Sandkassaleikur

Sjálfstæðismenn í sandkassaleik. Þeir virðast ætla að þroskast seint.

Ráðherra svari þingheimi

Hvernig er verðtryggingin vitlaust reiknuð?

Ýmsir hafa skorða á mig að gera betur grein fyrir því hvers vegna ég telji verðtryggingu lánsfjár rangt útreiknaða hjá lánastofnunum. Líklega er erfitt að skýra þessa þætti í ritmáli, þar sem ekki er hægt að sýna, nema í grófum dráttum, þær villur sem þarna eru á ferðinni. En ég ætla að reyna, og sjá til  hvað fólk nær að grípa af því sem hér verður sagt.

Verðtryggingu er fyrst komið á með svonefndum "Ólafslögum", sem var einskonar "bandormur", lagabálkur um ýmis efnahagsmál. Engin afgerandi ákvörðun var þar tekin um verðtryggingu, en sagt að "stefnt skildi að" verðtryggingu lánsfjár. Ein lítil lagagrein fjallaði um ætlaða framkvæmd verðtryggingar. Var þar sagt að  verðbæta skildi "greiðslu" lánsfjár. Var þar miðað við að afborganir lánsins hverju sinni, væru verðbættar, en það skýrist nánar hér á eftir.

Þegar verðtryggingahluti skuldabréfakerfis lánastofnana var forritaður, varð hins vegar meinleg villa í þeirri vinnu. Í stað þess að verbætur yrðu reiknaðar á hverja greiðslu afborgunar, kom reiknilíkanið þannig út að á heildarlánið voru reiknaðar verðbætur hvers mánaðar. Þetta hafði gífurlega villandi áhrif á marga þætti lánsins, svo sem vexti, verðbætur, heildarfjárhæð og endurgreiðslunnar.

Lítum á tvö dæmi, þar sem reiknað er út 10 milljóna kr. lán til 25 ára, með 5% vöxtum og jafnaðarveðbólgu á lánstímanum 12%.  Annars vegar eru greiðslur reiknaðar út samkvæmt reiknivél Landsbankans, fyrir svona lán, en hins vegar farið eftir reiknilíkani, byggðu á grundvallarþætti Ólafslaga um verðtryggingu. Lítum á dæmin.

Í reiknivél Landsbankans lítur dæmið svona út. Við fyrstu afborgun, mánuði eftir að lánið var tekið, er byrja á að reikna verðbætur á allt lánið, sem var 10 milljónir. Verðbæturnar reiknast 94.888. Heildarlánið, til útreiknings afborgana, verður því kr. 10.094.888. Afborgunin reiknast kr. 33.650. vextir reiknast kr. 42.062. Mánaðargreiðslan verður því kr. 75.712.

Önnur greiðsla lítur þannig út, að þegar þú hefur dregið afborgun fyrsta mánaðar frá uppreiknaða höfuðstólnum, 10.094.888 - 33.650 = verða eftirstöðvar kr. 10.061.238. Við þá upphæð bætist verðtrygging annars lánsmánaðar, þannig að heildareftirstöðvar verða 10.156.707. Verðbætur þessa mánaðar reiknast þá kr. 95.469. Afborgun reiknast kr. 33.969. Vextir reiknast kr. 42.320. Mánaðargreiðslan verður því kr. 76.289.

Lítum nú á það sem ég kalla "réttan" útreikning, í samræmi við það sem lagt var upp með í Ólafslögum.

Fyrsta greiðsla: Heildarlán kr. 10.000.000. Afborgun kr. 33.333. Verðbætur fyrsta mánaðar kr. 333. Vextir kr. 42.000. Mánaðargreiðsla kr. 75.666.

Eftirstöðvar láns kr. 9.966.667. Afborgun annars mánaðar eru kr. 33.333. Verðbætur annars mánaðar kr. 667. Vextir kr. 41.860. Mánaðargreiðsla kr. 75.860. Eftirstöðvar kr. 9.933.334.

Lítum nú á afborgun númer 100.

Í lánakerfi bankanna reiknast afborgun 100 með þessum hætti. heildareftirstöðvar lánsins, eftir uppreiknun verðbóta mánaðarins, eru kr. 17.227.611. Verðbætur reiknast kr. 161.933. Afborgun reiknast kr. 85.710. Vextir reiknast kr. 72.102. Mánaðargreiðsla samtals kr. 157.492.

Í reiknilíkani eftir Ólafslögum reiknast afborgun nr. 100 með þessum hætti. heildareftirstöðvar láns eru kr. 6.700.033. Afborgun er kr. 33.333. Verðbætur í 100 mánuði eru kr. 33.333. Vextir eru kr. 28.140. Mánaðargreiðsla samtals kr. 94.806.

Lítum þá á greiðslu nr. 200.

  Í lánakerfi bankanna reiknast afborgun 200 með þessum hætti. heildareftirstöðvar lánsins, eftir uppreiknun verðbóta mánaðarins, eru kr. 22.258.741. Verðbætur reiknast kr. 209.223. Afborgun reiknast kr. 220.384. Vextir reiknast kr. 92.745. Mánaðargreiðsla samtals kr. 313.129.

Í reiknilíkani eftir Ólafslögum reiknast afborgun nr. 200 með þessum hætti. heildareftirstöðvar láns eru kr.3.366.733. Afborgun er kr. 33.333. Verðbætur í 200 mánuði eru kr. 66.666. Vextir eru kr. 14.140. Mánaðargreiðsla samtals kr.114.139.

Lítum á á hvernig gjalddagi nr. 300 lítur út. Síðasti gjalddagi

Í lánakerfi bankanna reiknast afborgun 300 með þessum hætti. heildareftirstöðvar lánsins, eftir uppreiknun verðbóta mánaðarins, eru kr. 566.669. Verðbætur reiknast kr. 5.326. Afborgun reiknast kr. 566.669. Vextir reiknast kr. 2.361. Mánaðargreiðsla samtals kr. 569.030. 

Í reiknilíkani eftir Ólafslögum reiknast afborgun nr. 300 með þessum hætti. heildareftirstöðvar láns eru kr.33.433. Afborgun er kr. 33.433. Verðbætur í 300 mánuði eru kr. 100.299. Vextir eru kr. 140. Mánaðargreiðsla samtals kr.133.872.

Heildargreiðsla samkvæmt útreikningi lánakerfis lánastofnana, vegna þessa 10 milljóna króna láns, er kr. 77.459.307.  Þar af verðbætur kr. 46.740.234 og vextir kr. 20.719.073.

heildargreiðsla samkvæmt reiknilíkani eftir Ólafslögum er kr. 31.371.212. Þar af verðbætur kr. 15.050.150 og vextir kr. 6.321.063.

Eins og vonandi má sjá af þessum samanburði, skiptir það gríðarlegu máli þau mergfeldiáhrif sem það hefur að reikna verðtryggingu mánaðarlega inn í heildar höfuðstólinn. Það margfaldar bæði verðbætur og vexti, á þann hæátt sem engin rök ná yfir.

Vona að þetta skýri eitthvað það furðuverk sem verðbætur eru í lánakerfinu okkar.   

Ríkisstjórnin treystir sér ekki til að framkvæma réttlæti

Megin skuldavandinn er af tvennum toga. Annars vegar tvöföldunar á upphæð gengistryggðra lána, í krónum talið, vegna þess að bankarnir yfirkeyrðu greiðslugetuna með augljósum kjánaskap, þar sem ekki var gætt að greiðslugetu lántakenda ofurskuldanna. Öll þessi lán voru ólögmæt, en stjórnvöld hafa liðið bönkunum ýmiskonar óraunhæf undanskot undan eðlilegri leiðréttingu höfuðstóls hinna gengistryggðu lána.

Á hinn veginn hafa stjórnvöld, ekki bara þau sem nú eru við völd, heldur stjórnvöld undanfarinna tveggja áratuga, ekki treyst sér til að leiðrétta hinn ranga útreikning verðtryggingar lánsfjár. Mörgum sinnum er búið að senda inn í stjórnkerfið leiðbeiningar um, á hvern hátt verðbótaþáttur er vitlaust reiknaður á lánsfé. Alltaf hafa stjórnvöld stungið höfðinu í sandinn og neitað að horfa á raunveruleikann. Og svo virðist enn vera.

Árið 2000 tók ég húsnæðislán hjá Íbúðalánasjóði. Samhliða greiðslum afborgana, hef ég haldið skrá, í tölvunni minni, þar sem ég hef látið afborganir lánsins reiknast út, samkvæmt eðlilegri verðtryggingu. Eftirstöðvar lánsins telur Íbúðarlánasjóður nú vera að lokinni septemberafborgun, með verðbótum kr. 8.631.944. Afborgun, eins og íbúðalánasjóður reiknar hana fyrir september 2010, er kr. 39.468.

Ef lánið hefði verið reiknað eftir réttum forsendum verðtryggingar, hefði afborgun í september 2010 verið kr. 26.709, og eftirstöðvar lánsins verið kr. 2.808.277.

Eins og fólk getur séð af þessum mismun, er gífurlega miklar óraunhæfar uppsafnanir í verðtryggðu skuldunum. Þessa uppsöfnun hafa stjórnvöld aldrei haft kjark til að takast á við, og því sífellt verið haldið áfram að reikna verðbætur lána vitlaust, og afar óhagstætt fyrir skuldara.

Jafnframt hefur verið afar mikilvægt að koma fólki til að trúa því að ég sé rugludallur, sem ekkert mark sé takandi á. Það hefur tekist ágætlega hingað til, og skilað lánastofnunum og lífeyrissjóðum ágætis arðsemi.                    

Niðurfærsla rædd í vikunni

Ekkert breytist nema breyta lögum um bankastarfsemi

Meðal stjórnmálamanna virðist afsakaplega lítill skilningur á hvað þurfi að gera svo aðgerðir þeirra til hjálpar heimilunum verði að gagni.  Meðan ekki er breytt lögum um starfsemi lánastofnana, og þær skyldaðar til að gera þær aðgerðir sem lög um greiðsluaðlögun o.fl. fjalla um, halda þær bara áfram að kvelja hin skuldugu heimili, í von um að fá meiri greiðslur.

Einfallt mál er t. d. fyrir Alþingi að setja, með afbrigðum flýtimeðferðar, lög sem kveða á um að öllum lánastofnunum sé skylt að virða dóm Hæstaréttar um að gengisviðmið lána í íslenskum krónum, sé ólöglegt. Eigi það skilyrðislaust við um öll lán. Hafi upphæð lánsins verið tilgreind í íslenskum krónum og lánsfjárhæðin greidd út í íslenskum krónum, sé lánið íslenskt. Tilraun til innheimtu lána sem uppreiknuð hafa verið með gengisviðmiði, varði 100 milljóna króna sekt og starfsleyfissviptingu, verði um endurtekið tilfelli að ræða.

Það var ljóst strax í upphafi að lánastofnanir myndu ekki fara, ótilneyddar, að ákvæðum laga um greiðsluaðlögun. Ef þeir gerðu það, yrðu þeir að afskrifa þær fjárhæðir sem eru utan greiðslugetu skuldara.  Slíkar afskriftir myndu ganga nærri eiginfjárstöðu þeirra, því í bókhaldi sínu telja þeir sér trú um að þeir hafi tryggingar fyrir þessum lánum.

Líklega eru lánastofnanir að presssa fram aukin skattafríðindi og tímabundnar lækkanir á lágmarks eiginfjárstöðu, án þess beinlínis að óska eftir því. Þeir munu koma með einhverjar slíkar óskir, verði reynt að semja við þá um að framkvæma lög um greiðsluaðlögun.                       

Skuldavandinn ræddur á Alþingi

Hrunið, alfarið á ábyrgð bankanna

Bankamenn geta á engan hátt skotið sér undan fullri ábyrgð á þeim verkum og aðstæðum sem ollu bankahruninu hér.  Þeir viðhöfðu blekkingar, óheiðarleika og alvarlega sniðgöngu laga, í þeim eina tilgangi að auka veltu bankanna sem mest.

Sá óvitaskapur sem felst í því að taka háar fárhæðir á skammtímalánum frá erlendum lánastofnunum, og endurlána þetta fjármagn til innlendra aðila, til langtímafjárfestinga án raunverulegra veðtrygginga, er stærsta og erfiðasta viðfangsefni þessa hruns okkar.

Stærstu mistök stjórnvalda í þessu hruni, voru að yfirtaka bankana,sem heild, í október 2008, þegar hrunið varð. Ef stjórnmálamenn hefðu haft rænu á að leita sér alvöru leiðsagnar, hefði þeim verið bent á að yfirtaka einungis innlánsdeildir og skuldabréf í höfuðbókum 74 og 66. Þannig hefði öll vitleysa og óvitaskapur bankamannanna orðið eftir í gömlu bönkunum og eigendur þeirra og stjórnendur látnir fást við að gera upp vitleysurnar eftir sjáfa sig.

Þetta var ekki gert, því miður. Sömu aðilarnir eru, að mestu, enn að reka og stjórna fjármálakerfi okkar, að frátöldum fáeinum einstaklingum. Sama hugmyndafræðin virðist enn vera í gangi, og var allsráðandi fyrir hrun. Í það minnsta er tilgangslaust að bera á borð fyrir þetta fólk heilbrigða skynsemi, því hún er minna metin en skíturinn undir skóm þeirra.

En hvað er þá hægt að gera?  Bankarnir hafa þegar sýnt að þeir hafa engan áhuga á að koma atvinnulífi þjóðarinnar aftur í gang. Sagt er að þeir safni inneignum hjá Seðlabanka, sem þjóðin þarf svo að borga þeim vexti fyrir. Fyrst áhugi þeirra er enginn, á eðlilegum skyldum sínum gagnvart þjóðinni, á Alþingi að gera, eins og við hrunið, að setja á einum degi lög þar sem öll útlán lánastofnana til heimila og framleiðslufyrirtækja verði fryst, og nauðungasölur íbúða bannaðar, til bráðabyrgða, meðan lánafjárhæðir eru endurreiknaðar til raunvirðis, og áhrif hrunsins þurkuð út.

Ég hef margoft útskýrt vitleysurnar sem eru í verðtryggingu lánsfjár. Þessar vitleysur verða ekki auðveldlega útskýrðar í stuttum texta, en ég hef einnig marg lýst því yfir að ég sé tilbúinn að mæta á fund eða aðra samkomu, til að sýna, með útreikningum á skjávarpa, hvernig vitleysan er, og hvernig hún virkar til hækkunar lána.

Bankamenn eiga að hafa þá skynsemi til að bera, að reyna ekki þann blekkingaleik sem bankastjóri Íslandsbanka reynir í viðkomandi frétt. Ábyrgð hurnsins er HVERGI að finn utan æðstu stjórna bankanna.                  

Ómakleg gagnrýni á bankana

Skoða málin þar til sök fyrnist

Engum vafa var undirorpið að sök stjórnenda bankana var fyrir hendi í október 2008. Öll framvinda hrunsins bera því afar skýr merki.

Það er ekki hægt að bera virðingu fyrir þeim stjórnmaálmönnum sem slá skjaldborg um glæpastarfsemi sem löngu er orðin opinber, en ráðast að velferðar- og heilbrigðiskerfum til að fjármagna tjónið sem glæpalýðurinn skildi eftir sig.         

Skoða áfram skaðabótamál

Eru lög um ráðherraábyrgð misskilin??

Af því sem ég get lesið út úr lögum um ráðherraábyrgð, fjalla þau eingöngu um ábyrgð starfandi ráðherra. Hvergi í lögum þessum er minnst á ábyrgð fyrrverandi ráðherra, enda heyra þeir, líkt og aðrir landsmenn, undir hið almenna dómskerfi.

En, hvenær eru menn þá orðnir "fyrrverandi" ráðherrar? Af 14. gr. laga um ráðherraábyrgð, má ráða að ráðherra sé friðhelgur vegna málshöfðunaar fyrir almennum dómstól í 6 mánuði eftir reglulegar alþingiskosningar. Það er, að í 6 mánuði eftir að látið er af ráðherraembætti.

Allt bendir því til þess að eftir að 6 mánuðir eru liðnir, frá því ráðherra lét af embætti, falli niður friðhelgi ráðherrans og eftir það sé hægt að sækja hann til ábyrgðar, fyrir almennum dómstól, gagnvart broti í opinberu starfi, sem ráðherra. Enda segir svo í 2. málsgrein 1. greinar laga um ráðherraábyrgð. - "Ákvæði almennra hegningarlaga um brot í opinberu starfi taka einnig til ráðherra eftir því, sem við getur átt."

Málshöfðun sú sem til umfjöllunar var á Alþingi að undanförnu, var tillaga rannsóknarnefndar sem Alþingi kaus, samkvæmt ákvæðum 39. greinar stjórnarskrár. Ákvæði 2. málsgreinar 14. greinar laga um ráðherraábyrgð hljóðar svo: (áhersluletur er mitt)

"Nú samþykkir Alþingi, áður en málshöfðunarfrestur er liðinn, að kjósa rannsóknarnefnd samkvæmt 39. gr. stjórnarskrárinnar til athugunar á störfum ráðherra, og getur Alþingi þá jafnan samþykkt málshöfðun innan árs frá kosningu rannsóknarnefndar."  

Sé það svo, líkt og lagatextinn virðist segja, að friðhelgi ráðherra gegn málssókn fyrir almennum dómstól, nái 6 mánuði aftur fyrir almennar þingkosningar, þar sem kjörtímabili ráðherra lauk, líkur á sama tímapunkti lögsaga Landsdóms yfir hinum meintu brotum. Landsdómur er eingöngu til þess ætlaður, að hægt sé að sækja starfandi ráðherra til saka, þó hann sé friðhelgur gagnvart málssókn fyrir almennum dómstól.

Alþingiskosningar voru haldnar þann 25. apríl 2009. Sex mánaða friðhelgi þeirra ráðherra sem störfuðu á því kjörtímabili sem þar lauk, rann út þann 25. október 2009. Á þeim tíma var Alþingi ekki búið að kjósa viðkomandi rannsóknbarnefnd. Hún var ekki kosin fyrr en 30. desember 2009. Það er 66 dögum eftir að friðhelgi ráðherra rann út og hægt var að lögsækja þá fyrir almennum dómstól.

Ég sé ekki betur en allt tal um málshöfðun fyrir Landsdómi sé reist á misskilningi, óðagoti, eða pólitík. Síðan má víkja huganum að því að lög um ráðherraábyrgð eru fyrst og fremst hugsuð sem tæki í höndum stjórnarandstöðunnar, til öflugrar vaktgæslu gegn misnotkun ráðherra á embættisstöðu sinni. Því má spyrja hvar stjórnarandstaðan hafi verið, öll þau ár sem vitleysan á verðbréfa- og fjármagnsmarkaði var að hlaðast upp? Ég benti fyrst á þessa hættu árið 1997, og endirinn varð nákvæmlega eins og ég benti á þá.

Er alltaf jafn vitlaust að hugleiða það sem ég segi, þó þær hugleiðingar hafi iðulega orðið að raunveruleika nokkrum árum síðar?     

„Gátum ekki setið undir þessu“

Til hamingju með göngin

Ég óska Bolvíkingum sérstaklega til hamingju með nýju göngin. Vonandi verður þetta mikil lyftistöng fyrir samfélag þeirra, bæði sjónarhóli atvinnu- samgangna- og öryggismála.

Það var eftirtektarvert framtakið hjá Ögmundi, að vilja hafa Kristján Möller með við opnunina. Það mættu fleiri taka þetta til fyrirmyndar.      

Bolungarvíkurgöngin opnuð

Kannski ekki sérhæfð, EN mikilvæg

Ég er kannski ekki endilega sammála því að starfið hennar Jussnam sé sérhæft, í skilningi laganna. En ég er ekki heldur á því að þarna sé nýr aðili að sækja um nýtt atvinnuleyfi hér á landi.

Atvinnuveitandinn er sá sami og verið hefur; virðist vilja hafa hana áfram í starfi og börnum á frístundaheimilinu virðist þykja vænt um hnana. Einu forsendubreytingarnar varðandi starfsleyfi hennar virðast vera þær, að Jussnam er að slíta hjónabandi við Íslending sem hún var gift.

Spurningin er því sú. Var atvinnuleyfið veitt manninum sem hún var gift, fyrir eiginkonu sína?? Einhvern veginn virðist eins og Jusnam sé ekki sjálfstæð og ábyrg persóna í því atvinnuleyfi sem hún hafði.  Er þá kannski hægt að líta svo á, að með giftingunni hafi hún verið svipt sjálfstæði og sjálfsforræði og verið seld undir þrælkunarvald eignmannsins?  Er hugsanlegt að svona mannréttindabrot séu framin á grundvelli íslenskra laga? Sem beinínis kveði á um svona vinnubrögð?

Kveði Íslensk lög á um þrælkunarvald eiginmanna á eiginkonum sínum af erlendum uppruna, eins og hér virðist vera, ætti það beinlínis að vera skylda þingmanna að bregðast hratt við og afnema svona vanvirðu úr lagasafni okkar.               

Starf Jussanam er sérhæft

Hefur Landsdómur lögsögu gegn almennum borgurum ???

Í 1. gr. laga um Landsdóm segir svo:  "Landsdómur fer með og dæmir mál þau, er Alþingi ákveður að höfða gegn ráðherrum út af embættisrekstri þeirra."

Í því tilfelli sem hér er um rætt, fyrirhugar Alþingi að höfða má gegn fyrrverandi ráðherrum, sem nú eru almennir borgarar utan þings.  Eins og 1. gr. laga um Landsdóm hljóðar, er augljóst að lögsaga hans nær einungis til að dæma í málshöfðun Alþingis gegn starfandi ráðherrum. Ef ætlað hefði verið að lögin næðu einnig til fyrrverandi ráðherra, hefði það áreiðanlega verið tekið fram í 1. gr. laganna. 

Ljóst er að Ríkissaksóknari getur ekki höfðað mál gegn starfandi ráherrum, vegna friðhelgi þeirra. Einungis Alþingi getur höfðað slíkt mál, sem þá verði dæmt fyrir Landsdómi.

Allir þeir einstaklingar sem talað er um að Alþingi ákæri, eru nú almennir borgarar og hafa því nú réttindi sem slíkir.  Meðal þeirra réttinda er að mál gegn þeim verði höfðað fyrir almennum dómstól (héraðsdómi). Þar njóta þeir þeirra réttinda að geta áfrýjað niðurstöðu héraðsdóms til Hæstaréttar og jafnvel áfrýja þeim dómi til Mannréttindadómstóls Evrópu.

Öll þessi réttindi væru tekin af þessum núverandi almennu borgurum, þó þeir hafi áður gengt tímabundnu starfi ráðherra og lokið því starfi án ákæru Alþingis.

Eftir að hafa lesið lögin um Landsdóm, get ég ekki séð að Alþingi sé fært að höfða mál gegn þessum almennu borgurum, fyrir þeim Landsdómi. Í 13. gr. laga um Landsdóm segir að: 

"Ákvörðun Alþingis um málshöfðun gegn ráðherra skal gerð með þingsályktun í sameinuðu þingi, og skulu kæruatriðin nákvæmlega tiltekin í þingsályktuninni, enda sé sókn málsins bundin við þau."

Þarna er hvergi minnst á heimild Alþingis til málshöfðunar gegn "fyrrverandi ráðherrum".  Ég get því ekki betur séð en Alþingi sé á hreinum villigötum með allt þetta upphlaup, sem virðist byggt á takmarkaðri dómgreind. 

Þegar litið er til 14. gr. laga um ráðherraábyrgð kemur glögglega í ljós að Landsdómi er einungis ætlað að fjalla um ákærur gegn starfandi ráðherrum. Í 14. greininni segir svo:

Málshöfðun eftir lögum þessum getur eigi átt sér stað, ef 3 ár líða frá því, er brot var framið, án þess að Alþingi hafi samþykkt ályktun um málshöfðunina. Sök fyrnist þó aldrei fyrr en 6 mánuðir eru liðnir frá því, að næstu reglulegu alþingiskosningar, eftir að brot var framið, fóru fram. 

Þarna stendur það svart á hvítu. Alþingi hefði orðið að birta ákæru gegn þessum fyrrverandi ráðherrum áður en 6 mánuðir voru liðnir frá næstu kosningum eftir að afbrotið var framið.

Segja má að fráfarandi ráðherra beri, í 6 mánuði eftir lok embættistíma, refsiábyrgð á gjörðum sínum gagnvart Alþingi, en eftir það taki hið almenna dómskerfi við, líkt og segir í 2. málsgrein 1. greinar laganna um Ráðherraábyrgð, en þar segir svo:

Ákvæði almennra hegningarlaga um brot í opinberu starfi taka einnig til ráðherra eftir því, sem við getur átt. 

Er virkilega svona mikill skortur á lagaþekkingu meðal allra lögfræðinganna á Alþingi ??????????  

 

„Pólitískt ákæruvald mjög varhugavert"