að selja  Landsneti allar háspennulínur og háspennu tengivirki ásamt öllum búnaði sem því fylgdi. Ekki lág ljóst fyrir hvert verðmæti hins selda búnaðar væri, því sundurliðun í bókhaldi Landsvirkjunar er ekki svo glögg. Hins vegar er spurning hvort ráða megi í heildarverðmæti hinna yfirfærðu eigna frá Landsvirkjun til Landsnets, út frá leigu Landsvirkjunnar á búnaðinum fyrstu 6 starfsmánuði Landsnets. Tafir urðu á eignayfirfærslu frá Landsvirkjun til Landsnets, sem tók til starfa á miðju ári 2005. Landsvirkju reiknaði sér því leigu af öllum þeim búnaði sem flytjast átti til Landsnets.  Leigan sem Landsvirkjun setti upp fyrir þetta hálfa ár var kr. 2.490 milljónir. Þó leigan virðist nokkuð mikil er ekki mikið við því að gera þar sem þarna eiga viðskipti, tvö sjálfstæð hlutafélög, sem þó eru bæði í meirihlutaeigu ríkisins. Hins vegar segir í 4. mgr. 10. gr. Raforkulaga nr. 65/2003 að:

„Ráðherra getur í reglugerð ²⁾ kveðið nánar á um samskipti eigenda flutningsvirkja og flutningsfyrirtækis, afnot flutningsfyrirtækis af flutningsvirkjum og endurgjald fyrir þau.“  

Hvorki verður séð að ráðherra orkumála eða alþingismenn hafi gert neitt veður út af því þó eitt hlutafélag í ríkiseigu okri líklega hressilega á hinu nýstofnaða hlutafélagi ríkisins sem taka eigi við raforkuflutningnum af Landsvirkjun. Hvergi sést stafkrókur um athugasemd vegna þess aukna kostnaðar sem þannig er settur út í raforkuverð, algjörlega að þarflausu. Og enn eitt tilvik er einnig í lögunum þar sem þeir sem sömdu lagatextann virðast ekki hafa þekkt hvernig ákvarðanir eru tekna í hlutafélögum. Í 2. mgr. 12. gr. Raforkulaga nr. 65/2003 segir eftirfarandi:

„Orkustofnun setur flutningsfyrirtækinu tekjumörk vegna kostnaðar við flutning á raforku. Tekjumörk skulu vera tvískipt, þ.e. vegna flutnings á raforku til dreifiveitna annars vegar og vegna flutnings til stórnotenda hins vegar. Tekjumörk skulu ákveðin fyrir fram til fimm ára í senn og uppfærð árlega miðað við breytingar á viðmiðum sem tilgreind eru í 3. mgr. Við setningu tekjumarka skal taka tillit til kostnaðar vegna reksturs og fjárfestinga vegna flutnings til dreifiveitna annars vegar og til stórnotenda hins vegar.“  

Það hefði nú átt að vera auðvelt fyrir alla þá lögfræðilærðu þingmenn sem sátu á þingi árið 2003, þegar Raforkulög voru til þingmeðferðar að vekja athygli á því að löggjafinn setur ekki sjálfstæðum hlutafélögum mörk um rekstrarkostnað eða verð á endursöluafurð starfseminnar. Slíkt er stjórnar hlutafélagsins en ekki alþingis. Alþingi fól ráðherra full umráð yfir öllu hlutafé ríkisins í hlutafélaginu, þó alþingi hefði átt að vera ljóst að viðkomandi ráðherra hafði í raun ekkert umboð æðsta eiganda hlutabréfsins, til neinnar ákvarðanatöku fyrir hönd æðsta eigandans. Ekki verður heldur séð að alþingi hafi haft laga eða stjórnarskrárheimild til að útvista eign æðsta eiganda út fyrir löggjafarþing, nema með samþykki æðsta eiganda, samkvæmt almennum kosningum þar um. En því miður hefur lítið farið fyrir því að alþingi upplifi sig í þjónustu æðsta valds Lýðveldisins Ísland, því yfirleitt kemur alþingi fram sem hið endanlegi æðsti valdhafi en ekki sem fulltrúi þjónustustarfs eins og stjórnskipunin segir til um.

Reikningsár hlutafélaga fer eftir samþykktum félagsins og lögum um hlutafélög. Í samþykktum Landsnets er kveðið svo á að reikningsárið skuli vera almannaksárið og aðalfundur skuli haldinn í marsmánuði ár hvert. Og skuli reikningar félagins liggja mánuði fyrir aðalfund. Af þessu er ljóst að höfundar lagatexta Raforkulaga virðist ekki hafa gert sér grein fyrir að Landsnet væri hlutafélag en ekki ríkisstofnun beintengd fyrirmælum frá alþingi. Nánast öll ákvæði 12. gr. o.fl. greinar Raforkulaga hefðu því átt að eiga heima í sérlögum um Landsnet hf, til þess að vera rétt staðsett í laga og réttarkerfinu.

Víkjum þá að því sem lýtur að hinum almennu notendum raforku, heimilum og fyrirtækjum, sem eiga viðskipti sín við dreifiveitur á sínu svæði. Undirritaður býr í Reykjavík og er á því dreifiveitusvæði, þó nokkuð óljóst sé hvað sú dreifiveita heitir í raun. Á reikningnum stendur „Veitur ohf. kt: 501213-1870“ en á vefsvæði „ON“ eða „Orka náttúrunnar“. Fyrir ekki löngu hét dreifingarfyrirtækið „Orkuveita Reykjavíkur“. Er þetta svolítið til marks um óstöðugleikann í samfélagi okkar. Sýnir glöggt þá felumynd sem pólitískt kjörnir fulltrúar reyna að varpa yfir óljós verk sín með skollaleik áhættufíkla, í leit að feluleiðum fyrir eftirliti almennings.

Á rafmagnsreikningi fjölskyldu minnar eru tveir innheimtuþættir sem ekki eiga þar heima. Annar algjörlega án neinna lagaheimilda en gæti átt rétt á sér í framkvæmd rétts aðila til slíkrar innheimtu.

Í fyrsta lagi er hér um að ræða svonefnt „Flutningsgjald“, ákveðinn gjaldliður fyrir hverja notaða Kílówattstund af raforku. Við því væri svo sem ekki mikið að segja ef dreifingaraðilinn sem orkan væri keypt af væri að rukka þetta fyrir sjálfan sig og hefði lagaheimildir til slíks en svo er alls ekki. Neðst í ramma reikningsformsins er eftirfarandi ritað sem skýring á þeim tveimur ólögmætu innheimtuþáttum sem á reikningnum eru:

Flutningurer vegna þjónustu Landsnets sem rekur háspennukerfið. 

Jöfnunargjaldrennur til ríkisins til að jafna orkukostnað milli landshluta sbr. lög nr. 98/2004.

Flutningur: Í fyrsta lagi er hvergi Raforkulögum heimild fyrir þessu gjaldi. Í öðru lagi er þetta gjald vegna þjónustu Landsnets við rekstur háspennukerfis.  ENGINN notandi lágspennu rafstraums 220-400,  volt er í viðskiptasambandi við Landsnet, sem eingöngu hefur heimild til að skipta við dreifiveitur, ekki einstaka notendur raforku hjá dreifiveitum. Auk þess á Landsneti að vera skylt, vegna laga um bókhald og virðisaukaskatt, að gefa sjálft út reikning, á eigin reikningsformi, fyrir þjónustusölu af þessu tagi.  Ég er nokkuð viss um að ALLIR þingmenn á alþingi hafa fengið svona útreiking á sínum rafmagnsreikningum og því allir með tölu litið framhjá því að í þessu eina gjaldi fyrir Flutning, væru þeir þögulir þátttakendur í tvöföldu lagabroti. Annars vegar varðandi bókhald seldrar þjónustu en hins vegar vegna undanskots þjónustusölu frá virðisaukaskatti.   Enn eitt atriðið sem sýnir að þingmenn eru alls ekki færir um að bera þá ábyrgð sem þeir sækjst eftir.

Hinn síðasti þáttur sem vikið verður að í þessu erindi, er það sem á reikningsformi rafmagnsreiknings, líklega flestra notenda rafmagns frá dreifiveitu, er gjald sem kallast JÖFNUNARGJADL.   Enn kemur hér fram atriði sem beinlínis bendir á að þingmenn hafi ekki lagaþekkingu til að vinna rétt að þeim lagafyrirmælum sem þeir telja sig vera að gera.  Í skýringartexta á rafmagnsreikning kemur fram sú einfalda staðreynd að það gjald sem þarna er nefnt „jöfnunargjald“ er í raun almennt notendagjald sem renni til ríkisins.  Eðli málsins samkvæmt er hér um hreinan SKATT til ríkisins að ræða og skatta til ríkisins á innheimtuaðili að skila til Ríkisskattstjóra 15-20 dögum eftir innheimtu. Og lög um svona skattheimtu eiga því að vera innan skattalaga eða í sérlögum undir forsjá Ríkisskattstjóra en ekki vistast hjá aðila sem ekki hefur heimild til meðhöndlunar skattfjár.

Í skýringartexta á rafmagnsreikningi er sagt að innheimta jöfnunargjalds sé í samræmi við lög nr. 98/2004, lög um jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku. Markmið þessara laga er jafn mikið utan heilbrigðs raunsæis og markmið Raforkulaganna.  Markmið laganna um jöfnun kostnaðar við dreifingu er svona samkv. 1.  gr. laganna:

„1. gr. Markmið. 

 Markmið laga þessara er að stuðla aðjöfnun kostnaðar við dreifingu raforku til almennra notenda.“

Þeir þingmenn sem samþykkt hafa þessi markmið gera lítið úr landsþekkingu sinni, enn minna úr skilningi á flutningi raforku milli landshluta og undirstrika rækilega að í starfi sínu noti þeir ALLS ENGA DÓMGREIND. Dreifiveitur út um allt land eru eru að fást við afar ólík viðfangsefni, bæði árstíðabundið en einnig vegna sveiflukennrar raforkusölu t. d. út frá skorti á stöðugleika í rekstrarumhverfi fyrirtækja í framleiðslu og þjónustu. Þessu til viðbótar eru flest dreifingarfyrirtækin sjálfstæð hlutafélög eða bein eign eins eða fleiri sveitarfélaga á svæðinu. Rekstrarkostnaður hlutafélaga sem starfa við afar ólíkar rekstraraðstæður, verður ekki jafnaður með skattstofni sem auk þess er afar illa varðveittur og ekki skilað til rétts umsjónaaðila skattfjár.

Í 3. gr. jöfnunarlaga kemur eftirfarandi fram um meðferð hins safnaða skattstofns sem nefndur er „Jöfnunarsjóður“»

„Greiða skal niður kostnað almennra notenda vegna dreifingar raforku á þeim svæðum þar sem Orkustofnun hefur heimilað sérstakar dreifbýlisgjaldskrár í samræmi við ákvæði 5. mgr. 17. gr. raforkulaga, nr. 65/2003.“ 

Markmið þessarar greinar er ágætt í sjálfu sér þó viðfangsefnið sé afar snúið. Það er hins vegar útilokað að alþingi geti útvistað ákvörðunum sem varða jafna stöðu landsmanna innan sama málaflokks, til fyrirtækis úti í bæ. Ef svonefndri „dreifbýlisgjaldskrá“ er ætlað það hlutverk að jafnaframlag ríkisfjár til sjálfstæðra hlutafélaga og/eða dreifiveitna í eigu sveitarfélaga, verður sú ákvörðun, vegna ákvæða stjórnarskrár, að vera tekin á alþingi. Það ættu þingmenn að þekkja, alla vega þeir löglærðu.

Í 3. gr. a. segir eftirfarandi um innheimtu jöfnunargjalds.

 „3. gr. a. Jöfnunargjald vegna dreifingar raforku. 
 Til að standa straum af jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku til almennra notenda samkvæmt lögum þessum er innheimt sérstakt jöfnunargjald. 
 Dreifiveitur greiða jöfnunargjald samkvæmt grein þessari af raforku sem er móttekin frá flutningskerfi flutningsfyrirtækisins eða beint frá virkjunum að frádreginni þeirri raforku sem fer frá dreifikerfinu inn á flutningskerfið.“ 

Eins og þarna kemur skýrt fram eru það Dreifiveitur,sem eiga að greiða umrætt jöfnunargjald en ekki þeir viðskiptaaðilar sem kaupa raforku af dreifiveitunum. Dreifiveiturnar innheimta hins vegar, ÓLÖGLEGA, þetta jöfnunargjald af viðskiptaaðilum sínum, án þess að þingmenn geri nokkra athugasemd við það svo virðist sem dreifiveitur brjóti lög á öllum sínum viðskiptaaðilum, þar á meðal þingmönnum sjálfum.

Dreifiveiturnar taka mánaðarlega ólöglega þetta gjald af viðskiptaaðilum, en þeir skila því ekki fyrr en 1. desember ár hvert en skila því þá til Orkustofnunar, sem hvorki hefur vald né heimild til að ráðstafa skattfjármunum ríkissjóðs, eða hafa þá i vörslu sinni.

Ég ætla að láta þessari yfirferð lokið hér, að sinni. Ég er að skoða afar athyglisverð atriði sem fram koma í ársreikningum stærstu orkufyrirtækjanna, Landsvirkjunar RARIK, og Orkubús Vestfjarða. Það gladdi gamlan Vestfirðing að sjá að gott samræmi var milli ára í ársreikningum Orkubúsins, en ýmislegt sem þarf að skoða nánar í ársreikningum hina tveggja, auk afar merkilegrar útkomu úr ársreikningum Landsnets. Segi ekki mmeia um það að sinni.     

LYGI og árásir á einstaklinga er algengasta einkenni röklausra aðila.

Það vekur enga undrun að öllum vopnum skuli nú veifað í ranni samtaka atvinnulífsins, til að reyna að knésetja Ragnar Þór, formann VR. Ragnar hefur til fjölda ára sýnt afburða hæfileika til að draga fram raunsanna mynd af djúpstæðri spillingu í fjármálakerfi þjóðarinnar, einkanlega í lífeyrissjóðakerfinu.

Það gæti reynst afar mikilvægt á komandi árum, fyrir samtök atvinnulífsins, að hafa í forystu stærsta stéttarfélags landsins mann sem af sanngirni tekur afstöðu til mjúkrar lendingar í aðþrengdri stöðu, líkt og Ragnar og hans fylgjendur gerðu í nýafstöðnum Lífskjarasamningum. Flestum sæmilega skynsömum mönnum hlýtur að vera ljóst að framundan eru verulegar niðurfærslur, tilfærslur og leiðréttingar innan atvinnuvega þjóðarinnara. Óhjákvæmilega verður að horfast í augu við að talsverður hluti framkvæmda í landinu er ósjálfbær, hefur verið drifinn áfram með lánsfé og framkvæmdur af erlendu vinnuafli. Aðalástæðan er sú að þrátt fyrir hámarks afraksturs gjaldeyristekjugriena landsins, skapast ekkert fjármagn til fjárfestinga. Afleiðingar slíkrar óábyrgrar stjórnunar á jafnvægi framkvæmda og vinnuafls, verður að öllum líkindum harkaleg niðursveifla á hluta vinnumarkaðarins, sem kalla mun á verulega aukin ríkisútgjöld auk verulegra vandamála á vettvangi launafólks, sem og á velferðarsviði.

Ég vona að SA reyni ekki aftur að leika hlutverk óvitans, líkt og gert var í bankahruninu. Þá reyndu allir að telja fólki trú um að hrunið hefði komið á óvart. Þó voru margir mikilsvirtir fjármálamenn ýmissa landa, í nokkur ár, búnir að vara við hvert stefndi ef áfram væri haldið sömu braut. Ég byrjaði árið 1998 að vara við hruni bankanna en enginn hlustaði. NÚ, fyrir þremur árum, benti ég einnig á ósjálfbæra þróun fjárfestinga á þjónustuarmi þjóðarbúsins, sem drifinn væri áfram með skuldsetningu og erlendu vinnuafli. Fjárfestingar í umræddum þjónustugreinum væru ekki byggðar á neinum haldbærum tekjugrunni eða viðskiptasamningum. Í landið eru 5 virk eldfjöll, sem sögð eru komin að gostíma. Þau gætu þess vegna gosið hvenær sem er og lokað um langan tíma fyrir streymi ferðamanna til landsins og jafnvel hamlað útflutningi. Hver skildi viðbragðsáætlun SA vera vegna þeirrar yfirvofandi hættu atvinnulífsins?

Í bankahruninu fór einkarekstur fjármálageirans í greiðsluþrotþrot vegna óvitaskapar, meðan allar framleiðsluvörur þjóðarinnar seldur jafn harðan fullu verði og oft með verulegu yfirverði. Engin hætta stafaði því að rekstri þjóðarbúsins sjálfs. En vegna vanþekkingar eða vanmats yfir langt tímabil uppbyggingar hættuástands í fjármálum þjóðarinnar, höfðu menn ekki byggt þjóðarbúinu eðlilega og raunhæfa varnarstöðu. Stjórnvöld urðu því fórnarlömb fjárglæfraafla, sem tilbúin voru að fórna þjóðarhagsmunum til bjarga sér að hluta frá eigin öfgakenndri vitleysu þáliðinns áratugar.

Íslendingar erum nú aftur staddir á tímamótum, sem vonandi eru ekki alveg jafn skörp og bankahrunið. Engu að síður mun ábyrgðarleysi í fjármálajafnvægi undangenginna ára hellast yfir þjóðarskútuna, fyrirvaralítið. árið 2008 voru það hreinir óvitar í rekstri mikilvægustu banka samfélags okkar, sem höguðu sér eins og þeir væru að reka spilavíti, en ekki máttarstólpa fjárstreymis um lífæðar samfélags okkar. Það hlutverk þekktu þeir ekki enda hugurinn allur við hlutverk spilafíkils, sem eingöngu hugsar um eigin gróða og álitsauka, á grundvelli veltu á annarra fjármunum, án þess að meðhöndla þá sem slíka. Spilafíkillinn forðaast hins vegar alla ábyrgð þegar tap eða erfiðleikar blasa við. Þá lætur hann sig bara hverfa og lætur aðra um að leysa þann vanda sem hann bjó til.

Nú situr umtalsverður hluti SA í sambærilegri stöðu. Búið er að raska eðlilegu jafnvægi milli atvinnugreina framleiðslu og þjónustu í landinu okkar. Aukin uppbygging þjónustu hefur verið byggð upp með yfirspennu á vinnumarkaði. Lánsféð sem framkvæmt var fyrir, fór ekki í hringrás fjárstreymis innan þjóðfélagsins, heldur fór það beina leið úr landi, líklega að einhverju leyti óskattlagt. Afleiðingar slíks kjánaskapar er m. a. þær að samfélagsveltan eykst ekki nógu mikið til að bera uppi þær byrgðar sem hin ranga stýring atvinnulífs í landinu hefur skapað.

Undanfarin ár hafa SA beitt miklum hluta afls síns til uppbygginar fjölþættri þjónustustarfsemi, en að mestu leyti hunsað að horfa til jafnvægis reglubundins innstreymis gjalreyris frá samningsbundnum útflutningsgreinum. Hins vegar hefur umtalsverðu fjármagni verið varpað í glatkistuna, með glórulausri undirhleðslu undir fyrirfram glataða þjónustustarfsemi, sem fyrt og fremst lét fjrármagn úr sameiginlegum veltusjóðum atvinnulífs og lánastofnana hverfa, ásamt nothæfum eignum, en lántakendur í landinu látnir sitja uppi með skaðann, sem fyrst og fremst bitrist almenningi sem svimandi háir vextir af lánsfé.

Og nú geta þessi 5 eldfjöll okkar byrjað að gjósa á hveri stundu. Hvar eru þá þeir varnarþættir sem SA hefði átt að byggja upp á liðnum árum? Er það kannski ætlun miðstjórnar alls helsta atvinnuliífs í landinu að koma fram fyrir almenning á gosdag og biðja um önnur Neyðarlög, svo þjóðin verði látin greiða fyrir hugsunarleysi þess afls sem vera á burðarstólpi nauðsynlegs fjölbreytileika í atvinnulífi landsins, sem forðað geti því einstefnuhruni sem bankahrunið varð.

Það er veruleg smán fyrir samtök atvinnulífs á Íslandi að vel menntað fólk skuli flykkjast út á ritvöllinn með álíka þekkingu á raunverulegu hlutverki sambands þeirra, í sjálfstæðu og sjálfbæru samfélagi, eins og horft eða hlustað væri á rökfræði leikskóla. Skrif þesa velmenntaða fólks, sem tröllriðið hefur fjölmiðlum og samfélagmiðlum að undanförnu, eru vart boðleg rökfylgni langskólagengins fólks. Lífsgæðum áratuga baráttu var varpað fyrir róða vegna þess að óvitum í fjármálum þjóðfélags, voru nánast færðir að gjöf allir helstu viðskiptabankar landsins. Mér sýnir álíka „óvitavæðing“ vera áberandi innan raða SA, ef marka má núverandi, fjölmiðlaumfjöllun í þeirra nafni.                   

Rekinn ef þú hlýðir ekki Ragnari Þór

ER MENNTUN MÁTTUR ? – HVAÐ ER MENNTUN ??

Ég var alinn upp á þeim tíma þegar framhaldsnámi voru settar mun þrengri skorður en síðar varð, er fjölbreytni námsleiða jókst ásamt aðgengi að Háskóla Íslands. Námsleiðir voru þá meira valdar út frá atvinnusjónarmiðum. Setja má spurningamerki við hvort eðlilegt sé að ríkissjóður fjármagni beinlínis söfnun á prófgráðum, hverri ofan á aðra, meðan ríkissjóður er í vanda með að fjármagna heilbrigðis- og velferðarkerfi þjóðarinnar. 

Á þeim árum sem þarna er vísað til, kom einnig vel í ljós að hugtakið – vel menntaður eða vel menntuð – var ekki endilega sett í samband við tiltekinn árafjölda á skólabekk.  Það hugtak var ekki síður haft um það fólk sem sýndi mikla verklega þekkingu og skipulagshæfileika á einhverjum sviðum, þó engin háskólagráða væri þar að baki. Á þeim árum voru t. d. fæstir stjórnendur, best reknu fyrirtækja landsins, með embættispróf í viðskiptafræði eða öðrum stjórnunarfræðum. Þeim hafði þó tekist með eigin hyggjuviti að byggja fyrirtæki sín upp, nánast úr engu, því auðmenn voru þá afar fáliðaðir á Íslandi.

Á fyrstu árum níunda áratugar síðustu aldar, komu fram umtalsverð breyting í efnahagslífi þjóðarinnar. Myntbreyting var tekin upp í byrjun níunda áratugar og í kjölfar þess var afar umdeild verðtrygging sett á fjármagn. Einnig heltist tölvuvæðingin yfir þjóðina er handhægar smátölvur streymdu á markað sem hentuðu rekstri smærri fyrirtækja en vöktu einnig áhuga einstaklinga.

Á svipuðum tíma urðu breytingar á möguleikum einstaklinga og smærri fyrirtækja til lántöku er einstaklingum var opnuð leið til yfirdráttar á hlaupareikningum, sem áður höfðu eingöngu tilheyrt fyrirtækjarekstri. Einnig fór hratt fjölgandi háskólamenntuðu fólki með ýmsar prófgráður, sem lítið pláss fannst fyrir á vinnumarkaði. Átakafletir mynduðust t. d. milli fyrstu hópa nýmenntaðra viðskiptafræðinga og eldri ómenntaðra manna í stjórnunarstöðum, hjá fyrirtækjum og stofnunum landsins. Flestir hinna nýmenntuðu viðskiptafræðinga höfðu einnig lagt sig sérstaklega  eftir lærdómi við að beita hinum nýju tölvum í störfum sínum.

Á þessum tíma var tölvan líka að taka á sig miklar breytingar, frá tröllvaxinni vél þar sem ein vél þurfti heilt herbergi til skýrslu- og bókhaldsfærslna. Sú mynd breyttist skjótt er á markað komu svonefndar – Einmenningstölvur – sem fljótlega fengu nafnið – Borðtölvur.  Fyrstu tölvurnar af þeirri gerð voru ekki með neinn harðan disk eða geymslurými, heldur spiluðu þær þau forrit sem unnið var með af slíkum geymslurýmum (disklingum). Síðan, þegar vista þurfti verkefni sem unnið hafði verið í tölvunni, var látinn annar tómur disklingur í drifið og þau skjöl eða verkefni sem unnið hafði verið með, vistuð til geymslu á þeim diskling. Fyrstu tölvurnar með hörðum diski (Innbyggðu geymslurými) komu, að mig minnir, árið 1982. Þóttu þær með svo mikið geymslurýni að varla yrði þörf á meiru fyrir venjulegan smárekstur; en þessar tölvur voru með 40MB harðan diski.

Á þessum árum var ég á fullu að afla mér bóklegrar og faglegrar þekkingar á bókhalds- og rekstrarmálum. Ég hafa árið 1970 lent í alvarlegt sjóslys sem gerði mig ófæran til erfiðisvinnu. Ég varð því að finna mér annan líkmlega léttari starfsvettvang. Í bókhaldsnáminu lærði ég einnig svokallað vélrænt bókhald, sem fólst í að búa til svonefnda „færslulykla“ (gataspjöld) fyrir öll fylgiskjöl bókhaldsins en stóra IBM tölvan vann svo upplýsingar af gataspjöldunum, til að skrá sem bókhaldsfærslur í tölvunni. Árið 1981 var farið að kenna bókhaldsfærslu á borðtölvur og skráði ég mig strax í slík nám, sem mér fannst einkar heillandi. Ég varð strax hugfanginn af tölvunni og getu hennar til verka, ef hugbúnaður væri góður og hann segði tölvunni nákvæmlega hvað ætti að gera og hvernig það væri gert.

Í ársbyrjun 1982 hellti ég mér því í tölvunám. Tók þar fyrir vélbúnaðinn, þ. e. hvernig tölvan ynni. Ég lagði einnig áherslu á undirstöður í hugbúnaðargerð, kerfisgreiningu og kerfisuppbyggingu, ásamt forritun. Ég hafði alltaf verið ótrúlegur reikningshaus og grúskari sem reyndi að skilja hvernig öll tæki væru búin til og virkuðu. Tölvunámið fannst mér því afar skemmtilegt og nytsamt.  

Það var einnig annað sem var dálítið sérstakt í þessu námi. Á meðal nemendanna á tölvubraut, var ég eins og AFI í hópnum. Ég var rúmlega fertugur en flest hin innan við tvítugt. Aldursmunurinn kom einnig fram í gífurlegum mun á verkefnavali í náminu. Ég var samhliða tölvunáminu að sinna einskonar framkvæmdastjórn í litlu fyrirtæki með 15 starfsmenn, í veikindaforföllum eigandans. Ég var einn á skrifstofu og sá því um söluskráningu, bókhald og að reikna handvirkt út laun starfsmanna.

Sem kerfisverkefni í tölvunáminu kusu flestir sér uppbyggingu tölvuleiks. Ég kaus hins vegar að reyna við uppbyggingu launaútreiknikerfis, þar sem allar fastar upplýsingar um starfsmanninn voru skráðar inn í kerfið. Við hverja launakeyrslu þurfti einungis að slá inn mánuð launaseðils, yfirvinnutíma og breytilega frádráttarliði hvers starfsmanns og láta tölvuna svo reikna alla í einu. Allt virkaði þetta að lokum eins og til var ætlast og í stað þess að vera einn og hálfan vinnudag að reikna út mánaðarlaun starfsmanna, varð ég með kerfinu rúma tvo tíma að keyra út öll vinnulaunin og fylla út staðgreiðslu- og lífeyrissjóðs skýrslur.

Sú upprifjun sem hér var drepið á, var einkum til að vekja athygli fólks á mikilvægi verklegrar reynslu og lausnamiðaðrar hugsunar, þegar verið er að læra nýjar aðferðir við að breyta hugmynd í veruleika. Sýndi það sig í þeirri tölvukennslu sem þarna var um að ræða. Margar slíkar hliðstæður geta áreiðanlega flestir grafið upp í vitund sinni. Nokkuð oft varð ég þessa var, enda þá á miðjum aldri með 25 ára reynslu úr atvinnulífinu. Einnig var ég oft á námstíma mínum á námsbrautum með ungmennum sem voru varla orðin sjálfstæð í hugsun.

Segja má að eðlilega verði mikill munur á vali viðfangsefna hjá unga skólafólki, sem skortir reynsluþroska og / eða verklega þekkingu, sem sá hefur aftur á móti á að byggja sem öðlast hefur reynslu í raunhæfum viðfangsefnum fjölbreyttra starfa. Það mun aldrei verða hægt að kenna  fólki að nýta reynslu sem það hefur aldrei upplifað, reynslu sem gæti hjálpað því að byggja brú milli þekkingar sinnar og þess verkefnis sem leysa þarf.

Í skólanum er hins vegar hægt að kenna lausnamiðaða hugsun, sem hjálpar fólki að hafa jákvæð viðhorf til þeirra viðfangsefna sem framtíðin ber í skauti sér. Þegar ég fór að læra, á miðjum aldri, gerði ég mér strax grein fyrir því að færi ég þær námsbrautir til enda, sem mig langaði að fá færni í, mundi ég eiga stuttan starfstíma eftir til að nýta allar prófgráðurnar. Ég tók því þá meðvituðu ákvörðun að ná fyrst og fremst faglegri þekkingu og verlegri færni í hverri grein, en elta ekki ólar við prófgráður og titla. Ég fór eftir því skipulagi og eftir að hafa verið tvö skólaár, (fjórar annir) í tölvunáminu, fannst mér ég vera búinn að ná þeirri færni sem námið bauð uppá. Þá hætti ég tölvunámi en sneri mér að hagfræði.

Ég mátti ekki seinni vera þar, því á árinu 1984 fór hratt vaxandi fjöldi útskrifaðra viðskiptafræðinga. Nýmyndun atvinnutækifæra, fyrir það nám, var ekki í takti við fjölgunina. Samtímis fjölgun atvinnulausra háskólamanna, var háður mikill áróður fyrir því að tölvur væru teknar í notkun við stjórnun fyrirtækja. Þar rákust á þættir sem ekki hafði verið hugsað út í. Annað var að flestir stjórnendur fyrirtækja voru af „gamla skólanum“ og því ókunnir þeim nýju vinnubrögðum sem tölvurnar kölluðu á. Hins vegar voru breyttir tíma, með kennsluþáttum til nýrra vinnubragða þar sem gömlum aðferðum var ekki sýnd viðeigandi virðing. Unga fólkið stóð því með þá mynd í fanginu að gömlu aðferðirnar til stjórnunar væru úreltar og unga menntaða fólkið væri boðberar hinna nýju tíma.  Talið var sjálfsagt að stjórnendur gamla tímans létu af stöfum vegna aldurs um 45 – 50 ára og hleyptu unga og nýmenntaða fólkinu að. Það kynni betur að nota nýjustu tæknina við rekstur fyrirtækja.

Þarna fór af stað fyrsta „ungdómsbyltingin“ sem laut að stjórnun fyrirtækja. Beinlínis var pressað á „eldra“ fólkið að segja sig frá stjórnunarstarfi. Ný tækni kallaði á yngra fólk til að taka við. Það merkilega var að litlum vörnum var haldið á lofti um mikilvægi þekkingar og reynsla til fjölda ára, auk þess viðskiptatrausts sem eldra fólkið hafði byggt upp.

Á þessum árum, samhliða hagfræðinámi, var ég fenginn til að fara á milli fyrirtækja til að endurskipuleggja eða leiðrétta villur í uppgjörsliðum bókhalds. einnig voru settir upp bókhaldslyklar fyrir tölvuskráningu á alla reikninga bókhaldsins, svo það væri tilbúið til tölvufærslu. Ég fékk því nokkur sýnishorn af stjórnendaskiptum, sem því miður reyndust of oft leiða til þrots fyrirtækjanna fáum árum síðar.

Það var hörmulegt að horfa á afleiðingar þess „reynsluhruns“ sem varð við stjórnun margra helstu fyrirtækja okkar á umræddu tímabyli. Algengt var að keyptur væri til fyrirtækja dýr tölvubúnaður, með erlendum hugbúnaði til að halda utan um margbreytilega stjórnunarhætti. En verra var að hér á landi var afar lítið um ´sérfræðinga´ í skipulagningu og smíði rekstrarhugbúnaðar fyrirtækja, til keyrslu bókhalds á þessum nýju undratækjum sem tölvurnar voru. Fljótlega kom í ljós að hinum erlenda hugbúnaði þurfti að breyta umtalsvert svo hann færði bókhald og uppgjör eftir íslenskum bókhalds-, rekstrar-, uppgjörs- og skattareglum.

Á þeim tíma voru flestir „tölvumenn“ ungir að árum, án reynslu úr atvinnulífinu, að feta sig áfram eftir nýrri braut. Innflytjendur hugbúnaðarins virtust eitthvað hafa látið aðlaga vinnslu hugbúnaðarins að framangreindum íslenskum raunveruleika. Sundurliðun rekstrarforsendna fyrirtækja var þó afar þröngt sniðinn stakkur í hinum erlenda hugbúnaði sem endaði með því að með hinum nýja hugbúnaði voru sendir „sérfræðingar“ til að setja búnaðinn upp og „breyta“ sundurliðun rekstrarliða fyrirtækja, þannig að þeir pössuðu inn í hinn erlenda hugbúnað.

Í því fyrirtæki sem ég var á þeim tíma að starfa, var nýráðinn ungur framkvæmdastjóri.  Hafði hann, eins og margir aðrir, pantað tölvubúnað og áðurnefndan hugbúnað, ásamt ráðgjöf til að koma tölvukeyrslu bókhalds fyrirtækisins inn í hugbúnaðinn. Hann virtist ekki meðvitaður um að ég var einmitt að endurskipuleggja skráningu bókhaldsins í samráði við endurskoðanda fyrirtækisins. Strax er ég frétti af kaupunum, benti ég á að fyrirtækið væri nú, eftir vinnu mína og endurskoðanda fyrirtækisins, ágætlega skipulagt til reksturs og allar 6 deildir þess væru með jákvæða rekstrarstöðu. Það merkilega var að þessu mótmælti framkvæmdastjórinn, án þess að hafa þá öðlast heildaryfirsýn yfir bókhaldslega uppgjörsliði, sem þá voru einungis kunnir mér og endurskoðandanum. Sagði hann mig bara vera orðinn of gamlan til að skilja mikilvægi þess að breyta yfir í þetta nýja kerfi.

Stjórn fyrirtækisins bar þetta ágreiningsatriði mitt og framkvæmdastjórans undir endurskoðanda fyrirtækisins. Tók hann algjörlega undir með mér, enda öll endurskipulagning og breytingar gerðar í fullu samráði við hann.  Framhald kaupa á nýjum búnaði var því sett á bið, þar til ég hafði lokið starfi mínu og var farinn. Nokkrum mánuðum síðar frétti ég að endurskipulagningin hefði farið fram. Þremur árum síðar varð fyrirtækið gjaldþrota og sagt var að það hefði ekki skilað ársreikningum síðustu árin.

Þessi örstutta innsýn í þær fjölþættu umbreytingar sem áttu sér stað á níunda áratug síðustu aldar, draga fram hvaða afleiðingar geta fylgt því að aftengja fyrirvaralaust eða fyrirvaralítið, þýðingamikla reynslu og þekkingu á viðskiptaumhverfi, út úr stjórnunarsviði mikilvægra fyrirtækja. Eðlilega er unga fólkið upptekið af sinni nýju námsreynslu og því eðlilegt að athyglin væri ekki skörp á hinum ókunna þætti þar fyrir utan, eins og t. d. viðkvæm viðskiptatengsl. Það er hins vegar röng nálgun að faglega mikilvægum undirstöðum hvers menntunarsviðs, ef nemendum á því sviði er ekki vandlega gert ljóst að þó þeir hafi fengið prófgráðu, hafi þeir einungis fengið lykilinn að þekkingu sem þeir þurfi að afla sér svo þeir verði farsælir stjórnendur í framtíðinni. Mikilvægi þátturinn verði ávalt, hefur alltaf verið og muni ævinlega verða, djúpstæð þekking á lífsæðakerfi rekstrarþáttar þeirra fyrirtækja sem á að stjórna. Það lífsæðakerfi er einstakt og sjálfdrifið innan hvers fyrirtækis. Og sú þekking og reynsla sem þar safnast saman, og muni vonandi varðveitt af stjórnum og framkvæmdastjórum hvers fyrirtækis, er HVERGI SKRIFUÐ Í KENNSLUBÓK. Sú þekking verður því ekki lærð á skólabekk, sama hve mörgum árum er eytt í skólasetu.

Eins og ungviði er eðlilegt, blindaði nýjabrumið hinum reynslulausu ungmennum sýn til hinna mikilvægu þátta: þekkingar reynslu og yfirsýnar yfir allt lífæðakerfi mikilvægustu atvinnugreina landsins. Á sama hátt var stokkið af stað, með umbyltingu mikilvægustu og viðkvæmustu upplýsingar hvers fyrirtækis. Að breyta flokkunarkerfi bókhalds án vandaðs undirbúnings og ígrundaðrar umhugsunar um afleiðingar þess fyrir lífafl og sögu fyrirtækisins verður ávalt röng nálgun. Sem betur fer leið ekki langur tími þar til  íslenskur bókhalds-, og uppgjörs- hugbúnaður hafði verið búinn til. Þökk sé þess tíma ungum reikni- og tölvusnillingi sem sérhannaði alíslenskt kerfi bókhaldsbúnaður, sem í fyrstu var sniðinn að minni kerfistölvum og borðstölvum. Og uppgjörsliðir þess kerfis pössuðu algjörlega við uppgjörsreglur bókhalds hér á landi.

Ef við stökkvum yfir stöðugt óróleikatímabil síðustu áratuga, má Í DAG bæði heyra og sjá ýmis hættumerki á lofti.  Ný og hættulegri ungdómsdýrkun virðist aftur í uppsiglingu. Nú virðist hið reynslulausa unga fólk, telja sig best til þess fallið að stjórna landi okkar. Það segist hafa reynsluna og þekkinguna til að stjórna eftir sínu höfði, burt frá spillingunni, en virðist ekki sjá þá miklu spillingu sem daglega er í vinnuumhverfi þeirra. Hinir eldri, sem unga fólkið segir nú eiga að víkja vegna gamalsaldurs, virðast einmitt þeir sem fyrir rúmum 30 árum komu óreyndir til valda, til að stjórna landsmálum og fyrirtækjum.  Nú eru fyrrum nýliðarnir taldir vera orðnir of gamlir, fastir í spillingu og úreltir til að stjórna.

Nú er það spurning hvort fyrrum unga fólkið, sem nú telst orðið það fullorðna fólk, sem ungafólkið í dag vill ýta til hliðar, hafi á lífsleiðinni öðlast þá þekkingu og lífsreynslu, að það búi yfir skilningi á þeirri skaðabylgju sem því miður gekk yfir á þeim upphafsárum ungdómsdýrkunar, sem leidd var yfir land og þjóð af hreinum óvitaskap en ekki mannvonsku. Hvort þetta fólk telji sig nú reiðubúið til að teyma þjóðfélagið aftur út í stórkostlegt hrun á þekkingarsviði rekstrarmála þjóðfélagsins, sem vafalítið verði til stórkostlegs skaða fyrir heildina? Þetta fólk, er væntanlega hlaðið reynslu allra þeirra áfalla sem þjóðin tók á sig vegna reynsluleysis þeirra; eru þau nú tilbúið að setjast út í horn meðan núverandi æskufólk og viðhlæjendur þeirra stunda sínar æfingar. Og undirgangast um leið aðra umferð ungdómsdýrkun, með tilheyrandi tjóni fyrir samfélagsheildina?

Fólk þarf að gera sér grein fyrir því að Ísland fórnaði mestu uppsveiflu lífsgæða, í veraldarsögunni, í tilraunastarfsemi, þar sem rekstrarlegri reynslu og þekkingu var vikið til hliðar, en reynslu- og þekkingarleysi sett í öndvegi. Meðan slíkt ábyrgðarleysi var látið viðgangast renndi gullvagninn sér nokkra hringi kringum landið, án þess að hinir reynslulausir óvitar vissu að þeir væru að láta þjóðina missa af stærsta tækifæri Íslandssögunnar. 

Á sínum tíma báðu þáverandi ráðmenn landsins, GUÐ að blessa Ísland, þegar ljóst var orðið að þeir höfðu allir verið blindaðir af fölskum villuljósum. Það var Í ANNAÐ SKIPTI sem stjórnendur á Íslandi létu GUÐS blessunina sigla hjá garði, án þess að teygja sig eftir því sem þeim var ætlað. Eðlilegt er því að spyrja nú hvort ÞRIÐJA SKIPTIÐ SÉ NÚ Í UPPSIGLINGU ???  Fólkið í landinu VERÐUR að átta sig á að EF það tekur ekki af kærleika við þeim Guðsgjöfum sem að þjóðinni er beint, verður fólk að hafa skilning á því þó hjálparköllum þess sé ekki svarað um hæl.

Forseti Alþingis, Forsætisnefnd OPIÐ BRÉF

Forsætisnefnd Alþingis,

Hr. 1. þingforseti, Steingrímur  J. Sigfússon

Reykjavík 12. desember 2018

ERINDI: Um úthlutun þingsæta og rétt til þingsetu.

Hr. Þingforseti.   

Í umróti undanfarinna daga hef ég saknað þess mjög að verða ekki var sterkrar vitundar stjórnenda Alþingis um skarpa sýn á afar mikilvæg ákvæði stjórnarskrár okkar. Er þar fyrst vísað til 2. mgr. 70. gr. þar sem segir að:

„Hver sá sem er borinn sökum um refsiverða háttsemi skal talinn saklaus þar til sekt hans hefur verið sönnuð.“ 

Af fréttaflutning verður ekki séð að neinn skortur hafi verið á grófum og mannskemmandi ummælum og ásökunum úr öllum áttum. Að stórum hluta er þessar ásakanir og  óviðunandi ummæli um fólk sem hvergi var nærri, komið frá fólki sem á að lúta reglum Alþingis, meðal annars um hegðan og talsmáta. Óhjákvæmilegt er einnig að umræddar ásakanir og særandi ummæli, snerti fjölda fólks sem er utan starfs- og siðareglna Alþingis. En það fólk á einnig sín réttindi þó oft gleymist að taka tillit til þess. Þingmenn eins og allir aðrir eiga sinn rétt og bera skyldur samkvæmt ákvæðum 71. gr. stjórnarskrár, en þar segir að:

„[Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu.“.

Það sem veldur mér mestri undrun, er hinn undarlegi skortur á skjótu viðbragði forseta Alþingis, til verndar sálarlífi mikils fjölda fólks, utan sem innan Alþingis, vegna umfjöllunar í fjölmiðlum um samtöl nokkurra starfandi þingmanna. Eðlileg viðbrögð forseta Alþingis við slíku tilviki sem þarna var, hefði verið að kalla Ríkissaksóknara þegar í stað á sinn fund og fela honum að setja lögbann á opinbera umfjöllun um málið meðan það væri rannsakað. Og jafnfram að rannsóknin tæki til allra þátta málsins. Þá hefði mátt fá Umboðsmann Alþingis til að fylgst með framvindu málsins fyrir hönd Alþingis og stjórn Öryrkjabandalag og stjórn Samtakanna 78, verið falið að tilnefna einn lögfræðimenntaðan mann til eftirlits með upplýsingagjöf við framkvæmd rannsóknar, fyrir hönd þolenda órökstuddra ásakana og ummæla. 

Einnig hefði verið mikilvægt að forseti Alþingis beindi strax ákveðnum tilmælum til þeirra 6 þingmanna í svonefndum „Klausturhópi“, að þeir tækju sér launalaust leyfi frá þingstörfum um tveggja mánaða skeið, meðan rannsókn málsins færi fram. Áætlað væri að fyrir þann tíma gætu meginniðurstöður rannsóknar legið fyrir. Samhliða rannsókn Ríkissaksóknara hefði siðanefnd Alþingis rannsakað málið út frá skyldum Alþingismanna á grundvelli laga, reglugerða og siðareglna Alþingismanna.

Hr. þingforseti. Það hvílir mikil ábyrgð á herðum forseta löggjafarþings þjóðarinnar, þegar starfandi þingmenn ráðast með jafn ódrengilega og sóðalegan talsmáta að einstaklingum úr ýmsum minnihlutahópum þjóðfélagsins. Ummælin sem slík, eru afmarkaður vandi sem greiða hefði mátt úr með fljótum hætti ef komið hefði verið í veg fyrir það taugaveiklunar- og hálfgert sturlunarástand sem helltist yfir þjóðina þegar upptökurnar voru birtar.

Í mínum huga leikur enginn vafi á að samfélag okkar er engan veginn undir það búið að bregðast við svona óvæntri og ábyrgðarlausri aðför að grunngildum mannlegrar virðingar. Erfitt var að sjá annan tilgang hjá fjölmiðlum, með birtingu hinna sóðalegu ummæla, en  sjálfsupphafning fjölmiðlanna, sem náð yrði fram með því að vega hastarlega að sálarró flests hugsandi fólks.

Það skiptir miklu máli hvernig við umgöngumst lagareglur. Og það skiptir einnig máli hvernig við umgöngumst orð okkar og gjörðir. Hvað heiðarleika og virðingu snertir, ættu fulltrúar löggjafarvaldsins að vera leiðarljós almennings. Beri þingmaður takmarkalausa virðingu fyrir stjórnarskrá landsins og öðrum landslögum, sem löggjafarvaldið (þingmennirnir] setja sem lög, mun áreiðanlega umtalsverður meirihluti þjóðarinnar feta í fótspor þeirra.

En meðan þingmenn fótum troða stjórnarskrá landsins og eigin lagasetningu, geta þeir vart vænst þess að almenningur beri virðingu fyrir lagareglum eða öðrum störfum þeirra.

Daglega umgengst mikill meirihluti þjóðarinnar lög og reglur samfélagsins. Áberandi má þar greina sömu fyrirlitningu gagnvart lagasetningu Alþingis, sem algengt er að sjá í framgöngu þingmanna sjálfra. Og því miður er nýjasta dæmið, sem í raun er undirrót þessara skrifa, glöggur vitnisburður um að forseti Alþingis ber hvorki virðingu fyrir stjórnarskrá landsins eða kosningalögum. Hér þarf skýringa við.

Þegar kosningalög eru skoðuð, kemur í ljós að ENGU þingsæti er úthlutað til einstakra þingmanna. XVI. kafli kosningalaga fjallar um úthlutun þingsæta. Þar segir svo um úthlutun kjördæmissæta. Í fyrstu gein XVI. kafla, 106. gr. kosningalaga, er fjallað um tilkynningu Landskjörstjórnar um kosningaúrslit.

Áhersluletur og litabreytingí lagatexta er sett af undirrituðum, þannig er sérstök áhersla er lögð á mikilvæg atriði í texta laganna.

Í 106. gr. segir að:

„Landskjörstjórn auglýsir með hæfilegum fyrirvara hvar og hvenær hún kemur saman í þessu skyni svo að umboðsmönnum þeirra stjórnmálasamtaka,sem boðið hafa fram, sbr. 39. gr., gefist kostur á að vera þar viðstaddir.“

Þarna er verið að tala um útreikning þingsæta og  úthlutun þeirra.

107. gr. er svona:

„107. gr.  Til þess að finna hve margir frambjóðendur hafa náð kosningu í kjördæmi af hverjum lista skal fara þannig að:

1. Deila skal í atkvæðatölur listanna með tölunum 1, 2, 3, 4 o.s.frv. Útkomutölur eru skráðar fyrir hvern lista.

2. Fyrsta kjördæmissætifær sá listi sem hæsta útkomutölu hefur. Sú tala er síðan felld niður. Annað kjördæmissæti fær sá listi sem nú hefur hæsta útkomutölu. Þessu skal fram haldið uns úthlutað hefur verið jafnmörgum kjördæmissætum og kjósa á,sbr. 2. mgr. 8. gr.“

Tilvitnun líkur.

Þegar reglur laganna um úthlutun þingsæta eru skoðaðar kemur glögglega í ljós að þingsætum er einungis úthlutað til „stjórnmálasamtaka, sem boðið hafa fram, sbr. 39. gr.“eins og fram kemur í 106. gr.

Einnig kemur fram í 107. gr. að:  „atkvæðatölur listanna“ eru fundnar út og með ákveðinni reikniformúlu er fundinn út fjöldi þingsæta fyrir hvern lista.  Og í 2. tölulið 107. gr. segir að: „Þessu skal fram haldið uns úthlutað hefur verið jafnmörgum kjördæmissætum og kjósa á.“

Á bls. 1 í „Lýsing á úthlutun þingsæta“, eftir Þorkel Helgason, sem unnið er fyrir Landskjörstjórn, segir svo um úthlutunarreglur:

Fyrst er kjördæmissætum úthlutað, en þau eru 54 að tölu. Kjördæmissætunum er alfarið úthlutað á grundvelli fylgis lista í hverju kjördæmi.

Það er sama hvar borið er niður í lögum um kosningar til Alþingis. Í skýringum eða reglum um úthlutun þingsæta, er ævinlega talað um að þingsætum sé úthlutað til lista sem boðnir séu fram af stjórnmálasamtökum.

Þetta er rifjað hér upp í ljósi þess sem gerðist í framhaldi af svonefndu „Klaustursmáli“, þegar tveir þingmenn voru reknir úr Flokki fólksins. Þessir sömu þingmenn sendu síðan bréf til forseta Alþingis, sem forseti sjálfur las upp í forsetastóli. Þar tilkynntu þessir fyrrverandi þingmenn Flokks fólksins að þeir væru ekki lengur í þingflokki Flokks fólksins. Þeir myndu framvegis starfa sem óháðir þingmenn utan flokka og hafa samráð sín á milli. OG það athyglisverða var að forseti Alþingis virtist taka þessa tilkynningu sem góða og gilda. En við hvaða lög styðst svona afgreiðsla?

Alla vega hafa þessir umtöluðu, fyrrverandi þingmenn Flokks fólksins, setið áfram á þingi, með nákvæmlega EKKERT atkvæðamagn að baki sér sem einstaklingar. Á sama tíma er þingstyrkur Flokks fólksins ekki í samræmi við kosningaúrslit og úthlutun þingsæta, því varamenn, hinna brottförnu þingmanna úr stjórnmálasamtökunum Flokkur fólksins, hafa ekki enn verið boðaðir til þingstarfa, þó lögum samkvæmt eigi þeir nú að sitja í þeim tveimur þingsætum Flokks fólksins, sem fyrrgreindir þingmenn yfirgáfu. En þessir þingmenn teppa enn úthlutuð þingsæti Flokks fólksins vegna þess að forseti Alþingis heimilar þeim enn að halda föstum 50% þeirra  þingsæta sem Landskjörstjórn úthlutaði til Flokks fólksins.

Það skal ítrekað enn að hvergi í kosningalögnum né útreiknireglum Þorkels Helgasonar, er að finna eitt einasta orð um atkvæðamagn að baki „óháðum þingmanni utan flokka“. Öllum 63 þingsætunum, sem til úthlutunar voru, úthlutaði Landskjörstjórn til lista stjórnmálasamtaka á grundvelli atkvæðamagns hvers lista. Hins vegar er svo að sjá sem forseti Alþingis fari ekki eftir lögum eða úthlutun Landskjörstjórnar, heldur heimili tveimur mönnum sem tilheyra engum stjórnmálasamtökum að halda þingsætum úthlutuðum öðrum og teppa með því 50% af úthlutuðum þingsætum Flokks fólksins.

Væri það ekki dálítið sérstakt ef stjórn Flokks fólksins eða kjósendur hans, legðu fram kæru á hendur forseta löggjafarþings þjóðarinnar, fyrir gróf inngrip í kosninganiðurstöður Flokksins og úthlutun Landskjörstjórnar á þingsætum til hans sem stjórnmálaafls. Ég er ekki að segja að slíkt sé í uppsiglingu en benda á að óneitanlega eru forsendur þegar fyrir slíku.

HVENÆR VERÐUR STEFNA SETT Á AÐ HVERFA FRÁ ÓHEIÐARLEIKA OG SPILLINGU ??

Ef þjóðinni á að takast að hverfa frá núverandi óheiðarleika og spillingu, sem tröllríður helstu samskiptaþáttum þjóðlífsins, þá verður Alþingi og stjórnmálamenn, innan þings sem utan, að leika þar mikilvægustu burðarhlutverkin. Einnig er afar brýnt að Alþingi sjálft setji í lagareglum ákveðinn kröfuramma um hæfni frambjóðenda til þingmannsstarfa, varðandi  menntun, sam-skiptahæfni og þekkingargrunn, tengdum helstu stjórnunarþáttum landsmála. Slíkt er orðið afar mikilvægt vegna þess áberandi reynsluleysis og þekkingarskorts margra þinmanna nú og undangenginna ára, um mörk hins mögulega fyrir ríkisvaldið að fjármagna sem útgjaldaliði.

Það er einnig athyglisvert hvernig Alþingi hefur lítið sinnt því, um langt skeið, að búa í haginn fyrir fjármögnunar- og rekstrarumhverfi stærri framleiðslufyrirtækja, með auknum skyldum á hendur fjármálafyrirtækjum að beina tilteknum hluta útlánaveltu sinnar til tekjuskapandi atvinnugreina. Frá einkavæðingu bankanna hafa þeir hagað sér með svipuðum hætti og spilavíti. Þeir hafa fyrst og fremst hugsað um eigin hagnað og jafnvel í því ferli flutt verulegt magn fjármagns út úr tekjuskapandi atvinnugreinum í kapphlaupi um mikla skammtíma ávöxtun innan þjónustugeirans. Aðstæðumsem framleiðslugreinar geta ekki keppt við.

Með þessari óábyrgu framgöngu fjármálageirans, gagnvart heildarafkomu samfélagsins alls, væri hægt að segja, hvað kröfur almennings varðar, þá geri fólk kröfur eins og um Ráðstjórnarríki væri að ræða en ekki lýðveldi. Hins vegar á hlið útgjalda og skuldsetninga hefur EKKERT verið hugað að jafnvægi milli útgjalda og tekna. Til þess ábyrgðarleysis sem hér er að litlu lýst, má rekja meira en 3/4 allra gengisfellinga á lýðveldistímanum. En því verður lýst nánar síðar.

Einnig væri mikilvægt að Alþingi kæmi sér upp teymi lögfræðimenntaðra manna t. d. lögfræðinga sem komnir væru á eftirlaun í bland með lögfræðingum úr háskólasamfélaginu, til yfirlesturs lagafrumvarpa, áður en þau væru lögð fram. Með slíku mætti fækka alvarlegum ágöllum við lagasetningu og alvarlegum átökum laga við stjórnarskrárbundin ákvæði.

Ég læt þetta nægja í þetta sinn og leyfi mér að eiga þann draum að þjóðin nái aftur að verða fyrirmynd annarra þjóða í vinsamlegum og kurteislegum samskiptaháttum. Það væri falleg gjöf til að sagnfræðingar framtíðarinnar fái ánægjulegra og uppbyggilegri viðfangsefni í hendurnar en nú virðist blasa við.

Með kveðju

Guðbjörn Jónsson, fyrrverandi ráðgjafi   

OPIÐ BRÉF TIL Fjármálaráðherra, Hr. Bjarni Benediktsson

Hr. Fjármálaráðherra,

Bjarni Benediktsson.

Reykjavík 17. nóv. 2018.

ERINDI:  Ummæli þín í ræðustól Alþingis um lífeyrisgreiðslur til aldraðra og öryrkja, o.fl.

Við skulum byrja hér að skoða hvað þú sagðir í  svari þínu, í ræðustól Alþingis.

„Hvað þýðir þetta í auknum bótarétti fyrir hvern og einn bótaþega? Þetta þýðir að bæturnar hafa hækkað fyrir hvern og einn bótaþega um 1,1 milljón á ári. Hvers vegna stendur þá þessi hv. þingmaður hér og heldur því fullum fetum fram að þessi hópur hafi algerlega setið eftir? Tölurnar sýna allt annað.“

Ég hef nú oft fylgst með þessum innihaldslausu fullyrðingum þínum um lífskjör okkar eldri borgara þessa lands. Ég hef reglulega haft samband við Hagstofu til að spyrjast fyrir um tölulegar forsendur, því ég hef ekki orðið var við þessar miklu kjarabætur sem þú talar um. Í áðurgreindu svari þínu í ræðustól Alþingis segir þú að: „Þetta þýðir að bæturnar hafa hækkað fyrir hvern og einn bótaþega um 1,1 milljón á ári“.  Þarna ert þú að tala um fleiri en eitt ár. Að hver og einn bótaþegi(óvirðingarorð um áunna lífeyrisgreiðslu en ekki ölmusubætur).

Á myndinni hér til hliðar sérðu lífeyrisgreiðslur mínar fyrir árin 2014-2018 bæði frá TR og lífeyrissjóðir, borið saman við neysluvísitölu. Væntanlega veist þú að samkvæm 69. gr. laga nr. 100/2007 verða lífeyrisgreiðslur, að hækka að lágmarki, til samræmis við  breytingar á neysluvísitölu. En svo hefur því miður aldrei verið frá bankahruni 2008.  Það er athyglisvert að sjá hve nákvæmlega lífeyrissjóðirnir framfylgja framangreindu lagaákvæði um vísitöluhækkun, því greiðslur sjóðanna fara nákvæmlega sömu breytingalínuna og neysluvísitalan. Eins og á myndinni sést, hefur Tryggingastofnun aldrei, frá 2008, greitt réttan lífeyri. Aðrar greiðslur til okkar hafa einnig verið skertar og skattbyrði aukist. Það mætti kannski bjóða þér að horfa á hvernig Alþingi og stjórnvöld hafa staðið sig gagnvart eldri borgurum að skila þeim lífeyri samkvæmt ykkar eigin lögum. Hér er yfirlit frá árinu 1998 til 2016.

 

  

 

 

 

 Finnst þér ekki ástæða til að fara í ræðustól Alþingis og biðja okkur afsökunar á óþarfa hroka þínum og hleypidómum? Þú gætir um leið gert grein fyrir hvenær ætlunin væri að gera upp við okkur, þann lífeyrir sem af okkur hefur verið dregið í áratug, eða svo.

Í upphafi Kjararáðsveislu, til Ykkar, þingmanna og efri laga stjórnenda, sýndi það sig að lífeyrir okkar eldri borgara, þurfti þá að hækka um tæpt 41% til að jafnast á við lífskjarabætur sem ykkur fannst greinilega að þið ættuð skilið að fá.

En kæri Bjarni.  Ef það hefði verið rétt sem þú sagðir í ræðustól Alþingis, að greiðslur lífeyris til eldri borgara hefðu hækkað, á hvern mann um 1,1 milljón á ári, undanfarin ár, þó ekki væri nema yfir þessi 5 síðustu ár sem ég sýni á fyrri myndinni, þá er mér alveg ljóst að við værum ekki óánægð með það.

En nú að öðru, fyrst ég er farinn að bauna á þig.  Þá má ég til með að vekja athygli þína á þeim tekjuauka ríkissjóðs sem felst í að hætta öllum skerðingum á lífeyrisgreiðslum og leyfa eldri borgurum að vinna það sem þeir geta, og greiða af því skatta. Ef u.þ.b. helmingur fólks á lífeyrisaldri mundi vinna fyrir 250.000 kr. launatekjum á mánuði, þá væru skatttekjur að aukast verulega og samfélagsveltan að vaxa. Það gæfi fleiri fyrirtækjum lífsvon. Það sem best er við þetta, er að raunútgjöld ríkissjóðs vegna lífeyrisgreiðslna mundi minnkaen ekki aukast. Ég set hér inn eina mynd, en líka linkinn á myndbandið sem útskýrir hvernig ég sé þetta ferli.

https://www.youtube.com/watch?v=_at04KxIocg&t=41s

Þetta er sama líkan og notað var  við að kynna fyrir nefnd Péturs Blöndals, ákveðna hugmynd að frjálsri vinnu fólks á lífeyrisaldri, með fullri greiðslu skatts af launum og lífeyri, en lífeyrir trappaðist út móti hækkandi tekjum.. Linkur á myndbandið er undir myndinni.                           

Svo þegar þú ert búinn að jafna þig á þessu, væri ég alveg til í að eiga viðtal við þig um hina ólöglegu verðtryggingu, sem ALDREI hafa verið lagaheimildir fyrir. Ég er búinn að sýna gild og mikil rök fyrir því að ég fari með rétt mál. Þar á meðal með viðamikilli greinargerð til Umboðsmanns Alþingis vegna afar undarlegrar umfjöllunar Róberts Spanó, um spurningu HH. um lagastoð fyrir lögmætri framkvæmd á innheimtu svonefndrar „verðtryggingar“. 

Það er í sjálfu sér afar einfalt að láta dómskerfið verja lagabrot Seðlabankans gagnvart meginþorra lántakenda í landinu. Dómurinn þarf að vísu að brjóta lagareglur í hverri einustu fyrirtöku máls, til að verjast fullkomlega rökstuddri kröfu, sem engin leið var að hnekkja í eðlilegu réttarferli. Ég væri alveg til í að eiga við þig gott myndbandsviðtal um þessa atriði, því ég hef ekki geta vakið athygli á þessu vegna þess að allir helstu fjölmiðlar landsins hafa verið lokaðir fyrir mér síðan ég gerði þá „dauðasynd“ að segja upp starfi í hagdeild banka og fara út úr fjármálakerfinu með þekkingu á öllum innviðum bankanna.

Kæri Bjarni.  Eins og þú getur væntanlega áttað þig á, þá er einungis upphafið að þessu bréfi spurning um þínar gjörðir. Hitt er meira tengt embætti því sem þú gegnir nú, en ekki þinni persónu. Hér á landi hefur verið afar mikill óheiðarleiki í fjármála- og stjórnkerfi landsins í langan tíma. Ég ber þó þá einlægu von í brjósti að stjórnmálmenn fari að starfa af meiri heiðarleika og dýpri virðingu fyrir alvarleika löggjafarvaldsins.

Virðingarfyllst

Guðbjörn Jónsson, eldri borgari.

 

LANDSDÓMUR KILLIFLATUR Í FYRSTA ALVÖRU SKREFINU

Ég varð afar undrandi þegar ég frétti að Landsdómur hefði fellt þann úrskurð að Landsbankinn hf. mætti innheimta skuldabréf, sem gefið var út til annars aðila, áður en Landsbankinn hf. var stofnaður. Héraðsdómur Reykjavíkur taldi, án athugunar fyrir EIGNADÓMI eins og lög gera ráð fyrir, að Landsbankinn hf. mætti, án traustra eignaheimilda, innheimti meinta skuld annars eiganda, eftir ljósriti skuldabréfs sem Landsbankinn hf. legði fram. Frumrit að umræddu skuldabréfi væri ekki í vörslu Landsbankans hf. og engar traustar heimildir fyrir því að Landsbankinn hf. hefði nokkurn tíman eignast umrætt frumrit, frá upphaflegum eignada skuldabréfsins. Landsdómur staðfestir þar afar undarlegan héraðsdóm, mjög umdeilds héraðsdómara, sem skömmu síðar var skipaður dómari við Landsrétt.

Málavextir virðast þeir, eftir opinberri umfjöllun að ræða, að árið 2006 hafi sambúðarfólk tekið húsnæðislán hjá (gamla banka) Landsbanka Íslands. Í kjölfar hrunsins 2008 lenti fjöldi fólks í erfiðleikum með skuldamál sín. En það lentu fleiri í vandræðum. Bankarnir lentu líka í vandræðum vegna erlendra lána. Hin erlendu lán höfðu verið tryggð erlendum bankastofn-unum með eignaveðum. Þau eignaveð tóku hins vegar að hrapa verulega í verði skömmu fyrir bankahrunið. Á þeim tíma var alls ekki óalgengt að heyra að hinar erlendu lánastofnanir hefðu gert svonefnd „veðköll“ hjá íslenskum lánastofnunum, til að treysta betur verðgildi þeirra eigna sem stóðu að veði fyrir hinum erlendu lánum.

Á þessum tímum, 2007 til 2009, var töluvert um að íslenskar lánastofnanir smöluðu saman í nokkuð stóra vöndla, íslenskum skuldabréfum sem voru tryggð með fasteignaveði. Þessir vöndlar voru sendir hinum erlndu lánadrottnum. Í vöndlunum var haugur af frumritum skuldabréfa, sem send voru sem trygging fyrir hinum erlendu skuldum bankanna.

Þegar íslensku bankarnir hrundu og af stað fór afskráning eða niðurfærsla útistandandi skulda bankanna við lánadrottna sina, kom í ljós að slík heildaryfirferð virtist gert afar óskipulega og engar skýrar heimildir fyrir hendi, um hvaða skuldir bankanna væri verkið að niðurfærða og hvaða skuldir væru afskrifaðar að fullu.

Sama reiðileysi var viðhat varðandi útistandandi eignir lánastofnana í hrunferli. Fjármálaeftirlitið gaf út yfirlýsingar um niðurfærslu hluta þessara útistandandi eigna, er þær færðust yfir til nýju bankanna. En slíkt var ekki framkvæmt með jöfnum hætti gagnvart öllum þeim sem skulduðu hrunbönkunum. Niðurfærlsur og afskriftir almenra skuldabréfa  var afgreitt í stærri flokkum þar sem einstök skuldabréf voru ekki skráð. Almennir skuldarar voru einstaklingar með eitt skuldabréf, að öllu jöfnu einstakir skulkdarar, gætu ekki fengið traustar upplýsingar um hver væri staða skuldar þeirra, við hina nýskráningu meinta eigendur hennar hjá nýja bankanum.  Lögum samkvæmt átti slík staða hvers einstaks skuldabréfs að koma fram í eignaskrá efnahagsreiknings nýstofnaðs nýs banka. Slík eignfærsluskrá, sem færð væri í upphafi  viðkomandi nýrrar lánastofnunar, yfirtæki niðurfærða stöðu eftirstöðva, til innheimtu hjá nýja bankanum.

Ekkert af þessu var framkvæmt. Ég var á þeim tíma, fyrst eftir hrunið, að hluta í ráðgjafastarfi fyrir fólk í fjárhagsvanda.  Ég gerði margar fyrirspurnir vegna hinna afar óvönduðu vinnubragða Fjármálaeftirlitsins. Í öllu óðagotinu sem á öllum var, á þessum tíma, lét ég mér ekki detta í hug að kæra eitthvað af þessum vitleysum. Kærum mínum var  yfirleitt aldrei sýnd nein jákvæðni. Ég benti því fólki á að fara aðrar leiðir, til að afla uplýsinga fyrir sig.

Ein slíkra leiða var t. d. varðandi innheimtu Landsbanka á skuldabréfum þar sem bankinn gat ekki framvísað frumriti skuldabréfs. Sem fyrrum hagdeildarmaður í banka, veit ég að ÚTILOKAÐ nánast er útilokað að lánastofnun TÍNI frumriti skuldabréfs. Slíkt er ógerningur því frumrit skuldabréfa eru varðveitt í eldtraustu hólfi hverrar lánastofnunar og þaðan fást þau ekki lánuð nema til örstutts tíma í senn, til að leggja þau fram til sönnunar. Sá sem fær slíkt frumrit lánað, verður að skila því aftur til skjalavarðar fyrir lok vinnudags. Geri hann það ekki, kallar skjalavörður þegar eftir skjalinu og læsir ekki eldtrausta hólfinu fyrr en útlánuð frumrit eru öll komin á sinn stað.

Í ljósi þessara umræðna um tíndu frumritin, hófust eftirgrennslanir um hvaða erlendar lánastofnanir hefðu gert veðkall hjá Landsbanka og hverjum hefði verið svarað.  Í ljós kom að flest veðköllin hefðu farið fram í gegnum Landsbankann í Lúxumbúrg. Af þeirri ástæðu frétti ég að gerð hefði verið fyrirspurn til Landsbanka í Lúx., hvort tiltekið skuldabréf Landsbankans á Íslandi hefði verið í einhverjum þeirra skjalavöndla sem LÍ, hefði sent til greiðslutryggingar eigin lána.

Í fyrstu var beitt fjölbreyttum útúrsnúningum til að reyna að fæla fyrirsprjanda frá, en er það dugði ekki fékkst loks staðfesting um að umrætt frumrit skuldabréfs hefði verið í einum vöndlinum. En þegar bankinn á Íslandi hefði farið í þrot, hefði skuldin verið felld niður og skuldabréfið afskrifað. Skuldin sem verið var að innheimta á Íslandi var ekki eign Ísledinga frá því fyrir hrun. Hinn erlendi eigandi skuldarinnar hafði afskrifað hana og afskráð skuldabréfið, svo innheimtur voru útilokaðar, nema með aðferð eins og Landsbankinn hf.virðist vera að reyna. Um það ferli sem hér hefur verið lýst var fjallað í íslenskum fjölmiðlum á sínum tíma, þannig að hér er ekki eingöngu stuðst við minningar liðinna tíma.

 

Það sló mig einkennilega að lesa um þetta dómsmál Landsbanka hf., sem var kveikjan að þessum skrifum. Skuldabréfið sem um ræðir er tekið á árinu 2006, eða áður en fór að þrengja að lausafjárstöðu bankanna. Það verður að segjast eins og er að dómari málsins, Jón Finnbjörnsson, þáverandi héraðsdómari við héraðsdóm Reykjavíkur, hefur áður orðið uppvís að afar óvandaðri málmeðferð fyrir héraðsdómi, sem verður að hluta rakið síðar.

Í 122. gr. laga nr. 91/1991, um meðferð einkamála, er skýrt  sagt fyrir um hvernið skuli staðið að því að öðlast rétt til að leita til dómstóla varðandi meinta eignastöðu fasteignar, skrásettu skipi eða loftfari, skrásettri bifreið eða viðskiptabréfi.  Meintur eigandi skal byrja á að leita til EIGNADÓMS, þar sem hann SANNAR fullgildri sönnun, sem gæti verið staðfesting skjalavarðar, innri endurskoðunar og löggilts endurskoðana lánastofnunar, með hvaða hætti og á hvaða tíma frumrit skuldabréfs hans hafi glatast úr hinni traust vörslu frumrita lánaskjala. Telji EIGNADÓMUR rök og sönnunargögn sannfærandi um að frumrit skjals sé tapað, getur eignadómstóll veitt meintum eiganda skuldabréfs, heimiild til að leggja málið fyrir héraðsdóm samanber 120. og 121. gr. laga nr. 91/1991.

Þegar hinn meinti eigandi skuldabréfs hefur fengið úrskurð EIGNADÓMSTÓLS um að rök hans og sannanir bendi ótvírætt til að hann sé hinn löglegi eigandi skuldabréfsins, getur viðkomandi meinti eigandi snúið sér til með stefnu til ógildingar á frumriti skuldabréfsins. Sá dómari héraðsdóms sem fær slíku máli úthlutað fer yfir stefnu og annan málatilbúnað stefnanda. Í 2. mgr. 121. gr. laga nr. 91/1991 segir að:

„2. Ef dómari telur skilyrði fyrir ógildingardómi ekki vera fyrir hendi synjar hann um útgáfu stefnu. Skal kveðinn upp úrskurður um synjunina ef krafist er.“

Í 3. mgr. 121. gr. segir að:
„3. Ef dómari telur skilyrðum fyrir ógildingardómi fullnægt gefur hann út stefnu, en í henni skal skorað á hvern þann sem kann að hafa skjalið undir höndum að koma með það fyrir dóm við þingfestingu málsins, því ella megi vænta að það verði ógilt með dómi. Stefnan skal birt einu sinni í Lögbirtingablaði.“

MÁLIÐ FYRIR HÉRAÐSDÓM REYKJAVÍKUR 9. nóv. 2017.

Í dómi Landsréttar má einnig lesa yfir dómsniðurstöðu héraðsdóms Reykjavíkur. Þar segir að „Landsbankinn hf. Austurstræðti 11, Reykjavík, með stefnu birtri í Lögbirtinga-blaðinu 19. desember 2016 til ógildingar á veðskuldabréfi.  

Málið var þingfest og dómtekið 19. janúar sl. (2017), en enginn mætti til að andmæla kröfu um ógildingu. Var ógildingardómur kveðinn upp 10. febrúar sl.  

Þann 29. mars sl. kröfðust útgefendur skuldabréfsins þess að málið yrði endurupptekið. Var endurupptaka heimiluð og skiluðu þau greinargerð af sinni hálfu 1. júní 2017.    

Málið varðar veðskuldabréf útgefið þann 23. mars 2006, upphaflega að fjárhæð 16.000.000 króna, tryggt með veði íbúð xx-xxxx, fastanúmer 204-xxxx.

Þarna eru nú komnara fram athyglisverðar upplýsingar. Í fyrsta lagi segir í inngangi úrskurðar héraðsdóms að Landsbankinn hf. höfði málið. Landsbankinn hf. er stofnaður í október 2010. Skuldabrefið er hins vegar gefið út til Landsbanka Íslands (gamla banka), sem fór í þrot í október 2008. Í kynningu málsins kemur ekkert fram um það hvenær eða hvernig Landsbankinn hf., sem höfðar málið, varð eigandi að skuldabréfinu. Ekkert kemur fram um hvort Landsbankanum hf. var afhent frumrit skuldabréfsins, þegar að eigendaskipti urðu á skuldabréfasafni gamla bankans og niðurfærðar eftirstöðvar færðar yfir í nýja bankann. Það er að segja EF um slíkt hafi verið að ræða.

EF Landsbankinn hf., sem stofnaður var í október 2008, fékk ekki afhent frá Landsbanka Íslands (gamla bankanum) frumrit umrædds skuldabréfsins og Landsbankinn hf. þá heldur aldrei geta sýnt fram á formlega eignfærslu hins tiltekna skuldabréfs, frá Landsbanka Íslands,vandast málið mjög. Þá getur Landsbankinn hf. alls ekki höfðað riftunarmál, því hann skortir lögvarinn eignarrétt. Óhrekjandi staðreyndir fyrir því að hafa  tekið við frumritinu frá LÍ (gamla bankanum), eða han. Landsbankinn hr. sem stofnaður var í október 2008 hafi greitt út árið 2006, lánsupphæðina sem var forsenda skuldabréfsins.

Ekki verður séð að Landsbankinn hf. lagt fram neinar lögmætar forsendur fyrir meintum eignarrétti sínum á umræddu skuldabréfi, sem gefið var út til annars óskylds aðila rúmum 6 mánuðum áður en Landsbankinn hf. var stofnaður. Ef til er heimild um lögmæta yfirfærslu viðkomandi skuldabréfs, frá gamla bankanum yfir til nýja Landsbankans hf., er slíkt skjal klárlega til hjá Fjármálaeftirlitinu, sem fór með alla ábyrgð á eignum og skuldum gömlu bankanna við uppgjör og yfirfærðslur eigna og skulda. Ef slík skjöl eru ekki til hjá Fjármálaeftirlitinu, þá er Landsbankanum hf. ranglega veitt heimild til ógildingarmáls hins umrædda skuldabréfs. Eins og málið virðist liggja fyrir, blasir við algjör aðildarskortur Landsbankans hf.  að hinu tilteknu skuldabréfi sem gefið var út þann 23. mars 2006, til Landsbanka Íslands.

Ég hef ekki í hyggju að rekja frekar löglausan framgang dómara héraðsdóms Reykjavíkur í þessu máli, þó margt væri hægt að tilgreina frekar. 

Það sem vakti sérstaka athygli mína var að dómari héraðsdóms, Jón Finnbjörnsson, var þáverandi héraðsdómari en umsækjandi um dómarastöðu við Landsrétt.

Þegar málið kemur til meðferðar hjá Landsrétti eru í raun allir dómarar Landsréttar vanhæfir til umfjöllunar um málið, þar sem einn af dómurum Landsréttar var dómarinn í málinu sem Landsréttur þarf að taka til hlutlausrar skoðunará hvort löglega og siðlega hafi verið staðið að meðferð málsins fyrir héraði. Augljóst hefði átt að vera árvökulu, réttsýnu og vel skýru fólki með réttlætis-, réttsýnis- og vanhæfisreglur vel skýrar í hugskoti sínu, að enginn tekur mál samstarfsaðila til hlutlausrar endurskoðunar.  Að gera slíkt er bersýnilegt langreyndum leikmanni, að ekki getur staðist hlutleysisreglu stjórnarskrár.