BREYTING ER NAUÐSYN TIL BETRA LÍFS

Í nótt var ég óvænt staddur á fundi með leiðbeinendum mínum, þar sem greinilega var meiri og dýpri alvöruþungi í loftinu en oft hafi verið. Mér var tjáð að vaxandi líkur væru á óróleika í landinu okkar, sem ætti rætur að rekja til stjórnmálalegra mistaka. Það sem fyrst og fremst væri nýtt í þessu sambandi væri að nú væru hér á landi nokkrar þúsundir aðkomufóls, sem hingað hefðu komið í þeirri trú að þeim hefði verið boðið hingað og væntu þess að vera boðin velkomið. En svo þegar hingað væri komið blasti allt annar veruleiki við.

Það er því einlæg hvatning til Íslendinga að gæta þess að ekki verði upplausn í stjórnmálalegu umhverfi. Að gætt verði fyllstu hófstillingar í innbirðis orðaskaki og dregið verði úr opinberri spillingu og óheiðarleika sem mögulegt er, því slíku fylgir neikvæð orka sem ekki þarfnast alltaf málfræðilegrar þýðingar textans.

Við biðjum þá sem mestu ráða í svona efnum að missa ekki sjónar á því að nú er afar óvenjulegt ástand á Íslandi, þar sem nú er mörg þúsund erlendra hælisleitenda og mörgum finnst þeir hafi ekki fengið þær móttökur sem þeir væntu. Þessi hópur er á siðferðislega sviðinu ekki vel agaður og virðing margra þeirra fyrir baráttuaðferðum er ekkert lík okkar. Því er ekki hægt að ætlast til þess að þessi hópur bregðist við með öðru en býr í þeirra reynsluheimi.  

Nú þegar er þessi aðkomuhópur orðinn það stór að sameinist þeir í eitt afl, benda allar líkur til þess að þeir muni hafa yfirhöndina og Íslendingar verði ekki við stjórnun landsins um einhvern tíma. Við viljum því hvetja Íslendinga til að gæta hófstillingar til orðs og æðis og vera sér meðvitaðir um alvöruna sem þeir settu sjálfir upp með vanhugsuðu kæruleysi fyrir öryggi landsmanna.

VANDRÆÐAGANGUR VEGNA GUÐSTRÚAR

Fyrir nokkrum árum náði lítill hópur eiginlegra trúleysingja fótfestu innan þjóðkirkjunnar á Íslandi. Með stuðningi embættis biskups yfir Íslandi tókst þessum öflum að loka fyrir fræðslu til barna um kristindóminn, meina prestum að heimsækja skóla og börnum bannað að sækja sér fræðslu hjá prestum landsins.

Því miður hefur þessi litli og sundurleiti hópur sem staðið hefur fyrir framangreindum hömlum á frjást flæði upplýsinga á sama tíma barist fyrir fullkomnu stjórnleysi fólksflutninga hingað, í krafti þeirrar sérkennilegu breytinga sem þau fengu, með undarlegum hætti framkvæmt á lögum okkar um útlendinga. Íslendingar hafa sýnt alveg einstakt andvaraleysi gagnvart þeim breytingum sem pressuð voru fram af einum litlum stjórnmálaflokki. Sýnir það nú glöggt þann alvarleika sem fylgir sofandahætti gagnvart öryggi fólksins í landinu ásamt alvarlegum skorti fullnægjandi stjórnun Lýðveldsins okkar. Öryggi landsmanna má ALDREI byggjast áþvermóðsku eins aðil eða stjórnmálaafla með lítið fylgi hjá Íslendingum. Þannig þarf þetta mikilvaga atriði að verða tilgreint í stjórnarskrá, en fram hjá því er enn litið.

Því miður hafa þessir fámennu hópar hér á landi, sem opinberlega hafa barist gegn mannkærleikanum í birtingu Guðs og Jésú Krists, náð tímaundið svona miklu afli yfir stjórnendum landsins, sem birtist landsmönnum í ljósi þess að núverandi forsætisráðhrra landsins hefur sýnt ótrúlegan dómgreindarbret í samskiptum við þessa fáliðuðu öfgahópa hérlenndis.

 

ALMÆTTIÐ VERNDAR ALLA

Beðið var fyrir þau skilaboð til þeirra sam þetta lesa, að kærleika Guðs er hægt að þjóna fullkomlega án þess að nefna Guð eða Jesús Krist.

 

Bent er á að á undanförnum árum hafa aukist verulega samskipti milli ólíkra trúfélaga, með það markmið fyrir augum að brúa yfir þá ágreiningsþætti sem eru í trúariðkun ýmissa trúarkenninga. Eitt af því sem rætt hefur verið um er sá aðskilnaður sem felst í forystuafli einstakra trúareininga. Áleiðis er komin sú nálgun að í sameiginlegum athöfnum blandaðra trúarhópa verði einstalir Guðir ekki ákallaðir. Þar verði bænum beint til ALMÆTTISINS,  sem nær þá yfir alla sem trú sína iðka á þessari jörð.

Þeir Íslendingar og aðrir á Íslandi sem vilja fá frið til að iðka kærleiksboðsap sinn, geta beint bænum sínum til ALMÆTTISINS, sem einlægt hlustar 

 

 

AFGLÆPAVÆÐING ??? Hvað er það?

151  löggjafarþing 2020–2021.
Þingskjal 1193  —  714. mál.
Stjórnarfrumvarp.

Frumvarp til laga um breytingu á

lögum um ávana- og fíkniefni, nr. 65/1974 (afglæpavæðing neysluskammta).     

Frá heilbrigðisráðherra.

 Ágæta nefndarfólk!

Þegar ég las fyrirsögina að því þingmáli sem hér er til umfjöllunar, varð mér ósjálfrátt hugsað til væntinga þeirra sem af mikilli elju beittu sér fyrir sterku lýðveldi á Íslandi. Til slíkra verka voru bundnar vonir við að allir kraftar stjórnmálamanna framtíðarinnar yrðu nýttir. Og stjórnmálamenn framtíðarinnar finndu sér aflsauka í málefnum sem bættu lífskjör landsmanna. Líkamlegt heilbrigði yrði þar eðlilega efst á blaði. Bæði með stöðugum verkefnum í ráðuneyti heilbrigðismála, sem og með því að stuðla að sem virkastri þátttöku yngra fólks í sköpun aukinna verðmæta fyrir samfélagið. Aukin verðmætasköpun skili ungu fólki í dag,  þeim lífsgæðum á efri árum, þegar afl til lífsgæðakapphlaups minnkar. Þá birtist einnig ein fegursta mynd hugsjóna lýðveldisins, þegar þreytt fólk, að loknu ævistarfi, finnur að allt sem það lagði á sig á yngri árum til að efla samfélagið og treysta innviði þess, varð í raun að hluta sem inneign til bættra lífsgæða að lokinni starfsævi.

Það frumvarp sem hér er flutt byggir í raun fyrst og fremst á því sjónarmiði að eyðileggja strax á ungdómsárum sem mest andlegt og líkamlegt heilsufar unga fólksins, sem að 30 – 40 árum liðnum, ætti þá að vera búin að byggja svo traustar undirstöður undir þáverandi framtíð sína, á efri árum, að þau geti litið stolt til baka, þakklát þeim sem vísuðu þeim veginn í reynslulausum ungdómi þeirra.

En nú skal hér slegið skjaldborg stjórnarráðsins yfir mikilvægt mál. Í málinu er bæði um að ræða merkilegt áður ókynnt nýyrði, þar sem um er að ræða óskilgreinda „afglæpavæðingu“, sem að því er virðist vera ætlað að lögleiða neyslu unga fólksins á fíkniefnum, svo lengi sem líkamsheilsa þeirra leyfir.

Gallinn í þessu frumvarpi er hins vegar sá að ekki er dregin upp heilstæð mynd af því hvernig neytandinn á að geta, með lögmætum hætti, fengið til sín þau fíkniefni sem lögreglan megi ekki gera upptæk. Um þessi atriði og fleiri, sem af augljósu reynsluleysi eru sett fram í umræddu frumvarpi, ætla ég ekki að fjölyrða frekar í þessum inngangi, heldur leiða fram athugasemdir við þau efnisatriði sem sett eru fram í texta frumvarpsins.

Um Greinargerðina með frumvarpinu kýs ég að hafa sem fæst orð að sinni en hvet nefndarmenn, og þingmenn alla, til að leita vandlega í greinargerð heilbrigðisráðherra, með því þingmáli sem hér er til umfjöllunar, að sjónarmiðum fagfólks á hinum ýmsu heilbrigðissviðum, sem styðja við það mikilvæga þroskaferli og framtíðar uppbyggingu lífsgæða, sem heilbrigðisráðherra leggur hér fyrir Alþingi til afgreiðslu, svo fráfarandi heilbrigðisráð-herra geti bent á hið mikilvæga framlag sitt til heilsueflingar ungs fólks á Íslandi á þriðja áratug 21. aldar.

 En lítum nú á það sem umrætt frumvarp boðar.

Í 1. gr. frumvarpsins er fjallað um breytingar á 2. gr. laga um ávana og fíkniefni, nr. 65/1974. Núverandi 2. gr. hefst á orðunum: „Varsla og meðferð ávana- og fíkniefna, sem talin eru upp í 6. gr. laga þessara er óheimil á íslensku forráðasvæði samkvæmt því sem nánar segir í 4. mgr.“ 

Fyrsta breyting samkvæmt 1. gr. a. lið í frumvarpinu er að orðin „Varsla og“ falli brott. 2. gr. laganna, eftir breytingu hefst því þannig:

„Meðferð  ávana- og fíkniefna, sem talin eru upp í 6. gr. laga þessara, er óheimil á íslensku forráðasvæði samkvæmt því sem nánar segir í 4. mgr.“ 

Í 2. mgr. 2. gr. segir að:

„[Ráðherra] er heimilt að mæla svo fyrir í reglugerð, að [varsla og] meðferð annarra ávana- og fíkniefna, sem sérstaklega mikil hætta er talin stafa af samkvæmt alþjóðasamningum, sé á sama hátt óheimil á íslensku forráðasvæði.“ 

Eins og þarna kemur fram, verður VARSLA, fíkniefna samkvæmt 6. gr. heimil í landinu, verði umrædd núverandi upphafsorð og önnur tiltekin ákvæði 2. gr. fellt niður. Hins vegar verður áfram fullt bann við allri „Meðferð  ávana- og fíkniefna“. Ekkert er í þeim breytingum sem þarna eru boðaðar sem útskýrt geta hvaða ástæður eru gefnar fyrir þeirri breytingu sem boðuð er í frumvarpinu að heimila, að því er virðist alla vörslu ávana og fíkniefna, en ekki einungis þá „neysluskammta“ sem málið virtist snúast um. Hvers vegna er allt í einu verið að heimila fólki að hafa í vörslu sinni fíkniefni sem bannað er að flytja til landsins og öll meðferð þeirra er óheimil? Aðilar mega þó eiga slík efni í vörslu sinni, en mega ekki hafa þau um hönd, sýna þau eða skoða, eða hafa í frammi einhverja Meðferð hinna ólöglega innfluttu efna.  Ekki verður séð að brottfall orðanna: „á sama hátt“ undir lok 2. mgr. 2. gr. breyta neinu um merkingu málsliðarins.  

Í Inngangi Greinargerðar með frumvarpinu kemur eftirfarandi fram:

„Frumvarp þetta er samið í heilbrigðisráðuneytinu og með því er lagt til að ákvæði laga um ávana- og fíkniefni verði breytt á þann hátt að kaup og varsla á takmörkuðu magni ávana- og fíkniefna, svokölluðum neysluskömmtum, verði heimiluð. Þingmannafrumvörp á svipuðum nótum voru lögð fram á 150. löggjafarþingi, þskj. 23, 23. mál, og 151. löggjafarþingi, þskj. 147, 146. mál, án þess að hljóta afgreiðslu. Flutningsmaður þeirra var Halldóra Mogensen, þingmaður Pírata. Frumvarp þetta byggist að hluta til á þeirri vinnu og þeim umsögnum sem bárust um þingmannafrumvörpin.“

Greinilega er þarna ofsagt að frumvarp þetta sé SAMIÐ í heilbrigðisráðuneytinu. Frekar er hægt að segja að það sem var illa grundað í fyrr afgreiddu frumvarpi Pírata, hugsanlega vegna reynsluleysis nýliða í löggjafarstarfi, er dálítið hjákátlegt að sjá sem eftiröpun í frumvarpi sem sagt er samið í heilbrigðisráðuneytinu. Og í fljótu bragði virðist allt hið vanhugsaða vera þarna til staðar enn, eins og framhaldið mun leiða í ljós. Í greinargerð er talað um: kaup og varsla á takmörkuðu magni ávana- og fíkniefna, svokölluðum neysluskömmtum , verði heimiluð. Þar er um nokkuð snúið mál að ræða sem nánar verður vikið að síðar.

Í c. lið 1. gr. frumvarpsins segir að:

„4. mgr. orðast svo: 

Innflutningur, útflutningur, sala, skipti, afhending, móttaka, framleiðsla og tilbúningur efna, er greinir í 1. og 2. mgr., er bannaður, með þeirri undantekningu sem um getur í 3. mgr. - Hið sama gildir um kaup og vörslu efna þegar magn þeirra er umfram það sem telst til eigin nota samkvæmt því sem kveðið er á um í reglugerð sem ráðherra setur.“ 

Hér telst nú rétt að vekja athygli á því að einungis seinnihluti 4. mgr. er ný viðbót við það sem fyrir var. Er það viðbótin eftir orðin: „getur í 3. mgr.“. Framhaldið frá því er ný viðbót, sem greinilega er byggð á sömu vanþekkingu og einkenndi frumvarp Pírata. Þarna er beinlínis gefið í skyn að kaup og varsla fíkniefna til eigin nota verði heimil, þó þess sé í engu getið í lagatextanum. Í frumvarpinu er í einu lagi fellt niður ALLT bann við vörslu fíkniefna.

Ef ætlunin hafi verið sú að skapa notendum möguleika á því að hafa í sinni vörslu notendaskammta fíkniefna, hefði þurft að byrja á að sjá fyrir sér hvernig lögreglan, strax við skoðun pakkningarinnar, geti þekkt og vitað að um löglega innflutt ávana og fíkniefni  væri að ræða. Það er afar mikilvægt til að forðast óþarfa togstreitu um einfalda þætti.

Næst þarf að gera sér grein fyrir því að öll þau ávana og fíkniefni sem flutt eru til landsins eru ólöglega innflutt. Hvernig væri hægt að búa til löglega notendaskammta úr ólöglegum innflutningi? Sá sem leitaði eftir kaupum á litlu magni, til að búa til notendaskammta, yrði að gera seljanda grein fyrir því að til að fá það magn sem hann kaupir, skráð sem innflutning samkvæmt útgefnu innflutningsleyfi frá viðkomandi stjórnvaldi, verði að tilgreina seljanda vörunnar og hvaðan varan hafi verið keypt.  Þar með væri seljandinn kominn á skrá hjá lögreglunni. Og þá vita menn nokkurn veginn hvað gerist næst. Ekki væri möguleiki að skapa löglega fengna notendaskammta, með því að kaupa fíkniefnin á hinum ólöglega markaði.

   

HVERGI er nefnt að KAUP séu heimil á fíkniefnum til eigin nota. Greinilega er þarna reynt að koma inn villandi hugsun hjá fólki og þannig reynt að láta fólk líta á framhaldið út frá þeim væntingum málshefjenda að búa eigi til með Reglugerð, heimildarákvæði fyrir fíkla til að kaupa fíkniefni, þó lagatexti veiti einungis heimild til að hafa í vörslu sinni það afmarkaða magn fíkniefna, sem skilgreint væri sem „eigin neysla“. En öll þau atriði sem stilla þyrfti saman í slíkum innflutningi eins og: magni, styrkleika pakkningar og tollaflokk, þarf að ramma inn í löggjöf, sem síðan mætti í Reglugerð tilgreina skýrari reglur um það umhverfi sem lögin skapa.

 Eðlilega mátti afsaka óvandaða hugsun og framsetningu lagatexta í fyrra frumvarpinu, þar sem Píratar eru ungt stjórnmálafl með ungu og reynslulitlu fólki, hvað varðar lagasetningu. En öðru máli gegnir með heilbrigðisráðuneyti, með sínum lögfræðingum og sérfræðingum á umræddum sviðum.

Í d. lið 1. gr. frumvarpsins er sagt að við 2. gr. laganna bætis ný málsgrein, 5. mgr. svohljóðandi:

„Ráðherra skal setja reglugerð þar sem kveðið er á um hvaða magn ávana- og fíkniefna samkvæmt þessari grein, sbr. einnig 3. og 5. gr., getur talist til eigin nota, að höfðu samráði meðal annars við notendur.“

Þarna virðist mér textasmiðir frumvarpsins hafa farið aðeins of hratt yfir. Samkvæmt texta d. liðar 1. gr. frumvarpsins, er ráðherra sagt skylt að setja reglugerð er kveði á um hvaða magn ávana- og fíkniefna skuli geta talist til eigin nota. En á þessu er ein stór hindrun. Ráðherra getur einungis sett í reglugerð nánari ákvæði um þær heimildir sem veittar eru með lögum, samanber umrædda 3. mgr. 2. gr. nr. 65/1974, Þar segir svo um heimild ráðherra:

„[Lyfjastofnun getur veitt undanþágu frá ákvæðum 1. og 2. mgr. þegar sérstaklega stendur á. Slíkar undanþágur eru ávallt afturtækar. Ráðherra er heimilt með reglugerð að setja frekari skilyrði og takmarkanir á veitingu undanþágna og mæla fyrir um önnur atriði er varða framkvæmd þessa ákvæðis.]“

Eins og þarna kemur fram er það Lyfjastofnun sem löggjafinn veitir heimild til að sækja um undanþágu til tiltekins innflutnings í lækningaskyni. Um veitingu slíkra leyfa gilda lögteknar reglur. Eins og fram kemur í texta 3. mgr. 2. gr. laganna um ávana- og fíkniefni, þá gat ráðherra fengið lagaheimild til að setja í reglugerð: frekari skilyrði og takmarkanir á veitingu undanþágna. Ráðherra getur ekki sett reglugerð um ákvæði sem ekki eru tilgreind í lögum.

Í þeim breytingum laga um ávana- og fíkniefni sem nú eru til meðferðar hjá þinginu, eru ekki settar fram neinar lagaheimildir um það hvernig skuli skilgreina magn hvers fíkniefnis fyrir sig sem heimila yrði til innflutnings í notendaskömmtum. Hvort þar verði um fasta heimild í lögum til eins árs í senn fyrir tilteknu magni notendaskammta, eða að veita hámarkstengda undanþágu frá innflutningsbanni, eða skilgreina heimild til tiltekins aðila, til innflutnings styrkleikaprófaðs og vigtaðs magns í viðurkenndar neyslupakkningar af tilteknum ávana- og fíkniefnum.   

Í því sambandi er varðar  umrætt  frumvarp, virðist alls ekki nægjanlega afmarkað í lagatexta þau ákvæði sem flutningsaðili telur þurfa til að fá framgengt vilja sínum um tiltekið frelsi til notenda fíkniefna, til að hafa í vörslu sinni það magn sem skuli  teljast eign til eigin nota. Í reglugerð getur ráðherra einungis sett „nánari ákvæði“ við það sem í lögunum stendur. Í lagatexta verður því að skilgreina með ákveðnum hætti hvaða magn telst hverju sinni vera innan marka „eigin nota“ og fyrir hve langt tímabil telst hvert „eigin nota“ tímabil vera.

Þá ber niðurlag hinnar væntanlegu 5. mgr. 2. gr. laganna með sér afskaplega mikla vanþekkingu á afmarkandi ákvæðum lagafyrirmæla. Það hefðu frumvarpssmiðirnir átt að geta fengið staðfest í ráðuneytinu, að óraunhæft væri að telja ráðherra geta samið frumreglur löggjafar, beint inn í reglugerð, þar sem tilgreind væru ákvæði sem ekki væru til í lögum. Það er enn eitt dæmið um vanþekkingu á slíkum lagasmíðum sem þarf að vera til staðar að ætla að setja ráðherra í þá stöðu að þegar ráðherra og hans fólk sest niður til að semja frumreglur um afglæpavæðingu, hafi ráðherra „samráð“ við einhverja úr notendahópi um ákvæði reglugerðar. Í umræddu frumvarpi er einungis ein óljós tilnefning nefnd; um að samráð sé haft við notendur. Þarna er hugtakið notendur, haft í fleirtölu. Er þarna átt við notendur almennt, eða notendur í hverju tilviki og hver er mælikvarðinn fyrir það að falla undir hugtakið notendur? Frumvarpið virðist fjarri því að vera tilbúið til lagasetningar.

Í 2. gr. frumvarpsins segir eftirfarandi:

„Við 4. mgr. 3. gr. laganna bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Þó skal kaup og varsla efna vera heimil í því magni sem er ekki umfram það sem talist getur til eigin nota samkvæmt því sem kveðið er á um í reglugerð sem ráðherra setur, sbr. 5. mgr. 2. gr.“ 

Enn ber þarna á alvarlegri vanþekkingu er varðar nauðsynlegt og eðlilegt ferli innflutnings efna sem með öllu er óheimill innflutningur á, nema gegn sérstöku leyfi. Ekki er í frumvarpinu lagðar línur um það hvernig tollgæslu beri að tollafgreiða innflutta notendaskammta, hverjir hefðu heimild til innflutnings og hvert mætti magnið vera í hverri sendingu til skilgreinds innflytjanda sem þá teldist seljandi til notenda. Ef markmið væri að Alþingi hygði á að veita takmarkaða heimild til löglegs innflutnings tilgreindra notendaskammta, yrði jafnframt að skapa löglegan farveg fyrir þau fíkniefni, eftir skýrt afmörkuðum leiðum, frá tollafgreiðslu til notandans. Slíkt væri óhjákvæmilegt, því lögreglan verður að hafa trausta sönnun fyrir því að það magn fíkniefna sem notandi væri með: við leit, rannsókn eða handtöku, verður notandinn að geta sýnt lögreglu fram á að efnið sem viðkomandi væri með, væri fengið eftir löglegum innflutnings- og söluleiðum.

Í 3. gr. frumvarpsins segir eftirfarandi:

    „Við 6. mgr. 5. gr. laganna bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Þó skal ekki gera upptæk efni sem eru í vörslu einstaklinga 18 ára og eldri þegar magnið er innan þess sem talist getur til eigin nota samkvæmt því sem kveðið er á um í reglugerð sem ráðherra setur, sbr. 5. mgr. 2. gr.“

Í núverandi 6. mgr. 5. gr. laga nr. 65/1974, um ávana og fíkniefni stendur eftirfarandi:

„Gera skal upptæk til ríkissjóðs efni þau, er lög þessi taka til og aflað hefur verið á [ólögmætan] hátt eða eru á annan hátt í ólögmætri vörslu.“

Hér á eftir kemur svo viðbótin sem frumvarpshöfundar óska eftir og er hún svohljóðandi:

„Þó skal ekki gera upptæk efni sem eru í vörslu einstaklinga 18 ára og eldri þegar magnið er innan þess sem talist getur til eigin nota samkvæmt því sem kveðið er á um í reglugerð sem ráðherra setur, sbr. 5. mgr. 2. gr.“

Þetta er enn eitt afar skýrt dæmi um óvitaskap og virðingarleysi frumvarpshöfunda fyrir afar mikilvægri hefð við samningu texta til lagasetningar. Þar er skýrleiki mikilvægastur en einnig þarf að huga að tvöfaldri merkingu. Í eldri hluta 6. mgr. segir að:  „Gera skal upptæk til ríkissjóðs efni þau, er lög þessi taka til og aflað hefur verið á [ólögmætan] hátt eða eru á annan hátt í ólögmætri vörslu.

Þarna er skýrt ákvæði löggjafans. Ef frumvarpshöfundar hefðu haft burði til þess verks sem þeir tóku að sér, hefðu þeir fellt gömlu 6. mgr. 5. gr. niður og samið nýja málsgrein vel orðaða um það efni sem þeir vildu bæta við málsgreinina. Það hefði geta orðið snyrtilegur texti. EN í stað þess óska frumvarpshöfundar eftir því að þegar lögreglan er í eftirliti, skuli hún líta framhjá skýrum fyrirmælum laga um að gera öll efni upptæk sem aflað hefur verið á [ólögmætan] hátt, segir skýrt í lögum. Sá sem er með fíkniefnin bendir á hið nýja ákvæði um að ekki skuli gera upptæk efni hjá 18 ára og eldri, ef magnið er innan þess sem talist getur til eigin nota, samkvæmt því sem kveðið er á um í reglugerð sem ráðherra setur, sbr. 5. mgr. 2. gr.

Hér er náttúrlega eðlilegasta svar lögreglunnar. Já þetta er allt gott og blessað sem þú segir og þú mátt halda efnunum ef þú getur sannað að þú hafir fengið efnið eftir löglegum leiðum. Auk þess er ákvæðið sem bent er á til varnar,  sem sett voru í Reglugerð. Það eiga náttúrlega allir að vita sem telja sig geta samnið lagafrumvarp, að Reglugerð ýtir ekki skýru lagaákvæði til hliðar.

Ég ætla ekki að eyða meiri tíma frá ykkur vegna þessa „svokallaða“ frumvarps. En hins vegar segi ég að á einungis 3. mánuðum hef ég tekið til skoðunar 3 afar mikilvæg stjórnarfrumvörp ríkisstjórnar, sem hafa svo gjörsamlega gengið fram af mér og ég hlakka mikið til að ræða við sem flesta þingmenn í aðdraganda kosninganna í haust og leita svara við því hvernig stendur á því að Alþingi taki jafn hryllilega illa unnin lagafrumvörp til lagavinnslu.

Læt þetta gott heita að sinni. Ef þið lesið þetta eigið þið að vita hvað þið eigið að gera: OG það er kominn tími til að þjóðin geti treyst þingmönnum sínum.

Með kveðju,

Guðbjörn Jónsson 

Kríuhólum 4,   111 Reykjavík

             

Opið bréf til Ragnars Önundarsonar.

Heill og sæll Ragnar.

Ég verð að viðurkenna að ég átti alls ekki von á þeim viðbrögðum sem þú sýndir 23. mars, er ég gagnrýndi framsetningu þína á þáttum er lúta að verðtryggingu lánsfjár. Ég reiknaði einmitt með því, þar sem þú ert fyrrum bankamaður, þá væri hægt að ræða þessi mál við þig á grundvelli þeirra staðreynda sem legið hafa fyrir um margra ára skeið. Þó flestir fyrrverandi bankamenn forðist að horfa beint framan í þá vitleysu sem frá upphafi hefur verið viðhöfð í verðtryggingu lánsfjár, taldi ég þig kominn í þá fjarlægð að sjá það sem skorti á heilbrigða framkvæmd verðtryggingar.

 Í fyrstu var öll gagnrýni á verðtrygginguna slegin út af borðinu með þeim rökum að lögin um verðtryggingu væru lög eftir hinn mæta mann Ólaf Jóhannesson, sem óumdeilt var einn merkasti lögspekingur landsins. Hins vegar er það merkilegt að alla tíð skuli honum hafa verið eignað handbragðið á lögum nr. 13/1979, um ráðstafanir í efnahagsmálum, því eins og sagan skýrir greinilega frá, var Ólafur á þeim tíma nýtekinn við sem forsætisráðherra og hafði í nægu að snúast við að halda starfsfriði í ríkisstjórn sinni. Hann kom því hvergi nærri textagerð í lagabálknum (bandorminum) um ráðstafanir í efnahagsmálum sem fékk laganúmerið nr. 13/1979. Það sást einna best þegar hann flutti framsöguræðuna á Alþingi fyrir frumvarpi bandormsins. Þegar hann fór að lesa um VII. kafla bandormsins, þá varð fyrrum lagaprófessornum á að lesa upp texta sem svo augljóslega átti sér enga fótefstu sem lagastoð. Ólafur hikaði aðeins í upplestrinum og greina mátti á svipbrigðum hans að honum hefði brugðið. En engin gagnrýni kom á þá vitleysuna sem Ólafur hafði lesið upp og var hún samþykkt án athugasemda. Athyglisvert um vinnubrögð stjórnarandstöðu. Ég spurðist fyrir um það hjá þremur þingmönnum stjórnarandstöðu, hvort þeir hefðu ekkert séð athugavert við það sem Ólafur hefði lesið upp.  Allir töldu óþarft að gagnrýna það sem Ólafur setti fram. Enginn þessara þingmanna hafði áttað sig á að Ólafur hefði ekkert komið að textavinnslu bandormsins. Frumvarpið hafði átt að vera stjórnarfrumvarp, en vegna ósamkomulags í stjórninni, flutti Ólafur það sem sitt þingmannsfrumvarp en samt var það afgreitt á þingi sem stjórnarfrumvarp en ekki þingmannsmál.

Annað hefur einnig alla tíð verið athyglisvert við bandorminn. Eins og almennt er um slíka bandorma eru öll ákvæði þeirra um breytingar eða viðauka við þegar gildandi lög. Af þeirri ástæðu er þingleg meðferð bandorma ekki háð jafn sterkum ákvæðum um kynningu og umsagnarfresti, eins og skylt er um setningu nýrra laga. Ákvæðið um verðtryggingu í VII. kafla bandorms var í raun nýmæli í lögum. Því voru í raun engar forsendur fyrir því að hafa ófullgerðan lagatexta í bandorminum, þar sem engin lög voru þegar gildandi um þau málefni, sem tekið gætu við ákvæðum VII. kafla bandormsins. Af þessu leiddi ýmislegt sem var utan skráðra forsendna um vinnubrögð Alþingis.

Í fyrsta lagi það að fyrri tíðar bandormar höfðu allir, innan mánaðar frá samþykkt þeirra á Alþingi, verið orðin tómt og innihaldslaust laganúmer, þar sem öll innihaldsatriði bandorms voru komin, hvert inn á sitt fyrir liggjandi tilgreint laganúmer, og því enginn texti lengur til staðar í laganúmeri bandormsins. Þannig var það einnig með bandorminn nr. 13/1979, lög um efnahagsráðstafanir að öllu leyti nema hvað varðaði VII. kaflann. Mánuði eftir að bandormurinn hafði verið samþykktur á Alþingi, voru öll ákvæði hans komin í sín fyrir gildandi lög, þar á meðal ákvæði VI. kafla bandormsins, en í honum var 33. gr. bandormsins, sem fjallaði um Bráðabirgðaákvæði aftan við 13. gr. laga nr. 10/1961, um Seðlabanka Íslands. Það bráðabirgðaákvæði hafði einungis skilgreindan gildistíma. Með tvöfaldri framlengingu gildistíma, gátu þau ákvæði náð til ársloka 1981. Í ársbyrjun 1982 féll það ákvæði niður og var ALDREI ENDURVAKIÐ.   Frá þeim tíma var 33. gr. laga nr. 13/1979 TÓM, því texti greinarinnar var kominn í sín rétti lög, sem var 13. gr. laga nr. 10/1961.

Það var margt afar dularfullt við meinta lagasetningu um verðtryggingu. Eitt það mikilvægasta var að í raun voru ALDREI  til sjálfstæð lög um verðtryggingu, og því ekki reynt að halda þeim við. Strax eftir að bandormurinn var samþykktur á þingi, tók Seðlabankinn yfir allt frumkvæði í málefnum verðtryggingar, án alls samráðs við Alþingi. Seðlabankinn ákvað sjálfur að búa til svokallaða „lánskjaravísitölu“, án alls samráðs við Alþingi. Allar aðrar verðmæta vísitölur, voru settar með lögum frá Alþingi, enda er það einungis Alþingi sem þá hafði heimild til að ákvarða álögur gjalda. Lánskjaravísitalan hafði því aldrei lagaskilyrði til að vera notuð, en Seðlabankinn notaði hana samt og allir bankarnir öpuðu eftir Seðlabankanum.

Árið 1988 hélt Alþýðuflokkurinn síðasta fund sinn í 100 funda herferð um landið. Frummælendur voru Jón Baldvin, formaður og Jón Sigurðsson, þáverandi viðskiptaráðherra. Ég hafði búið mig vel út með ítarlega gagnahefti, því ég vissi að lítill tími fengist til skýringa á fundinum. Ég kom mínu máli til skila og heftinu til viðskiptaráðherra, sem reyndi að sleppa við að svara. En í lok fundarins var kallað eftir svari frá honum. Sagðist hann þá ætla að fá mig á fund mér sér eftir páskana, en þeir voru einmitt á næsta leyti þá eins og nú.

Ein af athugsemdum mínum var um það að Seðlabankinn hefði aldrei haft samráð við viðskiptaráðherra um útgáfu reglna sinna um verðtryggingu og aldrei komið út lögleg Reglugerð frá ársbyrjun 1982, til mars árið 1988, eða í rúm 6 ár. Sýnt var fram á að launavísitala væri ekki með samhæfðan forsendugrunn, sem gerði það að verkum að hækkanir launavísitölu væru ekki hlutfallslega réttar. Því væri launavísitalan óhæf sem grundvöllur í mati á verðrýrnun gjaldmiðils sem væri lögeyrir þjóðarinnar. 

Þessar athugasemdir mínar höfðu þær afleiðingar, sem einhverjir muna eflaust, því strax eftir páskana 1988, felldi viðskiptaráðuneytið úr gildi verðbótagrundvöll lánsfjár, þar sem launavísitala var felld út úr viðmiðunargrunni en verbótagrunnur látinn miðast við framfærsluvísitölu og byggingavísitölu í þar tilgreindum hlutföllum. Mikill hávaði varð af þessari breytingu frá fjármagnseigendum, þar sem hótað var málaferlum. Í framhaldinu var svo stofnað Félags fjármagnseigenda, en af málaferlum varð aldrei, enda enginn grunvöllur til slíks.

Víkjum þá aftur að upphafinu. Lítum til þess að upp úr miðju ári 1978 er í miklum flýti gripið til ráðstafana til að forða lausafjárþurrð hjá bönkunum. Stöðug afar há verðbólga og rýrnandi kaupmáttur, dró verulega niður almennan sparnað, þannig að lausafé og útlánageta bankanna var að dragast verlega saman. Grípa þurfti til einhverra ráða og það strax. Áður hafði verðtrygging verið skoðuð en alls ekki búið að finna flöt sem gæti gengið upp. Jóhannes Nordal hafði verið nefndarformaður við skoðun leiða til verðtryggingar. Árið 1957, hafi hann verið fulltrúi Íslands á haustfundi Norræna Seðlabankastjóra, þar sem fjallað var um verðtryggingu fjármagns. Á sama tíma var Jóhannes ritstjóri Fjármálatíðina Landsbankans.

Á hinum nefnda fundi Norrænna Seðlabankastjóra, var sá Norðurlandamaður sem hvað mest hafði staðið í baráttu við verðgildi gjaldmiðils sinnar þjóðar, en það var, B. R. von Fieandt, aðalbankastjóri Finnlandsbanka. Hann flutti þarna afar yfirgripsmikla ræðu um verðtryggingu fjármagns, og Jóhannes birti þá ræðu óstytta í okt.-des. hefti  Fjármálatíðinda Landsbankans 1957. Þar má lesa alla ræðuna en hér er einn mikilvægur þáttur hennar sem var svohljóðandi:

“Ég lét þess getið, að vísitölukerfi okkar væri ekki fullmótað. Núna notum við að nokkru leyti vísitölu framfærslukostnaðar og að nokkru leyti vísitölu heildsöluverðs. Hvorugri hefur verið ætlað að gegna þessu hlutverki.

 Við þörfnumst sérstakrar vísitölu vegna lána til langs tíma, en í henni þyrfti að taka tillit til verðlags - eigna, lands, bygginga og hlutabréfa, - sem er sú fjárfesting, er keppir við innstæðufé.

 Ríkisvaldið ætti að láta gera svona vísitölu, og þar með myndum við losna frá þeirri ringulreið, sem nú ríkir um notkun okkar á vísitölum.”

  Eins og þarna kemur fram, var það þekkt á árinu 1957, að óraunhæft væri að verðtryggja peninga með vísitölu framfærslu- eða neysluverðs, því slíkri vísitölu væri ekki ætlað slíkt hlutverk. Yfir þessari vitneskju þagði Jóhannes 1979, þegar Seðlabankinn tók völdin í verðtryggingamálum strax eftir að Alþingi hafði samþykkt bandorminn umtalaða. Þar sem upphafsákvæði í verðtryggingamálum var að: - STEFNA SKAL AÐ ÞVÍ að verðtryggja sparifé landsmanna og almannasjóða. Verðtrygging lánsfjár var ekki nefnt þarna, enda útlán byggð á allt öðrum forsendum en innlán. En VII. kafla bandorms, byrjaði á 34. gr., sem var 1. gr. regluverks um verðtryggingarákvæði. Í þessari 1. gr. var einungis ein reikniregla sett fram sem heimil verðtrygging. En 34. greinin var svona:

„Stefna skal að því að verðtryggja sparifé landsmanna og almannasjóða. Í því skyni er heimilt, eins og nánar greinir í þessum kafla, að mynda sparifjárreikninga og stofna til lánsviðskipta í íslenskum krónum eða öðrum verðmæli með ákvæðum þess efnis, að greiðslur, þar með taldir vextir, skuli breytast í hlutfalli við verðvísitölu eða gengi erlends gjaldeyris, sbr. 39. gr.“

Tilgreint ákvæði útreiknings verðbóta er orðrétt tekið upp úr 1. gr. laga nr. 71/1966, lög um verðtryggingu fjárskuldbindinga.  En þegar menn sóttu sér þennan texta, gættu þeir þess ekki að  lög, nr. 71/1966, voru ekki lög um almenna verðtryggingu. Þau lög voru eingöngu um svonefnd „stórlán“, sem veitt voru eingöngu til fyrirtækja og sveitarfélaga. Þessi lán voru svonefnd „eingreiðslulán“, þar sem vextir og aðrir álagsþættir voru reiknaðir eftirá, við hinn eina gjalddaga eða greiðsludag, sem var uppgjörsdagur lánsins. Jafnframt var algengast með slík lán að væru þau í forminu með verðtryggingarákvæði, þá voru vextir lægri eða jafnvel engir.

Ég var einn þeirra sem benti á að þessi reikniaðferð væri ekki nothæf gagnvart afborgunarlánum, nema að einungis væri verðbættur sá hluti lánsins sem endurgreiddur væri hverju sinni (afborgun af höfuðstól), sem tæki verðbætur frá lántökudegi til greiðsludags. Seðlabankinn fékkst ekki til að staðfesta þetta. En á árinu 1983, setti ég fyrst fram framangreint sjónarmið um útreikning afborgana og var það samþykkt af þeim bönkum sem þar áttu í hlut. Sama haustið, fóru ungir námsmenn af stað og mynduðu hóp sem gerði kröfu til Alþingis um bætur vegna rangra útreikninga gjalddaga og leiðréttinga á útreikningi afborgana.

Ekki gat Alþingi breytt því sem liðið var og búið að gjaldfella, þannig að endirinn varð sá að samþykkt var þingsályktunartillaga um að þeir sem sett hefðu fram skýr dæmi um ofreiknaðar afborganir, fengju greiddar bætur úr ríkissjóði og reikniaðferðum yrði breytt. Ögmundur Jónasson fór fyrir þessum hópi ungs fólks, sem mig minnir að aðallega hafi verið frá Háskóla Íslands. Ég fylgdist nú ekki með til loka hvort þetta fólk fékk einhverjar bætur greiddar. En það sem lág alveg hreint fyrir, var það að Alþingi áleit að ranglega hefði verið staðið að útreikningi afborgana. Þar var þó ekki enn tilkomnar hinar tíðu ólöglegu upphækkanir höfuðstóls lána. Það kom ekki til fyrr en farið var að reikna verðbætur mánaðarlega og þá verðbættur allur höfuðstóllinn, sem er og hefur alla tíð verið hreint óheimilt glæpaverk.  

Hægt er að fylgja mun nánar eftir öllum þeim óhæfuverkum sem framkvæmd hafa verið hér á landi í nafni verðtryggingar lánsfjár. Það verður samt að bíða þeirrar heildarsamantektar sem búið er að skrá, en kemur síðar fyrir almenningssjónir. En líklega hafa alvarlegustu áföllin vegna rangra vinnubragða fjármálakerfisins gagnvart heiðarlegum útreikningum lánskjara, þó verið útreikningar afborgana og vaxta af svonefndum „húsnæðisslánum“ sem áttu samkvæmt texta lánaskjals að reiknast með „jafngreiðsluvöxtum“.

Jafngreiðsluvextir er sérstakur útreikningur vaxta af afborgunarskuldabréfum, þannig að allan lánstímann er greidd sama krónutala í vexti á hverjum gjalddaga. Einnig er afborgunartala höfuðstóls láns sama upphæð í krónutölu allan lánstímann. Ég held að slík reikniregla hafi ekki verið notuð þegar skuldabréfakerfið í tölvukerfi Reiknistofu bankanna hóf útreikninga afborgana skuldabréfa í reiknikerfum sínum. Ég benti ítrekað á þessi atriði o.fl. meðan ég var í starfi í banka, en því var ekki sinnt. Þegar skuldabréfaform bankanna var endurnýjað eftir „vaxtafrelsið“ 1985, var ég einn þeirra sem textuðu lánaskilmálana sem ritaðir voru á skuldabréfin. Mitt form var skuldabréf jafngreiðslulána, þar sem á einfalda en skýran hátt er útskýrt hvernig reikna skuli út vexti jafngreiðslulána. Ekki eru þær reglur fundnar upp af mér, þó örlítið skýrar hafi verið tekið til orða. Alla vega fékk sá texti góð ummæli eftirlitsnefndar og stóð sá texti enn, fyrir nokkrum árum er ég síðast sá slíkt skuldabréf.  

Kæri Ragnar! Það er reginmunur milli þess að setja fram í hroka og reiði, að einhver fari með eintómt bull. Eða að þar sé í raun um bull að ræða. Ég hef fylgst með þessum meintu verðtryggingarmálum allt frá upphafi. Ég reyndi að vara við vinnubrögðum þáverandi starfsmanna Selabanka, við upphaf lagasetningar, þegar þeir fengu engu breytt um ákvæði 34. gr. bandorms 13/1979. Þess í stað settu þeir villandi ákvæði inn í bráðabirgðaákvæði eigin laga, um Seðlabankann. En það bráðabirgðaákvæði var tímabundin aðgerð vegna  uppgjörs vanskilalána við upphaf verðtryggingar. Enginn vildi þá trúa slíkum vinnubrögðum á Seðlabankann en raunveruleikinn varð annar. Þar er eitt af ljósu dæmunum sú ólögmæta reikniaðferð sem þú nefndir, líklega í góðri trú, eins og flestir aðrir bankastarfsmenn sem ekki skoða grunngildi þeirra reglna sem bankastarfsmönnum er ætlaða að framfylgja. Þegar ég hafði þrautreynt, sem innanhússmaður, að fá leiðréttar mestu rangfærslurnar í útreikningum verðtryggðra skuldabréfa, sagði ég starfi mínu lausu, þar sem ég treysti mér ekki til að gera það að lífsstarfi mínu að fara illa með fólk, sem ekkert hafði gert mér, hvorki illt né gott.

Ég er einnig hugsandi yfir því að á þeim árum sem ég sinnti aðstoð við fólk í fjárhagsvanda, hafði ég allan tíma uppi þá reikniaðferð verðtryggingar sem ég hef alla tíð lesið út úr virkum heimildum útreiknings verðtrygginga lánsfjár. Þannig útreiknuð hef ég lagt fyrir bankastofnanir að fá lánsfé sitt endurgreitt. Meðan ég starfaði, stóð ég að uppgjörum á töluvert á þriðja þúsund skuldabréfa. Ég bauð fram hina löglegu reikniaðferð eða fara með uppgjörið í gegnum dómstóla. Og alltaf var uppgjörið þegið. Líklega ekki vegna þess hve mikla vitleysu ég setti fram, eða hvað? Nokkrum sinnum eftir að ég hætti störfum, hef ég tekið til eitt og eitt mál fyrir vini og vandamenn, með sama árangri.  Síðast nú fyrir fáum árum, þar sem greiðandinn var beðinn að lofa því að segja mér ekki frá því hvernig uppgjörið hefði farið fram. Hann stóð við það sem hann hafði verið pressaður til að lofa. En eftir að þau hjónin höfðu fengið skjölin um uppgjörið, sagðist konan hans engu hafa lofað og sýndi mér skjölin.  Hún ætti þau líka.

Að lokum vil ég segja það, að þó einhverjir sem lesa þetta vildu ráðast á tölvuna mína, til að reyna að eyðileggja það sem ég hef dregið saman í gögnum og rituðu máli. Þá er það fljót sagt að ekkert slíkt er geymt á nettengdri tölvu. Nokkrum sinnum hefur nettengdri tölvu minni verið rústað, líklega í slíkum tilgangi. En slíkt verður ávalt án árangurs þar sem ég geymi engin markverð gögn á nettengdri vél. Og slíkt er ekki heldur geymt hér heima.

Daginn eftir að ég skrifaði á síðuna þína, athugasemdina sem þú lést fara í skap þitt, frétti ég að þú hefðir eytt því sem ég skrifaði inn hjá þér. En það breytir engu í sjálfu sér því ég tók strax afrit að þinni færslu og minni athugasemd og setti á minniskubb hjá mér, svona ef grípa þyrfti til tilvísana í annan hvorn okkar.

Hafðu það ætíð sem best.

Með kveðju,

Guðbjörn Jónsson

LITIÐ TIL BAKA OG HUGSAÐ FRAM Á VIÐ

„Nú árið er liðið í aldanna skaut og aldrei það kemur til baka,“ er ljóðlína sem bráðlega hljóma úr flestum hornum samfélagsins, og líklega flestir vera því sammála.  Ég mun svo sem ekkert sakna þessa árs, en ég mun þó minnast þess fyrir hvað það birti okkur mikið af stjórnunarlegum mistökum, sem virðast einkennilega keimlík ruglhugsunum sem kenndar hafa verið við árið 2007. Þó þarna sé einungis nefnt árið 2007, nær ferlið í raun yfir tímabilið frá 1989 – 2008, með vaxandi þunga. En eins og oft verður með þá sem ekki vilja sjá eigin mistök, þá eru engin stjórnunarmistök ekki skoðuð, heldur rúllast yfir þau og þeim plantað inn í kúluna sem menn velta á undan sér, í þeirri fullvissu að þeir fái hærri laun á næsta ári, sem hjálpi þeim að borga niður umframeyðslu liðinna ára. En sú ósk rætist aldrei

Þjóðin fékk reyndar einn afar stóran ávinning undir árslokin 2019. Þá var ráðinn nýr seðlabankastjóri. Og þá gerðust þau undur, sem ég var alveg hættur að reikna með að sjá á mínum lífsdögum hér. Það var allt í einu farið að reka seðlabankann eins og alvöru Þjóðbanka, en ekki eins og miðlægan spilavítabanka, sem ítrekað virtist fórna hagsmunum þjóðarheildarinnar, fyrir þrönga hagsmuni þeirra sem spiluðu við háborðið. Ég óska þjóðinni til hamingju með þessi umskipti, sem eru einstaklega dýrmæt á þeim erfiðu tímum sem nú ganga yfir heimsbyggðina og þar með íslensku þjóðina líka.

En þjóðina vantar enn í framlínu, nokkur hundruð manna með þá þjóðfélagssýn sem nýr seðlabankastjóri hefur. Það er svo mikilvægt fyrir fólkið í landinu að fá svona áberandi birtingu á raunverulegum stöðugleika inn á flest svið samfélags okkar, þar sem fyrir er svo lítill samfélagslegur þroski. Í þeim efnum virðist sama hvort borið er niður í samfélagi fræðimanna eða því háskólamenntaða fólki sem fræðaumhverfið skilar af sér. Lítið virðist líka hallast á reiðingnum, þó á móti sé sett réttarfarshlutinn ásamt lögfræðingum. Einn lögfræðingur virðist þó, nú stundum hrista hornin óþolinmóður, enda búinn að reyna að koma á breytingum innanfrá í Hæstarétti. En þar virtist hjörðin eins og heilaþvegin gagnvart því sem ekki reynist stimplað af forystusauð þeirrar hjarðar.

Þá ber og að geta þess úrvals úr hjörð landsmanna, sem talin er hæfust til að stjórna þjóðfélagi okkar. Er þar um að ræða 63 Íslendinga, sem þjóðin kemur sér saman um á 4  ára fresti, að bestir séu til að gegna embættum í æðstu stjórnun og löggjafarstarfi lýðveldisins, næstu 4 árin frá kosningum. En þessi sérvalda sveit fólks, er þó dálítið sérkennilega valin saman, þegar horft er til þess boðskapar sem jafnræðisregla stjórnarskrár innprentar okkur, um réttlæti við stjórnun landsins.

Það vekur að vísu athygli að þessi 63 manna sérvalda sveit, skuli ekki geta komið sér saman um hvaða hæfileikar þurfi að vera fyrir hendi, til að teljast hæfur í framboð til starfs þingmanns. Þar sem Alþingi sjálft telji fólk sem sækjast eftir margfalt einfaldari störfum en þingsæti, þurfi að uppfylla ákveðnar hæfiskröfur. Þar er t. d. litið á sem sjálfsagða þörf, að hafa skýr ákvæði í löggjöf um, að fólk sem vilji fá leyfi til að aka dráttarvél eða lyftara, verði fyrst að leggja fram sérstaka staðfestingu á námsferli og standast próf í nauðsynlegum hæfileikum, sem starfið gerir kröfu til. Í þessu sambandi hefur það einnig vakið athygli að í þjóðfélagi þar sem lestrarkunnáttu fer hrakandi og skilningur þverrandi á því sem lesið er, þá virðist ekki lengur gerðar neinar athugasemdir við þó opinbert sé orðið fyrir löngu, að á þjóðþingi Íslendinga hafi lýðveldishugsjónin ekki enn fengið aðsetur, eða lögheimili á Alþingi Íslendinga.

Það er fyrir löngu orðið upplýst, meðal þeirra sem fylgjast með þingstörfum, að það séu einungis fáir þingmenn, sem gengið hafa til starfa þingmanna á Alþingi Íslendinga, sem álíta út frá heiðarleikasjónarmiði, mikilvæga þá svardaga sem þeir eiðfesta við fyrstu skráningu sem þingmaður, þess efnis að virða stjórnarskrá Íslands í öllum störfum sínum. Aldrei er hins vegar haft hátt um það opinbera leyndarmál að allir flokksbundnir þingmenn, undirgangast annan álíka svardaga í upphafi starfs sem þingmaður tiltekins þingflokks. Áður en þingflokksfundir hefjast, ganga þingmenn í gegnum annað ferli þar sem svardaginn fjallar um heit hvers þingmanns um að standa með öðrum flokksfélögum einhuga að baki þeirri niðurstöðu mála sem þingflokksforysta leggur til, sem álit alls þingflokksins í þingsal. Þar gengur flokkshollustan framar þjóðarhollustu, með góðfúslegu samþykki forystusveitar þingstarfa, sem reyndar er einnig skipað í af sama fólkinu, eftir þingstyrk.

En eins og áður sagði um ókannað hæfi þingmanna til að gæta hagsmuna þjóðarinnar, er jafnframt vísað til málsgreinar hér á undan. Það hefur margoft komið óopinberlega fram að árekstrar hafi orðið í hópum þingmanna, milli svardaga við sannfæringu sína og stjórnarskrá, þar sem flokkshollustan vegur hærra en stjórnarskráin.

Nokkur hópur þingmanna á löggjafarþingi Íslendinga, hefur yfir rúman áratug horft framhjá þeirri staðreynd að þeir hafa aldrei haft kjark til að breyta ákvæði í lögskipaðri reglu um það hvernig eigi á hverju ári að framkvæma hækkanir á lífeyri eldri borgara, til jafns við hækkanir neysluvísitölu, svo þessi hópur fái viðhaldið lífsgæðastöðu sinni í samfélaginu. Hinn sérstaklega útvaldi hópur landsmanna, sem valinn hefur verið til að gegna löggjafarstörfum, hefur ekki treyst sér til að fella framangreint vísitöluákvæði út úr lögunum. En hann virðist ekki heldur treysta sér til að fara eftir gildandi lögum, eða skila til baka því sem lífeyrir eldri borgara var lækkaður árið 2009.  Þingmenn sjálfir treystu sér ekki til að láta lækkunina á sínum launum standa nema rétt um eitt ár, eða til 2010. Þá fengu þeir til baka lækkunina, en því til viðbótar ríflega launahækkun, sem hvergi var að finna í kjarasamningum.

Þeir völdu frekar þann heigulshátt að setja ákvæði UTAN LAGARAMMA, í skýringarþátt nýrra laga, undir nafninu „ákvæði til bráðabirgða“. Þar sem setja má ýmsa þrepun um gildistöku nýrra og erfiðra lagaákvæða. En liðurinn sftsn við lagatexta sem ber heitið: „ákvæði til bráðabirgða“, hefur ekki lagagildi. ákvæði sett í þann lið, um skerðingar á þeim fyrirmælum sem lengi hafa verið í fullu gildi innan sjálfs lagarammans, hafa ekkert lagagildi og eiga því í engu að breyta framkvæmd gildandi laga. Slíku ákvæði laga, sem um fjölda ára hefur verið í fullu gildi, verður ekki breytt með öðrum hætti en beinni lagabreytingu á viðkomandi lagaákvæði í tiltekinni lagagrein. Allt annað er ódrengileg ögrun við lífsgæði þess fólks sem þjónað hefur samfélaginu vel í áratugi. Mikið lengur en þeir þingmenn sem taka beinan eða óbeinan þátt í slíkri sviksemi gagnvart eldra fólki.  

En enginn þingmaður hefur enn bent á þá staðreynd að Alþingi hefur ekki formlega mótmælt misnotkun hjá fjármálaráðherrum hvers tíma á þeirra eigin kröfu um að sett verði í liðinn, ákvæði til bráðabirgða, það sem þar á bæ virðist kallað „heimild“ til að ræna eldri borgara lögmætum hækkunum lífeyris, eins og lög segja fyrir um. Það virðist iðulega skorta lagaþekkingu í fjármálaráðuneytinu eins og þeir skilji ekki hvað er löglegt og hvað ekki. En ég fæ ekki séð að ástandið á Alþingi, sjálfri löggjafarstofnuninni, sé neitt betur á vegi statt.

Hér vil ég setja fram skýrt dæmi um algjört virðingarleysi þeirra þingmanna sem nú sitja á Alþingi og þeirra sem þar hafa átt sæti, í það minnsta í þrjá áratugi. Já virðingarleysi fyrir mikilvægu ákvæði mannréttinda, þar sem beint kemur fram í stjórnarskrá okkar að ALLIR EIGI AÐ HAFA JAFNSTÆÐAN RÉTT GAGNVART RÍKISVALDINU.  Og Alþingi beri að gera sitt til þess að hafa það í heiðri og halda jafnræðisreglu stjórnarskrár. En þegar grannt er skoðað má sjá algjörlega óréttlætanlega mismunun ríkisvalds og Alþingis á sambærilegum greiðslum úr ríkissjóði. Á ég þar við t. d. SKATTFRÍAR fríðindagreiðslur til þingmanna, t. d.  vegna íbúðarhúsnæðis. Nemur sá húsnæðisstyrkur hátt á annað hundrað þúsunda á mánuði.  EN í greiðslugrunni lífeyris til eldri borgara ER EKKI EIN KRÓNA REIKNUÐ TIL AÐ MÆTA HÚSNÆÐISKOSTNAÐI. 

Ef ríkissjóður ber skyldu til að greiða þingmanni skattfrían húsnæðisstyrk upp á rúmlega ¾ af útgreiddum lífeyri eldri borgara, og samtals SKATTFRÍAR viðbótargreiðslur sem eru mun hærri en heildarlífeyrir eldri borgara, og sú viðbót greidd ofan á launagreiðslur sem eru þreföld til fimmföld ráðstöfunarfjár eldri borgara, sýnist manni óneitanlega vera styttra á vasa þingmanna en til þeirra sem þjónað hafa fullu starfi í áratugi við uppbyggingu samfélags, sem er undir það að splundrast vegna sérhyggju og samstöðuleysis. Ekki sitja eldri borgarar við það hringborð sem lífsins gæðum er úthlutað. Í þeim málum ráða aðrir för.

Ég hef oft verið kominn á fremsta hlunn í kurteisismörkum, þegar fjármálaráðherrann okkar heldur sína lofræðu um bætt lífskjör eldri borgara nú á síðustu árum. En grunur minn er nú samt sá að hann hafi ekki borið saman lífkjarabata eldri borgara og alþingismanna. Eldri borgarar eru reyndar ekki við það háborð sem úthlutar gæðunum. Það hefur vel sést þau 30 ár sem ég hef fylgst með mörgum helstu útgjaldaliðum ríkissjóðs í gegnum Hagstofu og Ríkisreikning, hvert straumurinn hefur legið. Þar er náttúrlega fyrst að nefna mjög vaxandi útgjöld ríkisins vegna starfsemi stjórnmálaflokka. Nú eru formenn allra stjórnmálaflokka komnir á sérstök laun frá ríkissjóði, sem einnig greiðir laun aðstoðarmanna þeirra, ásamt aðstoðarmönnum þingflokksformanna. Jafnframt hafa reglulega hækkað greiðslur ríkissjóðs sem bein rekstrarframlög til stjórnmálaflokka, sem fá greitt eftir fjölda þingsæta. Ég held að ég sé með tölurnar fyrir árið 2019, þar sem beinar greiðslur til stjórnmálaflokka með kjörna þingmenn á þingi, námu: Einum milljarði, eitthundrað og þrjátíu milljónum, fjögurhundruð fjörutíu og tvö þúsund, níuhundruð og sjö krónum. 1.130.442.907,-.

Ég verð að viðurkenna að ég gerði mér alls ekki grein fyrir að pólitísk áhugamannafélög, væru rekinn af ríkissjóði, en ekki af félagsgjöldum félagsmanna sinna og öðru sjálfaflafé. En út frá þessu vakna nokkrar afar mikilvægar spurningar. Það hljóta að vera alþingismenn sjálfir sem leggja slík erindi fyrir Alþingi, um óskir forystumanna flokkanna. Það hlýtur þá að heyra undir félagsmenn flokkanna sem jafnframt eru þingmenn, að taka ákvörðun um hækkun beinna styrkja til stjórnmálaflokka úr ríkissjóði, með samþykkt frá Alþingi. EN, á hvaða forsendum á ríkissjóður að greiða beinan ríkisstyrk til starfandi áhugamannafélaga í stjórnmálum, en ekki öllum öðrum áhugamannafélögum? Hvað segir sjónarmið stjórnarskrár um jafnrétti gagnvart lögum, um að til viðbótar hinum beinu styrkjum til stjórnmálaflokka, sem engar forsendur eru til fyrir, þá greiði ríkissjóður allan rekstrarkostnað þingflokka, svo beinu styrkirnir fara ekki til greiðslu kostnaðar vegna þingstarfa. Það eykur enn óskýrleika þessara beinu styrkja.  Auk þess að greiða hverjum þingmanni þokkaleg laun, sem hafa hækkað ört á undanförnum árum, greiðir ríkissjóður þingmönnum nokkuð þokkalegar aukafjárhæðir, til viðbótar við þingmannslaunin.

Á árinu 1999, voru regluleg laun þingmanna samtals kr. 294.745.716,-. Ef þessari upphæð er deilt í mánuðina 12, og síðan upphæð hvers mánaðar aftur deilt með 63 þingmönnum. Kemur þá út kr. 389.876, sem  mánaðarlaun þingmanna. Til viðbótar föstum þingmannslaunum gátu þingmenn fengið greiddan svonefndan „Fastan þingfararkostnað“ sem var samtals kr. 86.842.156,-. Með því að deila þessari tölu á sama veg og þeirri fyrri, kemur mánaðargreiðsla á hvern þingmann kr. 114.871,-.  Annar liður þingfararkostnaðar var líka uppgefinn undir nafninu „aðrar greiðslur“, samtals að upphæð kr. 58.328.311,-. Ef þessari tölu er deilt á sama veg og hinum fyrri, kemur út greiðsla á hvern þingmann á mánuði, eða upphæð  kr. 77.154,-.  Með svona jafnri skiptingu þessara þriggja liða þingfararkaups  kom út mánaðarleg jafngreiðsla kr. 581.901,- á hvern þingmann. Þess ber hins vegar að geta að viðbótarliðirnir „fastar greiðslur“, sem sagðar vera vegna „starfs-, húsnæðis-, dvalar-,og ferðakostnaðarliða um kjördæmið.  Flokkunin „Aðrar greiðslur“  ýmsar greiðslur tengdar þingmönnum, s. s. símakostnaður, ferðakostnaður innan lands, dagblaðakaup og tryggingar. Þessar greiðslur geta hæglega fallið í misháum upphæðum til þingmanna. Ég hafði nú ekki gert mér í hugarlund að ríkissjóður greiddi tryggingar fyrir þingmenn en auk þess munu þeir einnig vera með frí gleraugu o. fl. sem búið er að afnema hjá eldri borgurum.

Ef við lítum næst á þingmannslaunin í ársbyrjun 2015. Þá voru föst mánaðarlaun þingmanns kr. 712.030,-, og höfðu þá hækkað um 82,6% frá árinu 1999 og áhrif bankahruns þurrkuð út. En þá voru ekki aðeins tveir liðir aukagreiðslna árið 2015. Þeir voru orðnir 5, samtals upp á 398.810. Er það um 102,4% hækkun frá árinu 1999.  Og af þeirri upphæð voru 4 liðir orðnir skattfríir, samtals upp á kr.  316.610 á mánuði. Er það töluvert hærri upphæð af skattfríum greiðslum til þingmanna á mánuði, en nemur lífeyristekjum eldri borgara við árslok árið 2020.  

En lítum þá að lokum á hinn fasta launalið þingmanna á árinu 2019. Samtals nam sú upphæð 63 þingmanna í 12 mánuði, kr. 1.145.701.073,-. Ef við deilum þessari upphæð eins og hinum fyrri, kemur út meðalgreiðsla til hvers þingmanns á mánuði kr. 1.515.478,-. Nemur það hækkun á sléttum mánuðarlaunum þingmanns upp á 112,8%, frá árinu 2015, eða á FJÓRUM ÁRUM. - AÐ MEÐALTALI 25.2% Á ÁRI. Þegar horft er til þessarar hækkunar á launum þingmanna á sama tímabili sem vísitala neysluverðs hækkar um 12,04%, spyr maður svolítið út í loftið, hvort þingmenn séu algjörlega sambandslausir við efnahagslegan raunveruleika í samfélagi okkar?  Ég mundi vilja fá hreinskilið skriflegt svar frá þingmönum, einkanlega fjármálaráðherra, um það hvaða forsendur liggi að baki svo gífurlegri sjálftöku fjár úr ríkissjóði eins og hér er sýnt fram á að raunverulega átti sér stað, án þess að ein einasta athugasemd komi fram frá neinum þingmanni.

En á sama tíma segir fjármálaráðherra að ríkissjóður hafi ekki efni á að skila til eldri borgara þessa lands, því sem af þeim var tekið í kjölfar bankahrunsins 2008. Og einnig má spyrja hvers vegna þingmenn tóku strax til baka, ári síðar, þær lækkanir sem þeir féllust á 2009, síðastir allra. En tóku þær svo til baka nokkrum mánuðum síða og fengu í kjölfarið sjálfstæðar hækkanir þar á eftir, sem enginn botnaði í en þingheimur hafnaði að falla frá, en skila þess í stað hluta af því sem tekið var af eldri borgurum.

Og rétt í lokin með jólakveðju til fjármálaráðherra, um leið og hann er minntur á orð sín fyrir skömmu, um að lífeyrir eldri borgara séu ekki LAUN. Lífeyririnn séu BÆTUR ?? En fyrir hvaða tjón eða skaða eru þær bætur? Ég hef enga útreikninga séð sem réttlæti að framfærslulífeyrir sé af sjálfum fjármálaráðherranum kallaðar bætur, án þess að tjónsuppgjöri sé skilað með greiðslum. Ég gæti alveg hugsað mér að stefna fjármálaráðherra fyrir vitnadómstól, fyrstum manna á Íslandi að ég tel, til þess að krefja ráðherrann um að leggja fram lögmætar forsendur fyrir því að lífeyrisgreiðslur séu bætur. Stöðva þarf þegar þessar ölmusu rangtúlkun lífeyrisgreiðslna. Þær eru annast vegar áunnin réttindi til mannsæmandi framfærslulífeyris úr ríkissjóði, að lokinni starfsævi. En á hinn veginn uppsafnaður lífeyris-sparnaður, sem með ólögmætum hætti er ekki eignfærður á nafni inngreiðenda, ásamt áföllnum vöxtum og verðbótum, eins og Valgerður Sverrisdóttir, þáverandi viðskiptaráðherra, skipaði einum lífeyrissjóði að skila sjóðsfélaga, sem óskað hafði eftir rétt uppfærðri uppsöfnun eignar í sjóðnum. Því miður var þeirri kröfu viðskiptaráðherra ekki sinnt og engum refsingum hótað, fyrir að brjóta á lögvörðum eignarrétti. Þar birtist ein af jafnræðisreglum stjórnarskrár, því sá brotlegi fær umyrðalaust alla réttaraðstoð við innheimtu lögskipaðs lífeyrissparnaðar, þar sem þess þarf við.

Ég er orðinn svo gáttaður á þessu stórundarlega samfélagi okkar, eftir að hafa lesið um og rannsakað nokkra þætti úr efnahagssögu þjóðarinnar, dálítið aftur fyrir lýðveldisstofnun. Ég hef að undanförnu sagt mjög ákveðið, að hin eiginlega „lýðveldis- og lýðræðishugsjón“, hafi aldrei verið innleidd eða viðurkennd sem grundvöllur stjórnskipulags á þeim stöðum landsins sem ég hef gluggað í fram til þessa.  Hér er fast kveðið að orði en þess ber og að gæta að ég hef langa reynslu af margskonar samskiptum við fjölda fólks frá mörgum stöðum á landinu, bæði í gegnum störf mín í innviðum fjármálakerfa landsins og kannski viðkvæmasta þættinum í gegnum ráðgjafaþjónustu við fólk í fjárhagsvanda. Það get ég þó sagt með fullri hreinskilni, að það hefur aldrei verið mér gleðiefni að þurfa að svínbeygja það fólk sem lét hugsunarlaust heilaþvo sig til óheiðarlegrar framgöngu gegn heiðarlegu fólki, sem í einlægni trúði á að „sérfræðingur“ úr bankakerfinu, væri besta ráðgjöf sem hann gæti fengið. En hann vissi þá ekki að bankamaðurinn var í dauðaleit að einhverri útgönguleið úr ógöngum sem hann hafði komið sér í með augnabliks kæruleysi og trú á að maður sem hann hafði metið með sterk viðskiptatengsl, var í raun eignalaus og hafði engar áhyggjur af því.

 

SVONA SMÁ HUGLEIÐING Í LOKIN.
Hvað skildi valda því að Færeyingum gengur svona vel í lífinu, með svo mikið minni þjóðartekjur á mann en Íslendingar? Þeir hafa þokkalega heilbrigt samfélag, þar sem fólk ber virðingu hvert fyrir örðu og eldri borgurum líður vel; hafa efni á að njóta smá lífsgæða.

Væri ekki verðugt rannsóknarverkefni að skoða stjórnunarmun þessara tveggja eyþjóða í Norðanverðu Atlandshafi?  

 

FRAMBOÐ OG ÞINGSSÆTI.

Það vakti einhverja athygli þegar ég á dögunum benti á það með innhringingu á útvarp Sögu, að samkvæmt Kosningalögum, eigi þingmaður ekki að geta farið með þingsæti sitt frá þeim lista sem hann var á er hann hlaut kosningu. Það er dálítið einkennilegt að þetta skuli vera vafaatriði, sem vekur þá spurningu um hvort form Kjörbréfa sé í fullu samræmi við kosningalög. En lítum aðeins á hvernig kosningalögin greina frá ferlinu frá framboði til úthlutunar þingsæta,

Í 30 gr. kosningalaga segir að: „Þegar alþingiskosningar eiga að fara fram skulu öll framboð tilkynnt skriflega yfirkjörstjórn þeirri sem í hlut á eigi síðar en kl. 12 á hádegi 15 dögum fyrir kjördag.“

Í 31. gr. segir að: „Á framboðslista skulu vera nöfn tvöfalt fleiri frambjóðenda en nemur þingsætum í kjördæminu, hvorki fleiri né færri.“ 

Í 32 gr. segir að: „Hverjum framboðslista skal fylgja skrifleg yfirlýsing allra þeirra sem á listanum eru um að þeir hafi leyft að setja nöfn sín á listann. Framboðslista skal og fylgja skrifleg yfirlýsing um stuðning við listann frá kjósendum í hlutaðeigandi kjördæmi. Tilgreina skal nafn meðmælanda, kennitölu hans og heimili. Fjöldi meðmælenda skal vera margfeldi af þingsætatölu kjördæmisins og talnanna 30 að lágmarki og 40 að hámarki.“

Í 32. gr. segir einnig að: „Með stjórnmálasamtökum er í lögum þessum átt við samtök sem bjóða eða boðið hafa fram við alþingiskosningar. Hverjum framboðslista skal fylgja skrifleg yfirlýsing meðmælenda hans um það fyrir hvaða stjórnmálasamtök listinn er boðinn fram. Allir listar, sem bornir eru fram fyrir sömu stjórnmálasamtök, eiga saman þegar jöfnunarsætum er úthlutað skv. 108. gr. Ef fyrrgreinda yfirlýsingu vantar telst listi vera sérstakt framboð.“

Einnig segir í 32. gr. að: „Ef sá sem ákveður framboðslista eða staðfestir hann endanlega samkvæmt reglum stjórnmálasamtaka ber fram mótmæli gegn því að listi sé í framboði fyrir þau samtök skal úrskurða að slíkur framboðslisti teljist ekki vera í framboði fyrir þau. 

Hér hafa verið dregin saman nokkur meginatriði við skráningu framboðs til þingstarfa á Alþingi Íslendinga. Bent skal á að í þessum lögum er ekki gert ráð fyrir framboði einstaklinga, því einungis er tiltekið að gildir framboðslista séu einungis þeir listar sem eru með nákvæmlega tvöföldum fjölda þeirra þingmanna sem kjósa á, í viðkomandi kjördæmi. Frá upphafi Lýðveldis og til ársins 1959, var landinu skipt upp í 21 einmenningskjördæmi og sex tvímennings,kjördæmi. Á þeim tíma gat einstaklingur boðið sig fram til þingstarfa með því að fá með sér einn mann sem varaþingmann, ásamt tilskildum fjölda meðmælenda.

Breytingin árið 1959, þegar lokað var fyrir framboð einstaklinga, var því mikið meiri en bara til að stækka kjördæmin og fjölga þingmönnum í hverju kjördæmi. Stærsta breytingin varð án opinberrar umræðu eða að vakin væri á henni sérstök athygli. Það var sú breyting að loka fyrir framboð einstaklinga í eitt þingsæti. Það hefði gefið kjósendum sambærilegt tækifæri og var í einmenningskördæmum. Þar hefði í raun verið komið tækifæri fólks til að velja, að sínu mati, um hæfustu einstaklinga til þingstarfa. Það er nefnilega ekkert sjálfgefið að vel greint og réttsýnt fólk vilji binda sig þeim ólýðræðislegu höftum sem stjórnmálaflokkar hafa tamið sér að starfa eftir á Alþingi. Með kjördæmabreytingunni var einstaklingsframtak í stjórnmálum afnumið.  Samhliða breytingu á framboðsmálum yfir í listaframboð, varð ljóst að á tjáningarfrelsi einstaklinga yrðu settar hömlur. Stjórnendur Flokkana gerðu kröfur um að nánast eingöngu yrði starfað út frá flokkssamþykktum og fram settum reglum frá forystu í stjórnmálaflokkum.  Fyrir kjördæmabreytinguna stóð kosning aðeins um einn mann, og sá sem flest atkvæði hlaut, varð þingmaður kjördæmisins.

Eftir kjördæmabreytingu var meiri óvissa um hvað fólk væri að kjósa, með atkvæði sínu í kosningum til alþingis. Fólk hafði ekki lengur fullt frelsi til að kjósa þann mann sem sóst var eftir, því enginn gat vitað hvort það væri verið að kjósa 1. 4. eða 6. mann á þeim lista, sem þá varð skylt að velja. Þar var um verulega skerðingu lýðréttinda að ræða, án þess að um slíkt hefði verið rætt opinberlega. Við þá réttindaskerðingu sem hér er lýst, bættist svo breytileg útreikniregla um vægi atkvæða, þegar einstaklingur greiðir atkvæði á kjörstað. Með engu móti er hægt að vita hvort hlutfallslegt vægi atkvæði hans er minna eða meira en í öðrum sambærilegum kjördæmum. Hvar eru t. d. heimildir stjórnarskrár fyrir því að hafa reiknireglu til innbyrðis jöfnunar milli stjórnmálaflokka? Í einstökum kjördæmum getur slík reikniregla haft breytileg áhrif eftir fjölda greiddra atkvæða í kjördæminu, sem aftur getur svo breyst vegna þess heildarfjölda atkvæða sem hver stjórnmálaflokkur fær á landsvísu.

Það eina sem er fyllilega ljóst í þessum málum, er að við breytingar stærri kjördæmi, með mismunandi fjölda þingmanna, var lýðræðisleg bein kosning þingmanna lögð niður og einstaklingum fengin heimild til að kjósa milli stjórnmálaflokka, sem algjörlega er ótengdur vilja kjósenda milli kosninga.  Eins og af þessu ferli sést, þá hefur þjóðin frá árinu 1959 ekki búið við lýðræðislega kosið Alþingi. Það hefur frá þeim tíma verið fullkomlega Flokksbundið og stjórnskipulag okkar líkara fyrirkomulagi Ráðstjórn en lýðræði. Opinberlega hafa kjósendur aldrei fengið skýringar á þeirri breytingu sem ég vek þarna athygli á.

 En skoðum nú nánar hvernig framkvæmdin  við val þingmanna er, samkvæmt kosningalögum.

Eins og rakið er hér að framan, getur  þingsæti aldrei tengst tilteknum einstakling að öðru leyti en því að hann hljóti þingsætið sem skráður í ákveðið sæti á framboðslista flokks síns. Og samkvæmt núveranndi lögum um kosningar til Alþingis, verði niðurstaðan sú, að flokkurinn fái það mikið af atkvæðum að tiltekið sæti á listanum hljóti þingsæti, fær sá maður sem það skipar úthlutað einu þingsæti flokksins. Þeim aðila er ekki úthlutað þingsæti vegna sjálfstæðs eigin framboðs, heldur vegna sætis hans á framboðslista þess stjórnmálaflokks, sem hann bauð sig fram fyrir.

Líta má á núverandi skipan þingsæta sem vinnuskyldu sem hinn kjörni þingmaður tekur að sér að vinna á vegum þess flokks sem hann bauð sig fram fyrir. Því er það svo að ef upp koma ósætti þannig að þingmaður vilji segja sig úr þingflokki og yfirgefa starfið, fer hann ekki með þingsætið með sér frekar en hvert annað starf sem hefði haft með höndum fyrir fyrirtæki eða stjórnmálaflokk. Starfið er ekki hans eign, frekar en þingsætið, sem ekki er persónulega fylgjandi honum.

Hér að framan má sjá að ekki er nóg að tiltekið nafn sé á framboðslista stjórnmálaflokka til að geta farið eitthvað á flakk með þingsætið. Persónulega yfirlýsing frá viðkomandi einstakling þarf að fylgja framboðslista þar sem hans fulla samþykki þarf að koma fram, um nafn hans og kennitala sé á viðkomandi lista þessa stjórnmálaflokks. Til að skipa það þingsæti, fái flokkurinn nægan atkvæðafjölda, þarf einnig að fylgja framboðslista, listi yfir meðmælendur með framboði þessa viðkomandi stjórnmálaflokks. Meðmælendurnir eru ekki að mæla sjálfstætt með sérhverjum einstaklingi á framboðslistanum til sjálfstæðrar þingsetu. Þeir mæla með framboðslistanum sem heild, sem framboð tiltekins stjórnmálaafls, þar sem hver frambjóðandi hefur sitt raðnúmer á listanum sem hluti væntanlegs þingflokks, þess stjórnmálaafls en ekki sjálfstætt framboð. En lítum nú á framhald kosningalaganna.

Í 33. gr. kosningalaga segir svo: „Við sömu alþingiskosningar má enginn bjóða sig fram á fleiri framboðslistum en einum.  Sami kjósandi má ekki mæla með fleiri en einum lista við sömu alþingiskosningar.“

Þá segir svo í 35. gr. kosningalaga að: „Frambjóðandi getur afturkallað samþykki sitt til framboðs fram til þess að frestur til að skila framboðum rennur út.“ 

Þarna kemur skýrt fram að eftir að framboðsfrestur er runninn út, er viðkomandi frambjóðandi fastskráður sem tilvonandi þingmaður þess flokks sem hann bíður sig fram fyrir, fái flokkurinn næg atkvæði til að fá það þingsæti.  Það vekur hins vegar athygli að hvergi í kosningalögum er fjallað um sjálfstætt framboð einstaklings. Allir framboðsmöguleikar eru með þeim hætti að frambjóðandi tekur þátt í framboði stjórnmálaflokks, með því að taka sæti á framboðslista hans.  Og það er ekki fullnægjandi að skrá nafn sitt á framboðslistann. Frambjóðandinn verður að gefa út formlega yfirlýsingu til yfirkjörstjórnar, þess efnis að nafn hans sé með vitund hans og vilja á framboðslista hins viðkomandi stjórnmálaflokks.

Eins og í lögunum segir, er hverjum manni einungis heimilt að taka þátt í einu framboði í sömu Alþingiskosningunum. Það þýðir að sá maður sem skráð hefur nafn sitt á lista einhvers stjórnmálaflokks, getur með engu móti lagt fram nein gild réttindi til að fara með þingsæti sitt burt frá flokknum, þó hann vilji segja sig úr samstarfi við þann flokk sem hann bauð sig fram fyrir og var kosinn sem þingmaður þess flokks.

En hverjum er úthlutað þingsætinu?

 Í grein 106 í kosningalögum er fjallað um hvernig standa skuli að úthlutun allra þingsæta. Jafnt kjördæmakjörnum, jöfnunarsætum eða þingsætum varamanna. Í kosningalögum koma engir til greina með úthlutuð þingsæti, aðrir en þeir stjórnmálaflokkar sem áttu framboðslista. Og fá þeir úthlutað þingsætum í samræmi við fjölda greiddra atkvæða.  í 106. - 110. greinum kosningalaga segir svo:

Úthlutun þingsæta.

106. gr.„Þegar landskjörstjórn hafa borist allar skýrslur um kosningaúrslit í kjördæmum eftir almennar alþingiskosningar, sbr. 105. gr., skal hún koma saman til að úthluta þingsætum, kjördæmissætum og jöfnunarsætum. Landskjörstjórn auglýsir með hæfilegum fyrirvara hvar og hvenær hún kemur saman í þessu skyni svo að umboðsmönnum þeirra stjórnmálasamtaka, sem boðið hafa fram, sbr. 39. gr., gefist kostur á að vera þar viðstaddir. “

Úthlutun kjördæmissæta.

107. gr.Til þess að finna hve margir frambjóðendur hafa náð kosningu í kjördæmi af hverjum lista skal fara þannig að:        

    1. Deila skal í atkvæðatölur listanna með tölunum 1, 2, 3, 4 o.s.frv. Útkomutölur eru skráðar fyrir hvern lista.     
    2. Fyrsta kjördæmissæti fær sá listi sem hæsta útkomutölu hefur. Sú tala er síðan felld niður. Annað kjördæmissæti fær sá listi sem nú hefur hæsta útkomutölu. Þessu skal fram haldið uns úthlutað hefur verið jafnmörgum kjördæmissætum og kjósa á, sbr. 2. mgr. 8. gr. 
    3. Nú eru tvær eða fleiri útkomutölur jafnháar þegar að þeim kemur skv. 2. tölul. og skal þá hluta um röð þeirra.

Úthlutun jöfnunarsæta.          
 108. gr.        
 Þau stjórnmálasamtök koma ein til álita við úthlutun jöfnunarsæta sem hlotið hafa a.m.k. fimm af hundraði af gildum atkvæðum á landinu öllu.            
 Til þess að finna hve mörg jöfnunarsæti koma í hlut stjórnmálasamtaka, sem fullnægja skilyrðum 1. mgr., og hvaða framboðslistar þeirra hafa hlotið jöfnunarsæti skal fyrst telja saman atkvæðatölur þeirra á landinu öllu og kjördæmissæti þeirra skv. 107. gr.    
 Síðan skal fara þannig að fyrir þessi samtök:        
    1. Deila skal í atkvæðatölur samtakanna með tölu kjördæmissæta þeirra, fyrst að viðbættum 1, síðan 2, þá 3 o.s.frv. Útkomutölurnar nefnast landstölur samtakanna.            
    2. Taka skal saman skrá um þau tvö sæti hvers framboðslista sem næst komust því að fá úthlutun í kjördæmi skv. 107. gr. Við hvert þessara sæta skal skrá hlutfall útkomutölu sætisins skv. 1. tölul. 107. gr. af öllum gildum atkvæðum í kjördæminu.           
    3. Finna skal hæstu landstölu skv. 1. tölul. sem hefur ekki þegar verið felld niður. Hjá þeim stjórnmálasamtökum, sem eiga þá landstölu, skal finna hæstu hlutfallstölu lista skv. 2. tölul. og úthluta jöfnunarsæti til hans. Landstalan og hlutfallstalan skulu síðan báðar felldar niður.            
    4. Nú eru tvær eða fleiri lands- eða hlutfallstölur jafnháar þegar að þeim kemur skv. 3. tölul. og skal þá hluta um röð þeirra.    
    5. Þegar lokið hefur verið að úthluta jöfnunarsætum í hverju kjördæmi skv. 2. mgr. 8. gr. skulu hlutfallstölur allra lista í því kjördæmi felldar niður.             
    6. Hafi allar hlutfallstölur stjórnmálasamtaka verið numdar brott skal jafnframt fella niður allar landstölur þeirra.      
    7. Beita skal ákvæðum 3. tölul. svo oft sem þarf þar til lokið er úthlutun allra jöfnunarsæta, sbr. 2. mgr. 8. gr.  

Jöfnunarmenn og varaþingmenn.

109. gr. Frambjóðendur, sem hljóta jöfnunarsæti, teljast þingmenn þess kjördæmis þar sem þeir eru í framboði, í þeirri röð sem sætum er úthlutað eftir 108. gr.           
      Listi í kjördæmi, sem hlotið hefur þingmann eða þingmenn kjörna skv. 107. eða 108. gr., hefur rétt til jafnmargra varaþingmanna.

Atkvæðatala frambjóðenda.   
 110. gr.        
 Þeir frambjóðendur einir koma til álita sem þingmenn og varaþingmenn hvers framboðslista í kjördæmi er skipa efstu sæti hans, tvöfalt fleiri en komu í hlut listans samkvæmt kosningaúrslitum, sbr. 107. og 108. gr., þó aldrei færri en þrír. Þessi tala frambjóðenda kallast röðunartala listans.   
   Til þess að finna hverjir þessara frambjóðenda hafa náð kosningu skal landskjörstjórn reikna þeim frambjóðendum sem til álita koma skv. 1. mgr. atkvæðatölu. Frambjóðandi sem skipar 1. sæti á óbreyttum atkvæðaseðli eða er raðað í það sæti á breyttum seðli fær eitt atkvæði. Sá sem lendir með sama hætti í 2. sæti fær það brot úr atkvæði að í nefnara sé röðunartala en í teljara sú tala að frádregnum einum. Síðan lækkar teljarinn um einn við hvert sæti.          

 Sá frambjóðandi á hverjum lista, sem fær hæsta atkvæðatölu skv. 2. mgr., hlýtur 1. sæti listans. Sá frambjóðandi, sem fær næsthæsta atkvæðatölu, hlýtur 2. sætið og þannig koll af kolli uns lokið er úthlutun þingsæta og sæta varamanna. Nú fá tveir eða fleiri frambjóðendur jafnháa atkvæðatölu og skal þá hluta um röð þeirra á listanum.

 Aðrir frambjóðendur en þeir sem koma til greina sem þingmenn og varaþingmenn skv. 1. mgr. halda þeim sætum sem þeir skipa á framboðslista án tillits til breytinga sem gerðar hafa verið á kjörseðlum.

XVII. kafli. Útgáfa kjörbréfa.            

 111. gr.        
 Þegar landskjörstjórn hefur úthlutað þingsætum skv. 107.–110. gr. skal hún tafarlaust fá hinum kjörnu þingmönnum og að svo stöddu jafnmörgum varaþingmönnum kjörbréf sem samin skulu samkvæmt fyrirmynd er [ráðuneytið] ¹⁾ segir fyrir um.         
 Jafnskjótt og kjörbréf hafa verið afhent skal landskjörstjórn tilkynna stjórnarráðinu um úrslit kosninganna og senda nöfn hinna kjörnu þingmanna til birtingar í Stjórnartíðindum. 
    ¹⁾L. 162/2010, 162. gr.       
 112. gr.      
 Nú er ágreiningur milli umboðsmanna stjórnmálasamtaka, sem þátt hafa tekið í alþingiskosningum, og landskjörstjórnar um felldan úrskurð og eiga þá umboðsmenn rétt á að fá bókaðan ágreining sinn í gerðabók landskjörstjórnar. Landskjörstjórn sendir [ráðuneytinu] ¹⁾ eftirrit af gerðabók sinni um úthlutun þingsæta, svo og skýrslur þær og skilríki frá yfirkjörstjórnum sem ágreiningur kann að vera um, en [ráðuneytið] ¹⁾ leggur það fyrir Alþingi í þingbyrjun með sömu ummerkjum og það tók við því.    
    ¹⁾L. 162/2010, 162. gr.       
 113. gr.      
 Nú hefur Alþingi úrskurðað, eftir almennar alþingiskosningar, að kosning einhvers lista sé ógild og uppkosning hefur farið fram, sbr. 120. og 121. gr., og skal þá landskjörstjórn endurúthluta kjördæmissætum þar sem uppkosning hefur farið fram skv. 107. gr. og úthluta jöfnunarsætum að nýju skv. 108. gr. Fyrri úthlutun fellur þá úr gildi. 

Af því hvernig 1. málsgrein 111. gr. er orðuð í lögunum, hef ég ákveðnar grunsemdir um að kjörbréf til Alþingis, sem gefin voru út af kjörbrefanefnd árið 2017, séu ógild, þar sem líkur benda til að þau séu ekki gefin út í samræmi við núgildandi lög um kosningar til Alþingis nr. 24/2000. Í lögunum eru það eingöngu stjórnmálaöfl sem heimild hafa til listaframboðs þingmannsefna til að hljóta kosningu til Alþingis. það hverjir hafi heimidir til framboðs. Í 2. mgr. 32. gr. kosningalaga er skýrt tekið fram að: „Með stjórnmálasamtökum er í lögum þessum átt við samtök sem bjóða eða boðið hafa fram við alþingiskosningar.“  Enn fremur segir að: „Hverjum framboðslista skal fylgja skrifleg yfirlýsing meðmælenda hans um það fyrir hvaða stjórnmálasamtök listinn er boðinn fram.“

Eins og lesa má í „Áliti og tillögum Kjörbréfanefndar“, sem dagsett er 14. desember 2017, lítur út fyrir að kjörbréf allra aðalmanna sem kjörnir voru til setu á Alþingi, í þá nýafstöðnum Alþinigiskosningum, hafi körbréf til þingmanna Alþingis verið gefin út beint á nöfn einstakra Alþingismanna, en ekki til þeirra stjórnmálaafla sem buðu fram og áttu framboðin. Í þessari óvandvirkni kristallast mjög yfirgripsmikil óvandvirkni kjörinna fulltrúa þjóðarinnar, þar sem lagabókstafur og aðferðafræði við framkvæmd laga virðist of sjalda eiga beinlínis samleið með þeim á mikilvægum stundum. Slík óvandvirkni sem þarna er bent á virðist einnig ástæða til alvarlegrar skoðunar á því hvort þjóðin geti treyst þinmönnum til skoðunar á eigin yfirsjónum, eða hvort setja þurfi endurskoðunar og úrskurðarnefnd yfir mikilvæga starfshætti Alþingis. Set þetta hér fram til umhugsunar.  

Þetta eru svona meginlínurnar í því sem ég hef um langan tíma verið að banda á, að allt frá árinu 1959 hefur verið óheimilt samkvæmt lögum að fara með þingsæti frá þeim flokki sem fékk það í lögmætum kosningum.  Hér er ekki verið að draga þetta fram til að leita sökudólga vegna liðins tíma. Því miður virðist það landlægur löstur Alþingis og ríkisstjórna, að lesa afar kæruleysislega yfir lagatexta þegar slíkur texti hindrar framgang á vilja tiltekinna afla í samfélagi okkar. Það er því brýn þörf á að strjúka rykið af tilteknum texta stjórnarskrár okkar þar sem segir: Að allir skuli jafnir fyrir lögunum. Það er verðugt verkefni að ná því marki.

 

Bréf til Félagsmálaráðherra

Félags- og barnamálaráðherra

Hr. Ásmundur E.  Daðason

Reykjavík 14. febrúar 2020

ERINDI:  Enn á ný kvartað undan vinnubrögðum Tryggingastofnunar ríkisins.

Ég hef áður kvartað til ráðuneytisins og Alþingis vegna ákveðinna vinnubragða hjá Tryggingastofnun ríkisins. Vinnubragða sem hvorki geta fallið undir almenna kurteisi í samskiptum, né samrýmst stjórnsýslulögum eða stjórnarskrá.

Hér er um að ræða þá háttsemi TR, þar sem lífeyrisþegum sem njóta ýmissa sérgreiðslna, eins og t. d. heimilisuppbótar. Þar sem TR er framkvæmdaaðili lífeyrisgreiðslna f. h. félagsmálaráðherra, er það í fullkominni andstöðu við stjórnarskrá landsins og mannréttindaákvæði Sameinuðu þjóðanna, eð TR felli úrskurð um hvort slíkar viðbótargreiðslur skuli falla niður. Og náttúrlega er það til viðbótar fyrri ábendinga um að vera andstætt lögum, að refsiúrskurður til lífeyrisskerðingar sé einungis reistur og úrskurður felldur, á þeim grundvelli að TR „hafi borist ábending“ um að viðkomandi uppfylli ekki lengur skilyrði fyrir hinni tilteknu greiðslu.  

Samkvæmt venjulegum samskiptareglum hefði „ábending“, í besta falli átt leiða til kurteislegrar og þvingunarlausrar fyrirspurnar um sannleiksgildi umræddrar ábendingar. Það er óneitanlega lítil lýðræðisvirðing fólgin í þeim vinnubrögðum þar sem framkvæmdaaðilinn sjálfur, án samskipta við lífeyrisþega, felli úrskurð um breytingar á lífeyrisgreiðslu, án þess að við ákvörðun refsingar liggi fyrir löggildar sannanir, sem stæðust fyrir dómi. Í þessu sambandi er rétt að benda á ákvæði 69. gr. og 2. mgr. 70. gr. stjórnarskrár, en þar segir:

„69. gr. [Engum verður gert að sæta refsingu nema hann hafi gerst sekur um háttsemi sem var refsiverð samkvæmt lögum á þeim tíma þegar hún átti sér stað eða má fullkomlega jafna til slíkrar háttsemi.“

70. gr. 2. mgr. „Hver sá sem er borinn sökum um refsiverða háttsemi skal talinn saklaus þar til sekt hans hefur verið sönnuð.“

Starfsfólk TR á eftirlitssviði, þyrfti að hafa þessar mikilvægu greinar stjórnarskrár í stóru letri uppi á vegg í vinnusvæði sínu. Ástæðan er m. a. sú að á s. l. 30 árum hef ég séð ótrúlegan fjölda refsiúrskurða TR, sem einungis voru byggðir á ábendingu, án sönnunarfærslu.

Þrisvar á tiltölulega fáum árum, hef ég þurft að verja sömu konuna fyrir algjörlega órökstuddum ásökunum TR,(einelti ?). Í hvert skipti var byrjaði á að fella úrskurð um sekt, án þess að leggja annað til grundvallar en órökstuddaábendingu. Það er kannski við hæfi hér að minnast á 1. og 2. málsgrein 71. gr. stjórnarskrár, en þar segir eftirfarandi:

„71. gr. [Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu.

 Ekki má gera líkamsrannsókn eða leit á manni, leit í húsakynnum hans eða munum, nema samkvæmt dómsúrskurði eða sérstakri lagaheimild. Það sama á við um rannsókn á skjölum og póstsendingum, símtölum og öðrum fjarskiptum, svo og hvers konar sambærilega skerðingu á einkalífi manns.“

Ég hef oft minnt á það að TR er framkvæmdaaðili lífeyrisgreiðslna f. h. félagsmálaráðuneytis. Og í því hlutverki geti stofnunin hvorki rannsakað eða úrskurðað um ásakanir sem stofnunin setur sjálf fram á hendur lífeyrisþegum. Óháð og óhlutdræg stofnun, samanber 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrár, verður að sjá um rannsókn slíkra mála. AÐ lokinni rannsókn á báðum hliðum máls, fellir hin óháða stofnun úrskurð um hinar kærðu forsendur. Að óbreyttri stjórnarskrá og mannréttindasamningi Sameinuðu þjóðanna eða lögum um TR, getur TR, aldrei öðlast frumkvæðisrétt til að breyta réttindum lífeyrisþega. Slík ákvörðun verður að byggjast á úrskurði Óháðs og óhlutdrægs úrskurðaraðila.

Ég skil ekki almennilega þá gífurlegu þrjósku félagsmálaráðuneytis og Alþingis, gagnvart því að virða mikilvægustu mannréttindaákvæði stjórnarskrár okkar, í samskiptum við þann hóp þjóðfélagsþegna sem misst hafa allan samningsrétt um lífskjör sín, vegna aðstæðna sem þau eiga enga sök á sjálf. Ég hef oft spurt, bæði ráðherra og ýmsa þingmenn hvers tíma, hvaða heimildir eða rök Alþingi hafi fyrir svo algjörri sjálfstæðissviptingu, sem framangreindir hópar  eru beittir?

Aldrei hefur verið svarað eða sýndur skilningur á að lífeyrisþegar hafi mannréttindi, sem stjórnvöldum sé skylt að sjá þeim fyrir möguleika til að verja lífskjarastöðu sína, heldur halda stöðugt áfram svo augljósum mannréttindabrotum, sem felast m. a. í framgöngu TR gagnvart rétthöfum til lífeyrisgreiðslna. Er sá möguleiki fyrir hendi, að ráðuneytið og Alþingi hafi á einhvern máta sammælst um að gera ekki neitt, í þeirri von að slík málefni sem hér hafa verið rakin og mörg fleiri, þeim verði ekki vísað til dómstóla? Það væri svo sem ekki ólíkt annarri virðingu sem stjórnvöld hafa sýnt t. d. eldri borgurum, sem streðað hafa við að byggja upp lífskjör í landinu, en sitja svo, ásamt öryrkjum við þá smán, að í okkar heimshluta skuli í lífeyrisgrunni ekki finnast ein einasta króna til greiðslu húsnæðiskostnaðar, meðan Alþingsmenn útdeila sjálfum sér í húsnæðiskostnað tæpar 200 þúsund krónur á mánuði, skattfrítt ásamt öðrum skattfrýjum greiðslum, sem samtals nema rúmlega tvöföldum lífeyrisgreiðslum, til þeirra sem sköpuðu ykkur þessar aðstæður.

Ég vona að þetta verði síðasta bréfið sem ég þarf að skrifa í þessum anda, því mig langra til að sjá Alþingi og stjórnvöld blómstra af virðingu. En ég segi eins og gamall maður  á 8. áratug síðustu aldar:

„VIRÐINGIN KEMUR AF VERKUNUM DRENGUR MINN, EKKI ÚR BÓKUNUM.“

 

MEÐ VON UM AÐ ÞETTA LENDI EKKI Í RUSLAFÖTUNNI, EINS OG ÖLL HIN BRÉFIN.

Með kveðju

Guðbjörn Jónsson

Opið bréf til Dómsmálaráðherra,

Dómsmálaráðherra,

Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir

Reykjavík 6. nóvember 2019

Vegna laga um útlendinga, nr. 80/2016, og fleira því tengt.

Ég ætla að byrja á því að játa að vegna slæmrar heilsu hjá mér, þegar umrædd útlendingalög voru til meðferðar í þinginu, las ég aldrei yfir alla þá langloku. Og síðar fórst það fyrir.  Það var því ekki fyrr en í gær sem ég fór að lesa mér til í þessum lögum, í kjölfar uppþots No Border samtakanna  vegna Albönsku hjónanna.

Þegar ég fór að lesa þessi lög, nr. 80/2016,  og samhliða kíkja í greinargerð og umsagnir um einstakar greinar í frumvarpinu að lögunum, varð ég svo hissa að ég verð bara að leggja fram spurninguna sem hvað eftir annað kemur upp í hugann. En sú spurning er:

Hver, eða hverjir, eru höfundar að frumvarpinu að lögum nr. 80/2016 ??

Mér er það gjörsamlega óskiljanlegt hvernig það geti gerst á Alþingi Íslendinga, þar sem umtalsverður fjöldi þingmanna er lögfræðimenntað fólk, að slíkur óskapnaður sem þarna var á ferð, skildi fá að komast á dagskrá þings. Það vekur athygli þegar ferli málsins gegnum þingið er skoðað, hve efnisrýrar og ómarkvissar umræðurnar urðu. Mig undrar stórlega hve lítil vandvirkni og aðgát virðist höfð varðandi hina mikilvægu reglu stjórnarskrár, um friðhelgi einkalífs og fjölskyldu íslenskra ríkisborgara. Slíkt ákvæði fyrirfinnast ekki innan gildissviðs laganna, eða í 2. gr. þeirra um „Tilgang og markmið“. Það er hreint eins og réttarstaða íslenskra ríkisborgara skipti engu máli en réttindi færð í hendur útlendinga, óháð því hvernig og með hvað heimild þeir koma til landsins. Af gildissviði, tilgangi og markmiði laganna, eru útlendingur sem hingað kemur alltaf í fullum kröfurétti á hendur stjórnvöldum. En hins vegar er í engu skýrt hvaðan sá kröfuréttur er upp runninn eða hvernig hann á að víkja til hliðar skyldum stjórnvalda gagnvart eigin þjóð.

Ég hef ekki enn klára að fara í gegnum öll lögin en miðað við það sem ég hef þegar séð, óska ég upplýsinga um hvernig ég get fengið rannsóknarheimild á vinnubrögðum við samningu þess frumvarps sem lagt var fyrir Alþingi. Einnig þyrfti ég heimild til frekari rannsóknar á ferli málsins í gegnum þingið en fram koma í málaskrá Alþingis. Þar gæti verið um að ræða eins og t. d. fundargerðir nefnda ásamt afritum af ræðum þingmanna á þeim nefndarfundum sem umræður um frumvarpið fóru fram. Höfnun á rannsóknarleyfi mun ekki verða til þess að fallið verði frá rannsókn, heldur verði hún örðugri og tímafrekari og líklega ekki eins nákvæmlega greint rétt frá atburðarás.

Með þessu erindi ætla ég að gefa smá sýnishorn af óskiljanlegri efnislegri fátækt 1. og 2. gr. laganna. það breytur ekki miklu þó jafnframt sé lesið í gegnum greinargerð frumvarpsins og umsagnir um þessar fyrstu tvær greinar.

Í 1. gr. laga nr. 80/2016, um útlendinga, ber heitið „Gildissvið“og þar segir svo í 1. mgr:

„Ákvæði laga þessara gilda um heimild útlendinga til að koma til landsins, dvöl þeirra hér og rétt til alþjóðlegrar verndar.“ 

  Þarna segir fyrir um „heimild útlendingatil að koma til landsins, dvöl þeirra hér“ o.s. frv.  

Þarna er vísað til heimildaútlendinga til að koma til landsins. Hins vegar eru engar lýsingar á þeim heimildumeða tilvísanir í, hvar þær heimildir er að finna. Þegar litið er í frumvarpsskjalið og flett upp á „Umsögn um 1. gr. frumvarpsins, hefst umsögnin á eftirfarandi:

„Greinin fjallar um gildissvið laganna. Ákvæðum laganna er ætlað að gilda um yfirráðasvæði hins íslenska ríkis en þó fyrst og fremst landið sjálftþarsem um er að ræða ákvæði um heimild útlendingatil að koma til landsins og dvöl þeirra hér á landi.“

Þarna er eitthvert ósamræmi á ferð, því í þessum umsagnartexta, er í fleirtölu talað um að „Ákvæðum laganna“o.s.frv.. Í lagatextanum sjálfum er hins vegar einungis talað í eintöluum „Ákvæðilaga þessaragilda um heimildútlendinga..o.s. frv.“

Hér vaknar spurning um hvort fallið hafi verið frá því að hafa fleiri ákvæði um heimildir útlendinga til komu hingað og dvalar hér. Og niðurstaðan bara orðið sú að ákveðið væri að hafa eina heimild?   En sé það svo, þá vaknar spurning hvers vegna talað er um í framangreindri umsögn um 1. gr. að ákvæði laganna um heimild útlendinga til að koma til landsins, sé ætlað að gilda um: „yfirráðasvæði hins íslenska ríkis en þó fyrst og fremst landiðsjálft..o.s. frv.“ Það vekur einnig athygli mína að þarna er eingöngu talað um yfirráðasvæði hins íslenska ríkis, sem eru auðvitað auðlindirnar. En síðan fyrst og fremst landið sjálft.

Þekkt er, að þegar skýrleika vantar í lagatexta, þá  leita dómarar frekari upplýsinga í greinargerð með frumvarpinu, til að komast nær ætluðum tillangi löggjafans. Þá blasir við dómurunum að útlendingar eiga annað hvort einhverja heimild eða heimildir til yfirráðasvæðis hins íslenska ríkis og landið sjálft. En rétti eða réttinda þjóðarinnar er hvergi getið. Þá vekur einnig undrun mína, miðað við orðafjöldan í 1. mgr. 1. gr. laganna, þær miklu umsagnir sem í greinargerð frumvarpsins, birtast um ákvæði 1. mgr. 1. gr. frumvarpsins, sem er eins og 1. gr. laganna. Þessara umsagnir um 1. mgr. eru eftirfarandi:

„Í 1. mgr. segir að ákvæði laganna gildi um heimild útlendinga til að koma til landsins og dvöl þeirra hér. Ákvæðið nefnir ekki för úr landi. Er skýringin á því sú að skv. 3. mgr. 66. gr. stjórnarskrárinnar verður engum meinað að hverfa úr landi nema með ákvörðun dómara. Þó er heimilt að stöðva brottför manns úr landi með lögmætri handtöku. Þetta kemur hins vegar ekki í veg fyrir að settar séu reglur um eftirlit með brottför úr landi, sbr. 2. mgr. 2. gr. og 18. gr. frumvarps þessa.

Í 1. mgr. greinir auk þessa frá því að ákvæði laganna gildi um rétt útlendinga til alþjóðlegrar verndar samkvæmt stefnu íslenskra stjórnvalda og alþjóðlegum skuldbindingum. Er þar átt við skyldu íslenska ríkisins til að taka við einstaklingum er uppfylla ákveðin skilyrði samkvæmt alþjóðlegum skuldbindingum. Þessum skilyrðum og þessari skyldu er lýst m.a. í IV. kafla.

Í 1. mgr. segir enn fremur að ákvæðunum sé ætlað að gilda um útlendinga en útlendingur telst hver sá sem ekki er íslenskur ríkisborgari samkvæmt lögum um íslenskan ríkisborgararétt, sbr. lög nr. 100/1952. Ákvæðið kemur ekki í veg fyrir að mismunandi reglur gildi um einstaka hópa útlendinga. Þannig hafa ýmis ákvæði frumvarpsins að geyma sérreglur um norræna ríkisborgara. Þá leiðir af aðild Íslands að þjóðréttarsamningum, annars vegar samningi um stjórnmálasamband frá 18. apríl 1961, sbr. lög nr. 16/1971, og hins vegar samningi um ræðissamband frá 24. apríl 1963, sbr. lög nr. 4/1978, að ákvæðin geta ekki nema að hluta til náð til útlendinga sem eru starfsmenn sendiráða eða ræðisskrifstofa eða fjölskyldna þeirra. Sama er um aðra útlendinga sem njóta úrlendisréttar.“

Þarna er textahöfundur greinilega í allt öðum heimi en sá sem samdi lagatextann. Ef lögmenntað fólk á Alþingi hefði að einhverju leyti gengt skyldu sinni, hefði einhver þeirra átt að reka augun í þessa vitleysu. Ef þið getið fundið merkingar allra þeirra atriða sem koma fram í þeim þremur uppsláttum umsagna 1. mgr., í þeim fáu orðum sem eru í lagatexa 1. mgr. 1. gr. laganna sjálfra, þætti mér afskaplega vænt um að fá þá þýðingu senda. En um 2. og 3. mgr. 1. gr. er lítið sagt í umsögn annað en stendur í greinunum sjálfum.

En lítum þá næst á 2. gr. laga nr. 80/2016. Sú grein ber heitið  Tilgangur og markmið.

 

„2. gr. Tilgangur og markmið.      

Tilgangur laga þessara er að kveða á um réttarstöðu og tryggja réttaröryggi útlendinga sem koma til landsins eða fara frá því, sækja um dvalarleyfi eða dveljast hér á landi samkvæmt lögunum“

Ég get nú ekki annað en spurt þá sem sömdu þessi lög, fjölluðu um þau eða samþykktu þau, hvort þið hafið aldrei skilið hvað stendur í 65. gr. stjórnarskrár Lýðveldisins Ísland. Það er kannski full ástæða til að láta þann stutta en mikilvæga texta fylgja hér með, svona til upprifjunar. En í 65. gr. stjórnarskrár segir:

„65. gr.[Allirskulu vera jafnir fyrir lögumog njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“

Þetta verður varla skírar eða einfaldara til eftirbreytni. Í stjórnarskrá okkar segir að ALLIR SEM DVELI HÉR Á LANDI, skulu njóta jafnar stöðu að lögum varðandikynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti. Með öllu er því opinberum aðilum, eða löggjafanummeð sérlögum, óheimilt að mismuna aðilum á nokkurn máta þeim sem á landinu dvelja.  Ef erlendir aðilar vilja koma hingað til dvalar, eiga þeir að sjálfsögu að njóta nákvæmlega sömu mannréttinda, félagslegra- sem efnahagslegra réttinda og Íslendingar njóta sjálfir er þeir leita heim, eftir meira en 6 mánaða dvöl í erlendu ríki. Allt annað er brot á jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár Íslands.

Lítum þá á hvað segir í 2. mgr. 2. gr. frumvarpsins. Þar segir:

„Enn fremur er það tilgangur laga þessara að veita heimild til eftirlits með komu útlendinga til landsins, dvöl útlendinga hér og för þeirra úr landi.“ 

Hvað fellst í raun í þessu og hvað segir um þetta atriði í umsögn frumvarpshöfunda um 2. mgr. 2. gr. laganna:

„Útlendingur á að þjóðarétti ekki rétt til að flytja til annars landstil að setjast þar að. Um það fer þá eftir landslögum. Stjórnvöld geta þurft að hafa eftirlit með og stjórn á komu og flutningi útlendinga til landsins. Þannig getur þurft að takmarka komu útlendinga vegna atriða  Frumvarpið hefur þannig að geyma sérstakan kafla um komu og brottför (sjá II. kafla), auk annarra ákvæða um þetta efni.“     

Í þessari umsögn má segja að textahöfundur frumvarps sé að benda á ýmsar leiðir sem grípa megi til ef hamla þarf gegn fjölda útlendinga sem hingað sækja. En lítum á 3. mgr. 2. gr. laga nr. 80/2016, um útlendinga og sjáum hvað kemur fram í lögunum:

„Lög þessi veita grundvöll fyrir alþjóðlegri vernd erlendra ríkisborgara og ríkisfangslausra einstaklinga sem eiga þann rétt samkvæmt alþjóðlegum skuldbindingum íslenskra stjórnvalda.“      

Í umsögn um 3. mgr. 2. gr. laganna segir textahöfundur frumvarps lítið og lítið nýtt kemur þar fram. Umsögnin er að mestu endurtekning á því sem stendur í sjálfum texta frumvarpsins. Umsögnin byrjar þó á athyglisverðri framsetningu.Þar segir að:

„Í 3. mgr. kemur fram að lögin eigi að vera grundvöllur fyrir alþjóðlega vernd erlendra ríkisborgara og ríkisfangslausra einstaklinga“...o.s.frv.

 Ég tel útilokað að sá aðili sem skrifaði þetta inn í lagatexta hafi verið lögfræðimenntaður eða haft það trausta þekkingu á því hvernig eðlileg lagatilvísun er sett fram í lagatexta. Auk þess má benda á að EF þessum lögum hefði verið ætlað að vera „grundvöllur fyrir alþjóðlega vernd“, þá hefði áreiðanlega verið getið númers laganna og í 1. gr. Gildissviði þeirra laga getið.

Það vekur einnig undrun, sem bendir til vanþekkingar textahöfundar á mikilvægum atriðum verksins sem verið var að vinna, að í umsögn um sömu lagagreinina, þó um sitt hvora mgr. hafi verið að ræða, segir hann í einni mgr. að  lögin sem hann búi til texta fyrir, sé ætlað að vera „grundvöllur fyrir alþjóðlega vernd“. En í 1. mgr. umsagnar sinnar skrifar höfundurinn að: „Útlendingur á að þjóðarétti ekki rétt til aðflytja til annars lands til að setjast þar að.

Að þessu sinni læt ég lokið athugasemdum mínum við fyrstu 2 greinar laga nr. 80/2016, um útlendinga. Af lauslegri yfirferð yfir aðrar greinar þessara sömu laga, virðist mér vera þar mikið af atriðum sem ekki eigi þar heima. Ekki virðist gildar lagaforsendur fyrir þeim, auk þess sem margt virðist stangast á við ákvæði stjórnarskrár. En verði þessi lög ekki felld niður, sem ég teldi heppilegast, og önnur einfaldari og framkvæmanlegri sett í staðinn, er útlit fyrir að opinbera verði allar vitleysurnar sem virðast hafa verið gerðar við setningu þessara laga.

Í þessu sambandi má t. d. velta fyrir sér starfsheitinu „lögfræðingur“. Nafngiftin virðist benda til ákveðins „fræðiþáttar“ í sambandi við skilning og túlkun laga. Sá raunveruleiki sem við mér blasir, eftir meira en 30 ár við gagnrýni á túlkun og framkvæmd laga, auk dómgreindar við dómfellingar, sem sýni því miður oft ranga niðurstöður dóma. Allt átti þó að vera byggt á „meintri“ lögfræði, en reyndist bara ófullkomin mannanna verk, sem ekki stóðst einfalda rökfræðilega skoðun, út frá stjórnarskrá okkar og Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna.  

Það er fullkomlega eðlilegt að þú, svona ný í þessu mikilvæga starfi setjir upp spurningamerki gagnvart slíku erindi sem til þín berst. En hafir þú lesið eitthvað af því sem ég hef sent þingmönnum varðandi réttlæti og réttarfar eða um vinnubrögð Alþingis, gæti það hjálpað en verður ekki rakið hér.  En ef þú veltir fyrir þér hve sterka laga- og réttarfarsþekkingu þurfi til að krefja Hæstarétt ÞRISVAR um að taka upp dóma sína í sama málinu og að lokum verða að sæta þeim afarkostum að allir dómarar réttarins verði að víkja úr sæti og ALLIR dómarar settir nýir, þá ert þú að lesa skrif þess er var arkitekt að þeirri vegferð. Ég gat þó ekki framkvæmt hana sjálfur, vegna þess að ég má ekki kalla mig lögfræðing, þó ég hafi margoft sýnt að ég er öllu rökgleggri á refilstigum laganna en flestur þeir sem teljast hafa RÉTT til að kalla sig lögfræðing. Þar stóðu í vegi fyrir mér þvergirðingshættir menntakerfis s.l. 40 ára eða svo. En þau atriði verða ekki rakin frekar hér, enda er það annað erindi.

 

Ég vonast til að þú taki ákveðið og alvarlega á þeim augljósu röngu vinnubrögðum sem viðhöfð hafa verið við hönnum þessara löggjafar um útlendinga. Stjórnarskrá okkar er með þeim hætti að mannréttindaákvæði verða aldrei mismunandi með lögmætum hætti. Það er hrein vitleysa að eitthvert erlent afl, geti gert skilyrðislausa kröfu á hendur landi okkar, eða þjóð, að við tökumst á hendur „Alþjóðlega vernd“ einhvers fólks sem ekki sýnir með sannanlegum hætti fram á hver og hvaðan þau eru og hvað ógni þeim, á annan veg en öðrum sem á svæðinu bjuggu. Það virðist nokkuð augljóst úr hvaða herbúðum sá heilaspuni er kominn, sem hrúgað var saman í lagabálkinn nr. 80/2016.  Það mun skýrt nánar síðar.

Ég óska þér velfarnaðar í starfi og einkalífi og vænti þess að fá viðbrögð frá þér eða þínu fólki innan eðlilegs tíma.

Virðingarfyllst

Guðbjörn Jónsson,

lögfróður með afbrigðum

Kríuhólum 4,  111 Reykjavík

Sími 567 2001  GSM 860 84 00

ERU ÍSLENDINGAR SAMFÉLAG UM LÝÐVELDI ??

Fyrirsögnin að þessum skrifum er dálítið krefjandi spurning til þeirra sem þetta lesa. Eru gildishlaðin siðferðisviðmið okkar þau að við séum öll á sama báti að róa í sömu átt? Eða eru Íslendingar tvístraður hópur stefnulaust ráfandi einstaklinga, óánægð með líf sitt og hrædd við að tjá einlægar skoðanir sínar og vera heiðarleg?

Ég er nokkuð viss um að við fyrsta lestur þessa texta, telji margir mig loksins vera orðinn snarruglaðan. En ef þið íhugið málið aðeins og reynið að ímynda ykkur þann fróðleik sem ég er búinn að glósa inn á tölvuna mína, samhliða því að lesa í þingtíðindum og dagblöðum um viðhorf þingmanna, stjórnmálaafla og þjóðar frá lýðveldisstofnun? Af þeim lestri er ég búin að sjá nánast endalausar endurtekningar á mistökum sem sprottin eru úr nánast samskonar forsendum, þó hvorki stjórnmálamenn eða þjóðin sjálf virðist geta lært af fenginni reynslu.

Mér var sýnt með afar skýrum hætti hvernig þjóðin villtist af vegi: samfélags, fjölskyldu, stórfjölskyldu (ætta), eða jafnvel heils byggðarlags, yfir til undirferlis græðgi og sjálfsdýrkunar einstaklinga. Hægt vaxandi sérhyggja og óheiðarleiki læðist að og hefur einnig meðferðist hægt vaxandi kæruleysi gagnvart sameiginlegum ábyrgðum. Á sama hátt og meðvirkni heltekur fjölskyldu alkahólista, svo enginn sér vágestinn, virtist þjóðin steinsofandi gagnvart augljósum og opinberum þjófnaði á fjármunum hennar og auðlindum. Á viðvaranir var litið eins og slæma martröð og þær látnar hverfa í fjölda nýrra frétta af nýjum óheiðarleika.

   Þegar samfélagsmynd fyrri hluta síðustu aldar er skoðuð, kemur fram að uppeldi ungviðis hafi í gegnum aldirnar verið samvinnuverkefni þriggja kynslóða. Barnið var verkefnið en á sama tíma voru foreldrar þess annarskonar verkefni, er þeir fetuðu sín fyrstu sjálfstæðu skref fullorðinsára, án beinnar stýringar frá reynslu eða þekkingu foreldra sinna. Raunveruleiki þess lífs sem mætti unga fólkinu á hverjum degi, var þeim framandi og í þeirra reynsluheim engar lausnir að sækja.

 Þriðji þáttur áðurgetins þriggja kynslóða samstarfs, var einskonar öryggisventill fyrir hina nýbökuðu foreldra ungbarnsins. Þar var um að ræða hinn sívakandi reynslubanka þriðju kynslóðar, fyrir unga fólkið í nýju foreldrahlutverki. En á sama hátt var einnig um nauðsynlegt sálarskjól að ræða fyrir hið unga og viðkvæma taugakerfi barna sem alltaf gátu leitað skjóls hjá ömmum sínum og öfum. Þar vissu börnin að skjóls var að vænta fyrir þeim erfiðleikum sem þau kunnu engin skil á. Það hefur alltaf verið sérsvið þriðju kynslóðar að hafa lykilinn að hugarró barna og geta beint huga þeirra frá erfiðum hugsunum með fróðlegri eða skemmtilegri sögu.

Líkast til var það í algjöru ógáti sem hinu sameiginlega verkefni þriggja kynslóða, um náttúrulega vernd fyrir ungviðið, var nánast fyrirvaralaust raskað, án þess að gætt væri að mikilvægustu undirstöðum mannlegs þroska og samfélagsvitundar. Svo langt aftur sem menn gátu munað, hafði meginregla verið sú að ungbörn og börn til 6 ára aldurs nytu óslitið öryggis og umönnunar foreldra og ættingja. Fjölskyldumyndin var talinn stór hluti samfélags-vitundar og mikilvægt að varðveita öryggisumhverfi barna á viðkvæmu þroskaskeiði þeirra.

Hér er varpað fram spurningu til Alheimsvitundar.

En af hverju var öryggis ungbarnsins talið best gætt hjá fjölskyldu sinni?

Og ég fæ eftirfarandi svörun.

Fyrir því eru nokkrar mikilvægar ástæður sem enn í dag hafa of lítið verið ígrundaðar, en felast í náttúrulegum þroska barns. Líkamsvöxt ungbarns sér fólk með augunum. En til að greina andlegu hlið hins nýkomna einstaklings til jarðvistar okkar, þarf næman skilning á því orkuflæði sem drífur einstaklinginn áfram.

Því miður er enn of lítil áhersla lögð á, við fæðingu ungbarns, að foreldrar fái nauðsynlegan skilning á því hvaða skyldur leggjast á herðar þeirra með hinum nýja fjölskyldumiðlim. Það er t. d. of lítil áhersla lög á að foreldrar þekki hina eilífu þrígreiningu hvers einstaklings í: Anda, Líkama og Sál. Sú þrígreining á ekkert skylt við trúarbrögð.

Andinn, er sú orka sem umlykur hverja lifandi veru og veitir líffærum hennar orku til að starfa. Flókið samspil á milli orku einstaklingsins og Alheimsorkunnar verður ekki nánar útskýrt hér, því slík er nokkuð löng lesning.

Líkaminn vex í móðurlífi konunnar sem fæðir barnið. Það hefur hins vegar iðulega verið farið ógætilega með þennan líkama á fósturskeiði og á fyrstu stundum hans í jarðvistinni. Það hefur viljað gleymast að þessi litli líkami kemur úr loftkyrru og trekklausu 37° heitu umhverfi. En hiti í fæðingarrúmi er töluvert lægri og gustur vegna loftskipta. Þægilegast viðmið fyrir flesta til skilnings er tilfinning þeirra sjálfra við að koma frá suðlægari heitum löndum, aftur til kuldans á Íslandi. Hvernig þætti fólki umskiptin, ef það væri nakið eins og barn við fæðingu?

Það er einnig skortur á að nægrar varúðar sé gætt gagnvart sýklum í umhverfi lítils barns. Líkami þess er færður í föt en loftið leikur frjálst um augu, eyru og eyrnagöng, sem eru með viðkvæmri óvarinni þunnri húð. Sama er að segja um nefgöng og öndun barns á umhverfislofti t. d. á veitingastað, verslunarmiðstöð, mengunarlofti borgarumferðar eða kuldanepju sem foreldrar finna ekki fyrir vegna vanans. Ungbarnið, með sína næfurþunna húð í öndunarvegi og lungum er varnarlaust gegn vangá þeirra fullorðnu. Ef ógætilega er farið í þessum efnum fyrstu vikur í jarðvist barns, getur það haft varanleg heilsuspillandi áhrif til frambúðar og ekki hvað síst á síðari hluta ævinnar. Nánar útskýrt síðar.

Er þá komið að þriðju greiningu einstaklingsins, en það er Sálin.  Sálin er ekki hluti af sköpun líkamans í móðurlífi, heldur sjálfstæður lífskraftur sem tekur sér bólfestu í líkamanum við fæðingu. Hvernig Sálin velur sér foreldra verður ekki útskýrt hér. Hins vegar verður aðeins fjallað um vaxandi vangaveltur um hvort Sál sé eitthvert sérstakt fyrirbrigði eða hvort Sál barns geti hafa lifað áður hér á jörð.

Líklega er auðveldast að skýra út fyrir nútímamanninum hvað Sál sé, með því að líkja henni við geymslusvæði tölvugagna í geimnum. Móðurtölvan væri persónan á jörðinni, sem hefði, meðvitað eða ómeðvitað, samband við gagnagrunn sinn í geimnum. Gagnagrunnur tölvu er uppbyggður af öllum þeim verkum sem á tölvuna hafa verið unnar. Sjálfkrafa vistast þær í gagnagrunninum í geimnum öll þau ár sem tölvan vinnur. Líkt er um gagnagrunn Sálar. Hann er samansettur af minningum og reynslu úr öllum þeim lífum sem Sálin hefur lifað í hlutverki tiltekins einstaklings. Öll sú reynsla sem Sálin hefur öðlast vistast í Sálarkjarna hennar. Það er svo misjafnt eftir lífum hve meðvitaða tengingu Sál einstaklingsins hefur við forðabúr reynslu sinnar í Sálarkjarnanum. Sumir einstaklingar telja sig engar slíkar tengingar hafa en aðrir hafa nánast ótæmandi aðgang að fyrri reynslu og þekkingu.

Til að hjálp fólki að ná áttum í þessu flókna umhverfi hefur því nokkuð fjölgað að Sál verulegs snillings á einhverju sviði tekur að sér að fæðast aftur í jarðvist og hafa með sér fyrri snilli sína, sem þekkt hafi verið meðal jarðarbúa. Strax á unga aldri, þegar samstarf Sálar og líkama er orðið nokkuð vel þjálfað, fer Sálin, sem nýr einstaklingur, að birta fyrri hæfileika sína, en þá enn í líkama barns, svo færni og listrænir hæfileikar þykja með ólíkindum. Þær Sálir sem taka að sér slíka endurfæðingu, gera slíkt til að rétta þeim Sálum hjálparhönd sem villst hafa af leið kærleiksvitundar og samkenndar.    

Hér er lokið því sem Alheimsvitundin vildi leggja inn í þessi skrif.

Með miklum síldarafla urðu umtalsverðar breytingar í atvinnulífi landsmanna. Mikill síldarafli kallaði tímabundið á konur út á vinnumarkað, til að gera útflutningsverðmæti úr miklum síldarafla. Slík átaksverkefni voru ekki ókunn þjóðinni í miklum aflahrotum. Alltaf var brugðist eins við miklum afla. Þær konur sem gátu, fóru til vinnu og frí var gefið í efri bekkjum barnaskólanna, svo börnin gætu tekið þátt í að bjarga verðmætum.

Samfélagsmyndin breyttist í framhaldi af síldarævintýrinu. Upp úr þessu átaksferli síldarævintýrs, kom andsvar viðskiptalífsins gegn fyrirsjáanlegum samdrætti viðskiptaveltu, þegar mikill tekjusamdráttur yrði hjá heimilum landsmanna. Verðbólga hamlaði fyrirtækjum að greiða hærri laun. En með því að fá konurnar líka út á vinnumarkaðinn myndu ráðstöfunartekjur heimilanna haldast hærri en ef fyrirvinnan væri bara ein. Með því að fá fleira fólk út á vinnumarkað mundi velta samfélagsins einnig aukast, og létta á pressu launafólks um kauphækkanir.

Nokkuð samhliða þessu var af hálfu tiltekinna afla í viðskiptalífinu, hafin áróðursherferð fyrir því að konur létu ekki binda sig á bak við eldavélina, heldur tækju þátt í tekjuöflun heimilisins. Samhliða því myndu þær einnig njóta þess frelsis sem fylgdi því að geta komist út af heimilinu. Ekki minnist ég þess að hafa orðið mikið var við umræður um hvaða áhrif svona röskun hefði á öryggisumhverfi barna. Það var talið fullnægjandi að börnunum væri bara komið fyrir í fóstri, í fyrstu hjá ættingjum eða konum sem ekki sóttust eftir að vinna úti. Síðan þróaðist þetta í fjöldauppeldi á barnaheimilum, þar sem fjölskyldutengslin byrjaði að riðlast.

Í öllu þessu ferli verður hvergi séð að Alþingi, önnur stjórnvöld eða starfandi stjórnmálaflokkar, hafi gert neina tilraun til að kanna útgjaldaþol þjóðfélags okkar, eða finna út samspil tekna og útgjalda með venjulegu rekstrarlíkani um sjálfbærni. Óumsamin útgjöld vegna innflutnings voru á ári hverju mikið meiri en gjaldeyristekjur. Olli sá mismunur stöðugu gengisfalli og hækkandi vöxtum af lánum unga fólksins, sem var að reyna að koma þaki yfir höfuð fjölskyldu sinnar.

Vinnuálag almennings jókst verulega, samhliða frekar ósvífnum aðferðum viðskiptalífsins til að flækja látekjufólk í skuldafjötra, sem svo voru sendir í lögfræðiinnheimtu þegar greiðslugeta nægði ekki til að greiða áfallnar skuldir. Engar leiðbeiningar voru veittar almenningi um hvernig ætti að verjast tál-tilboðum viðskiptalífsins, sem fékk afskriftir sínar og tapaða vörusölu, dregna frá skattlagningu.  Það ferli verður ekki rakið nánar hér en kemur fram síðar.

Þegar komið var fram á síðari hluta níunda áratug síðustu aldar var orðið áberandi hvað fólk virtist búið að missa alla dómgreind í fjármálum. Skuldir heimila jukust hröðum skrefum og harka lögfræðiinnheimtna að sama skapi. Á þeim tíma var ég að kynna mér fræði sem kölluðust „Opinber þjónustustjórnun“.  Í því verkefni var kafli um áhrif streituálags á dómgreind fólks. í tengslum við það var bent á rannsókn tveggja Þýskra sálfræðinga, sem höfðu, ásamt Rússneskum sálfræðingum, fengið að kanna heilsufar svokallaðra „samviskufanga“ í Rússneska Gúlaginu í Síberíu. Mér féllust alveg hendur þegar ég las þar að allir sex fangarnir sem rannsakaðir höfðu verið, hefðu eftir sex mánaða þrælkun, verið farnir að sýna skerðingu á dómgreind.

Með þessar upplýsingar fór ég á fund tveggja ráðherra og nokkra þingmanna sem ég var kunnur. Sýndi ég þeim þessar niðurstöður og benti jafnframt á að almenningur á Íslandi hefði búið við alltof mikið streituálag um margra ára skeið vegna skuldaálags og ómannúðlegra innheimtuaðgerða. Síðustu árin, með vaxandi heildarskuldum heimila, hefði einnig borið á vaxandi dómgreindarskorti í fjármálum, sem verulega hefðu aukið vanda margra, og væri þá alls ekki eingöngu tengdur láglaunafólki.  

Í máttvana hryllingi varð ég áhorfandi að því brjálæði sem fór í gang í kjölfar þess að algjörum óvitum í bankamálum, voru seldir allir aðalbankar þjóðarinnar.  Árið 1998, sendi ég ráðherrum og þingmönnum aðvörun um hvert stefndi. Benti ég á að á örfáum árum yrði þjóðin ekki endurgreiðslufær allra þeirra erlendu lána sem bankarnir yrðu þá búnir að taka, með sama áframhaldi.

Ég fékk ekkert svar en ætla að ljúka þessu með glefsum úr bréfi sem ég skrifaði Davíð Oddssyni, þáverandi forsætisráðherra þann 14. janúar 2004. Þetta hefur ekki áður verið birt opinberlega.

„Virðulegi forsætisráðherra.

Með vaxandi óhug hef ég fylgst með ástandi í þjóðfélagi okkar, sem því miður getur ekki annað en leitt til hörmunga. Þar á ég við ört vaxandi opinberun á alvarlegum dómgreindarbresti. Á undanförnum árum hef ég beint athyglinni að dómgreindarskorti hjá alþingismönnum, stjórnvöldum, í réttarfarinu og rekstri heilbrigðiskerfisins. Með vaxandi hraða á hringekju fáránleikans, sem veldur streitu og misrétti í þjóðfélaginu, opinberast hve mikið vantar á að þeir aðilar sem tekið hafa að sér framangreinda mikilvæga flokka í stjórnun þjóðfélagsins, hafa þröngt og takmarkað sjónarhorn og sjá greinilega ekki út yfir þau viðfangsefni sem þeir telja sig vera að fást við.“

....

„Árið 2000 var sjávarútvegsráðherra margítrekað krafinn tilvísana í lög frá Alþingi, sem heimili sölu aflakvóta. Enn hefur sá ráðherra ekki geta framvísað slíkum lagaheimildum, sem skiljanlegt er, því slík lög hafa aldrei verið sett. Þessi sami ráðherra fékk líka, í september 2003, bók mína um stjórnkerfi fiskveiða og ætlaði að senda mér umsögn um hana innan stutts tíma, þegar lögmenn ráðuneytisins væru búnir að fara yfir hana. Sú umsögn er ekki komin enn. Líklega kemur hún ekki fremur en lagatilvitnanir um heimildir til sölu aflakvóta sem óskað var eftir árið 2000. Líklega hefur hann hvorki frétt af stjórnsýslulögum né upplýsingalögum. Þú segir honum kannski frá þessum lögum við tækifæri.“

.....

„Hin sífelldu átök um rekstur heilbrigðiskerfisins er enn einn vinkillinn á sérkennilegan dómgreindarbrest þingmanna og stjórnvalda. Af einhverjum óskiljanlegum ástæðum hefur aldrei verið kallað eftir útreikningum fjármálaráðuneytis á kostnaðargreiningu þess á eðlilegri framkvæmd laga um heilbrigðismál. Ég vil hér með óska eftir því að þú beitir þér fyrir að ráðuneytið geri slíka kostnaðargreiningu og mér verði sent eintak af henni. Vonandi með betri skilum en lagatilvísanirnar frá sjávarútvegsráðuneytinu.

Af athugunum mínum á skipuriti Landspítala, ásamt margháttaðri könnunum á starfseminni, blasa við margir þættir sem valda verulegum óþörfum kostnaði. Einnig má sjá í framkvæmd heilbrigðisþjónustu utan sjúkrahúsa, ýmsa þætti sem einnig valda óþörfum útgjöldum. Í meira en ár hef ég beðið svars frá forstjóra Landspítala um heimildir til nýrra útgjalda, á sama tíma og hann sjálfur tilkynnti að engir fjármunir yrðu lagðir í annað en viðhalda þáverandi þjónustustigi. Útgjöld þessi virðast vera einhverjir tugir milljóna í stofnkostnaði, auk einhverra milljóna í rekstur hinnar nýju þjónustu. Þú mættir líka segja honum frá stjórnsýslu- og upplýsingalögunum.“

.......

„Í umræðum undanfarinna mánaða og ára, hefur nokkuð verið fjallað um ýmsar framkvæmdir hins opinbera, sem hafi orðið mun kostnaðarsamari en framkvæmdaáætlun gerði ráð fyrir. Má þar nefna Þjóðmenningarhús, skrifstofubyggingu Alþingis við Austurvöll, viðbyggingu við Alþingishúsið, að ógleymdu einkennilegu rugli við Þjóðminjasafnið. Ég hef ekki orðið var við neinar athugasemdir þínar eða fjármálaráðherra við þessu mikla útstreymi fjár úr ríkissjóði, umfram fyrirliggjandi heimildir Alþingis. Þau umframútgjöld sem þarna munu vera, teljast vera nokkuð á annan milljarð. Til víðbótar því má nefna 6 milljarða sem settir voru í að halda flokki vinnuvéla gangandi svo verktakafyrirtæki lentu ekki í vandræðum. Tveir milljarðar virðast hafa farið í aukningu fjárfestinga og starfsemi sendiráða og stofnun nýrra.

Það sem hér hefur verið rakið er óhugnanleg staðfesting á dómgreindarbresti þingmanna og framkvæmdavalds. Stöðug eru ummæli þessara manna um að ekki séu til peningar til að sinna eðlilegum þörfum eldri borgara, öryrkja, sjúklinga og annarra þeirra sem höllum fæti standa í þjóðfélaginu. Það virðist hins vegar ekki vera um fjárskort að ræða, þegar umframútgjöld beinast í ákveðnar ónauðsynlegar áttir. Slíkt getur vart flokkast undir heilbrigða dómgreind.“

....

„Nýjasta dæmið um dómgreindarbrest kom fram í sambandi við vanhæfi formanns nefndar Alþingis, vegna hugsanlegra kaupa bankastofnunar á SPRON. Svo virðist sem einhver fjöldi þingmanna telji sig ekki falla undir lagaskyldur í lýðveldi okkar. Þögn framkvæmdavaldsins varðandi þetta sérkennilega mál virðist benda til sama dómgreindarbrests, að almenn lagaskilyrði í landinu eigi ekki við þingmenn. Ekki verður betur séð en þarna sé á ferðinni háskalegur hroki.

Þegar skoðað er efni stjórnsýslulaga, kemur í ljós að í fyrsta kafla þeirra laga, um gildissvið laganna, segir svo í 2. málsgrein 1. gr. laganna:

„Lögin gilda þegar stjórnvöld, þar á meðal stjórnsýslunefndir, taka ákvarðanir um rétt eða skyldu manna.”

…….

„Hér hefur verið drepið á fáein atriði, sem því miður eru ekki tæmandi upptalning um sérkennilega birtingu á dómgreind stjórnvalda á Íslandi. Því miður er réttarúrræði og dómskerfi ekki undanskilin þessu sérkennilega ástandi, þó í þessu bréfi séu ekki tilgreind dæmi um slíkt.

Spurningin er hins vegar hvort það hafi eitthvað að segja að rekja svona þætti fyrir þér. Lengst af hefur þú sýnt að þig skortir verulega heilstæða yfirsýn í fjölþættum málefnum. Dæmin frá borgarstjórnartíð þinni eru nokkur, þó óafsakanlegur fjáraustur vegna byggingar Perlunnar standi þar upp úr. Ekki aðeins að byggingakostnaður hafi verið mikill og utan rekstrarþátta borgarinnar, heldur hefur komið fram í fjölmiðlum að á hverju ári þurfi að greiða verulegar fjárhæðir í meðgjöf með þessari byggingu, þara sem hún verði ekki sjálfbærírekstri. Er það eitt afdrifaríkasta dæmið um dómgreindarbrest í borgarstjórnartíð þinni.

Hvað varðar tímabil þitt sem forsætisráðherra, virðist sem aldrei í sögu lýðveldsins hafi verið sett fleiri lög sem stangast á við ákvæði stjórnarskrár. Nokkuð sérstakt, miðað við hvað þú vekur oft athygli á lögfræðimenntun þinni, og með fjölda lögfræðinga á þingi.
Stjórnleysi stjórnar þinnar á atvinnulífinu og peningamarkaðnum er búið að koma þjóð okkar í afar erfiða skuldastöðu, gagnvart erlendum lánastofnunum. Dómgreindarlausar upphrópanir þínar og leikskóladeildarinnar á fjármálamarkaðnum um “góðæri” sýna afar glöggt hve hugsun í slíkum ummælum er byggð á þröngu sjónarhorni.

Með vísan til þess hve fátítt hefur verið í stjórnartíð þinni, að verða var við skynsamlegar ákvarðanir til framgangs heildarhagsmuna, býst ég ekki við skynsamlegum viðbrögðum við þeim ábendingum sem hér hafa verið settar á blað. Líklegustu viðbrögðin eru að þú verðir reiður út í mig og hugsir mér þegjandi þörfina. Tvenn máltæki gætu verið vísbendingar um slíkt. Annars vegar máltækið um að “skjóta sendiboða válegra tíðinda” (sem mjög er iðkað). Hins vegar máltækið að “sannleikanum verður spilltur maður sárreiðastur”.

Ég vil að lokum taka fram að ég tel EKKI að þú hafi gert eitthvað rangt í ásetningi þess að valda þjóðinni tjóni. Ég er hins vegar á þeirri skoðun að þú hafir verið að fást við umfangsmeiri málefni en dómgreind þín réð við og þú hafir, því miður fyrir þjóðina, ekki haft samstarfsmenn og ráðgjafa sem höfðu næga heildarsýn til að stýra málefnum þjóðfélagsins, með heildarhagsmuni þess til framtíðar litið, í huga.

Ég hef séð hjá þér marga góða kosti, en þeir hafa ekki náð að dafna vegna umfangs þeirra verkefna sem þú réðst í raun ekki við.  Ég vænti ekki breytinga á þér eða þeirri stefnu sem þú talar fyrir. Þrátt fyrir það bið ég þér Guðs blessunar í starfi og einkalífi og bið þig að hafa vakandi auga með fyrirsjáanlegu hruni fjármálalífs okkar, verði sömu vitleysu framhaldið, sem hingað til hefur verið að tröllríða þjóðfélaginu og hindra eðlilegt flæði fjármagns um þjóðlífið.

Með kveðju,

Reykjavík 14. Janúar 2004

Guðbjörn Jónsson“

 

Eins og af þessu má sjá eru áhyggjur mínar af dómgreindarbresti þjóðarinnar ekki alveg nýtilkomnar. En þegar fólk þekkir ekki stórfeld stjórnarskrárbrot, sem framkvæmd eru opinberlega af hópi ráðamanna í samfélagi okkar, Þá er varla mikil von um heilbrigðar varnir til viðhalds lýðveldistengdri samfélagsmynd.

   

OPIÐ BRÉF TIL FORSETA ÍSLANDS

Forseti Íslands,

Guðni Th. Jóhannesson,

Bessastöðum,  Álftanesi

Reykjavík 27. september 2019

ERINDI: Þess er krafist, með vísan til 15. gr. stjórnarskrár og í ljósi allra þeirra stjórnarskrárbrota sem rakin verða í bréfinu, að Forseti Íslands víki tafarlaust úr embætti neðangreindum þremur ráðherrum, vegna alvarlegrar sniðgöngu þeirra við heiðarlega framgöngu í sambandi við samning þeirra við 6 sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu um „samgönguinnviði“ svæðisins.

Nýlega fór að bera á umræðum í fjölmiðlum um að: samgönguráðherra, Sigurður Ingi Jóhannsson formaður Framsóknarflokks, fjármálaráðherra, Bjarni Benediktsson formaður Sjálfstæðisflokks og forsætisráðherra, Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstrihreyfingarinnar grænt framboð, hygðust án undangenginnar umræðu og afgreiðslu frá Alþingi, undirrita meint skuldbindandi samkomulag ríkissjóðs við öll sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu, um viðamiklar framkvæmdir sem kosta mundu verulega mikil fjárútlát ríkissjóðs. Fram kom í fréttaflutningi fjölmiðla 26. sept. 2019, að samgönguráðherra hafi, sem forsvarsmaður framkvæmdanna, staðið fyrir glærukynningu fyrir þingmenn, á því samkomulagi sem umræddir ráðherrar hafi gert við forystumenn hinna 6 sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu.

Formanni einnar fastanefndar Alþingi, þótti þarna um ófullkomna kynningu á efni samningsins að ræða, því það hefði ekkert komið til umræðu á Alþingi.  Fór hann því fram á að hann fengi afrit af öllum samningnum, til að kynna hann í þingnefndinni. Því hafnaði samgönguráðherra, sem sá um kynninguna. Komu þessi atriði fram í sjónvarpsfrétt, 26.09.2019  en jafnframt sýnt í útsendingu upptaka af orðum umrædds nefndarformanns í ræðustól Alþingis.

Í stjórnarskrá Íslenska lýðveldisins, er nokkuð skýrt kveðið á um það hverjum sé ætlað vald og í stjórnarskrá og öðrum lögum ýmsar leiðbeiningar um hvernig farið skuli með það vald. Óumdeilt er að Forseti Íslands, er æðsti einstaki handhafi lýð-valdsins. Því valdi getur ekkert löglegt afl innan þjóðfélagsins frá honum tekið, nema þjóðin sjálf. Og er það tryggilega innrammað í meginefni 2. gr. stjórnarskrár, þar sem skýrt er sagt að:

„Alþingi og forseti Íslands fara saman með löggjafarvaldið.“

Jafnframt er afar skýrt kveðið á um aðra þætti ríkisvaldsins, því áfram segir eftirfarandi í 2. gr. stjórnarskrár um framkvæmdavaldið.

„Forseti og önnur stjórnarvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdarvaldið.“

Þarna er megináherslan lögð á FORSETANN, að hann: og önnur stjórnarvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdarvaldið.“

Þriðja atriðið um þrískiptingu valds er dómsvaldið, sem hér ekki til umræðu.

Eins og þarna kemur glögglega fram, er ráðherrum í ríkisstjórn Íslands hvergi í stjórnarskrá fengin sjálfstæð völd. Kemur það glögglega fram í 13. gr. stjórnarskrár þar sem segir að:

13. gr. „Forsetinn lætur ráðherra framkvæma vald sitt.“

Þarna kemur afar skýrt fram að ráðherrar á Íslandi fara ekki með sjálfstætt vald. Er það í fullum samhljómi við 2. málslið 2. gr. stjórnarskrár, þar sem segir að: „Forseti og önnur stjórnarvöld...fara með framkvæmdarvaldið.“ Samkvæmt framsetningi lagaákvæðisins í 2. málslið 2. gr. stjórnarskrár, á ekki að leika neinn vafi á því að það er FORSETINN, sem gefur öllum ákvörðunum ráðherranna gildi eftir að hann staðfestir á ríkisráðsfundi með undirritun sinni heimild ráðherra til að framkvæma þau verka sinna, sem hann lagði undirrituð fyrir fund ríkisráðs. Að lokinni afgreiðslu í ríkisráði, fær viðkomandi ráðherra þá valdheimild sem forseta Íslands hafði skriflega veitt ráðherra til þeirrar ákvörðunar sem afgreidd var á ríkisráðsfundi. Er það í fullu samræmi við það sem segir í 16. og 18 gr. stjórnarskrár.

„16. gr. Forseti lýðveldisins og ráðherrar skipa ríkisráð, og hefur forseti þar forsæti.

Lög og mikilvægar stjórnarráðstafanir skal bera upp fyrir forseta í ríkisráði.“

„18. gr.Sá ráðherra, sem mál hefur undirritað, ber það að jafnaði upp fyrir forseta.“

„19. gr. Undirskrift forseta lýðveldisins undir löggjafarmál eða stjórnarerindiveitir þeim gildi, er ráðherra ritar undir þau með honum.“

Þetta er undarlegt orða notkun í niðurlagi 19. greinar. Í 18. grein segir glögglega að áður en ráðherra leggur mál sitt til afgreiðslu í ríkisráði, undirritar hann málið og leggur það þannig, undirritað fyrir forseta. Ef forseti samþykkir málið, undirritar hann það einnig og með undirritun beggja, forseta og viðkomandi ráðherra,veitist viðkomandi stjórnarerindi gildi.

Það er ekki flókið að skilja hvað þarna stendur skrifað skýrum orðum. Ráðherrar hafa sjálfstætt ENGAR HEIMILDIR til að kynna eða undirrita frágengið samkomulag við önnur stjórnvöld, fyrirtæki eða einstaklinga, fyrr en forsetinn hafi staðfest ætlun ráðherra, með undirritun sinni í ríkisráði OG þannig veitt því gildi sem stjórnarerindis. Hins vegar er að mál sem ekki hafa verið löglega afgreidd frá Alþingi, fá ekki afgreiðslu í ríkisráði. Þetta leiðir glögglega í ljós að sjálfstæð valdheimild ráðherra er ENGIN,til bindandi ákvarðana gagnvart ríkissjóði eða þjóðinni.

Í fréttum beggja sjónvarpsstöðva sð kvöldi 26. sept., var með miklum fjálgleika sagt frá undirritun ráðherra undir samning við sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu. Þar kom fram að ríkissjóður muni greiða verulegar fjárhæðir á komandi árum, í verkefni sem að sjálfsögðu eru mikilvæg. ÞAÐ, frekar en allt annað hefði átt að leiða til þess að löglegar og réttra vinnubragða ALLRA samningsaðila væri til fullnustu gætt. Augljóst ætti að vera af embættistitlum viðsemjenda ráðherranna, að þeim hefði einnig átt að vera ljós ákvæði stjórnarskrár um löglegar leiðir til að afla heimilda, af hálfu ríkisins, til þátttöku í slíku verkefni.

Því miður virðast framangreindir ráðherrar, borgarstjórinn í Reykjavík og allir bæjarstjórar annarra sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu, frekar hafa kosið að sniðganga löglegar og siðferðislega réttar leiðir að markmiðum sínum. Framganga allra þessara aðila er gróf móðgun við forseta Íslands, Alþingi Íslendinga og þjóðina alla. Og með beinni þátttöku í einu stærsta og víðtækasta stjórnarskrárbroti sem framið hefur verið, svo vitað sé í dag að minnsta kosti, skpa þeir sér ákveðinn sess í sögu þjóðarinnar. Er slíkt þeim síður en svo til virðingarauka.

Nú í morgunsárið mátti lesa í frétt Morgunblaðsins 27. sept. 2019, fyrstu rituðu heimildirnar um hin samanteknu stjórnarskrárbrot, þriggja ráðherra, borgarstjóra og fimm bæjarstjóra. Lítum aðeins nánar á þetta merkilega samkomulag. Ekki er ætlunin að rekja fréttina alla því hana má lesa í Morgunblaðinu, en víkja aðeins að meginatriðum samkomulagsins, svokallaða.

Sagt er að framkvæmdirnar í: „Samgöngusáttmála höfuðborgarsvæðis-ins“, muni kosta 120 milljarða króna. Af þeirri fjárhæð muni ríkissjóður leggja fram 45 milljarða, en sveitarfélögin 6, samtals 15 milljarða. Samtals geri það 60 milljarða.

Í fréttinni segir að það sé: „sama upphæð og vegtollar sem vegfarendur greiða fyrir not af nýjum samgöngumannvirkjum eiga að skila.“

Fyrst skal á það líta að ENGINN þeirra aðila sem undirrituðu hið umrædda samkomulag, hefur umboð embættis síns nema til lengst þriggja ára, þá er kjörtímabil viðkomandi útrunnið. Samkomulag til langs tíma, sem ekki hefur verið unnið á lögmætum og faglegum grunni í stjórnum sveitarfélaganna, og þaðan sent í íbúakosningu, getur tæplega talist hafa skuldbindandi gildi gagnvart  íbúum sveitarfélaganna.

Ríkissjóður verður ekki skuldbundinn fram í tímann með undirritun þriggja ráðherra, sem EKKERT umboð hafa til neinna beinna ákvarðana í fjármálum ríkissjóðs. Í samkomulagi þessu virðist einnig vera bein tilvísun í tekjur af „vegtollum“,sem ekki hafa verið afgreiddir frá Alþingi sem lög og málið ekki einu sinni komið á dagskrá þingsins.

Í 40. gr. stjórnarskrár segir eftirfarandi:

„40. gr. Engan skatt má á leggja né breyta né af taka nema með lögum. Ekki má heldur taka lán, er skuldbindi ríkið, né selja eða með öðru móti láta af hendi neina af fasteignum landsins né afnotarétt þeirra nema samkvæmt lagaheimild“

Þarna kemur skýrt fram að „Engan skatt má á leggja...nema með lögum“ ENGINN hefur því heimild til skuldbindandi ákvarðana um innheimtu hjá almenningi, nema fyrir slíku sé lagaheimild. Einnig er ljóst að það er brot á 40. gr. stjórnarskrár að skuldbinda ríkissjóð til greiðslu tiltekinnar upphæðar innan tiltekins tíma, nema slík ákvæði séu til staðar í fjárlögum eða lánsfjárheimildum. Þó með öðru orðalagi sé en hefðbundin lánveiting, er skuldbindingin hin sama, ef lögmæti væri. Vísast þar beint í 1. og 2. lið annars málsliðar 40. gr. stjórnarskrár, þar sem segir að: „Ekki má heldur taka lán, er skuldbindi ríkið,“.

Ég tel ekki ástæðu til að sundurgreina frekar þau fjölþættu stjórnarskrárbrot sem þarna voru tvímælalaust framið. Ef vilji er fyrir hendi hjá handhafa forsetaembættisins, að bera tilhlýðilega virðingu fyrir stjórnarskrá og stjórnskipan landsins, eru ekki margar leiðir í boði til viðbragða við svo víðtækum brotum á stjórnarskrá sem hér hefur verið vísað til.

Ég tel ólíklegt, þó hér sé um að ræða atburð sem er margfalt alvarlegri en í því dæmi er Landsdómur var kvaddur saman vegna ákæru á hendur Geir Haarde, þá tel ég ólíklegt að Landsdómur verði kallaður saman nú. Hér er að vísu um augljós stjórnarskrárbrot að ræða hjá þremur ráðherrum, sem eru með meirihluta Alþingis að baki sér. Og við hlið þeirra eru stjórnendur 6 sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu, þar sem líklega búa 65% allrar þjóðarinnar. Það mundi líklega einhversstaðar vera talin alvarleg aðför að lýðræði, lýðveldisskipulagi, mannréttindum og réttlæti í landinu, þegar stjórnendur svona stórs hluta heildarfjölda landsmanna bindast sameiginlegu markmiði að hunsa reglur stjórnskipunar og stjórnarskrár, til að ná fram markmiðum sínum, um tilraun til að undirrita skuldbindandi stöðu ríkissjóðs gagnvart samningsaðilum, um að ábyrgjast greiðslu 85% allra umferðarmannvirkja á svæðinu næstu 15 árin, meðan þeir sjálfir, með heimilisskráða í bæjum sínum og borg 65% íbúa landsins, skuldbindi sig til fjármögnunar 12,5% framkvæmda.

Ég bind veika von við að forseti landsins rísi gegn þeirri aðför að réttlæti og stjórnarskrá sem felst í framgangi framangreindra ráðherra og stjórnenda 6 sveitarfélaga hér á höfuðborgarsvæðinu. Framangreindir ráðherrar geta ekki lengur átt seturétt á Alþingi, hversu vægilega sem menn telja sig þurfa að líta á hin alvarlegu brot þeirra. Ég vænti að sjálfsögðu eðlilegra viðbragða fólks með óskerta réttlætisvitund og lagaskilning. En bregðist sú von má allt eins búast við því að höfðað verði ógildingarmál gegn umræddu samkomulagi.

Virðingarfyllst

Guðbjörn Jónsson, kt: 101041-3289

fyrrverandi fulltrúi í hagdeild banka en síðar fjármálaráðgjafi.

Kríuhólum 4,  111 Reykjavík.

 

Deilan um Landsréttardómarana

Ég velti fyrir mér hvernig það geti verið hægt að klúðra einföldu máli jafn rækilega og gert hefur verið með þetta mál landsréttardómarna. Það er eins og enginn hafi reynt að rekja sig, í tímaröð eftir forsögu málsins.

Málið byrjar á því að dómsmálaráðuneytið auglýsir eftir umsóknum um 15 stöður dómara við Landsrétt. Umsóknum skuli skila til ráðuneytisins. Í ráðuneytinu setur ráðuneytisstjóri menn í að taka á móti umsóknum. Spurning er hvort honum hafi yfirsést að biðja starfsmennina að flokka umsóknirnar. Alla vega datt mér það fyrst í hug þegar ég las yfir lista umsækjenda, því þar var enga flokkun hægt að greina.

Það hefði mátt ætla að ráðuneytisstjóri hefði sett menn í úrvinnslu umsókna sem einhverja þekkingu hefðu á hvernig bæri að vinna með slíkar umsóknirnar, svo þær yrðu lagðar upp til úrvinnslu á eðlilegan máta. En svo var ekki.

Fyrsta spurning þeirra sem unnu úr umsóknunum hefði átt að vera hve margir héraðsdómarar væru meðal umsækjenda. Þeir héraðsdómarar sem sóttu um embætti landsréttardómara, áttu í raun ekkert erindi í röð með „nýliðum“, sem væru í fyrsta (og eina skiptið ef þeir fengju stöðu) að undirgangast mat hæfisnefndar um hæfni sína til að hljóta dómarastöðu, sem ekki yrði af þeim tekin nema með dómi.  Sá sem einu sinni hefur af Alþingi verið valinn hæfur til að nafn hans væri sent Forseta Íslands, til að hljóta skipun í dómaraembætti, fer aldrei aftur í lífinu þá leið, nema hann hafi verið sviptur embættisheiti sínu með dómi.

Það hefði því verið eðlilegt að þeir starfsmenn dómsmálaráðuneytis sem báru ábyrgð á móttöku og flokkun umsókna um dómarastörfin við landsrétt, væru með þekkingu á hvernig fara þyrfti öðruvísi með umsóknir héraðsdómara, eða annarra dómara sem sæktu um stöðu landsréttardómara. En því miður var málsmeðferð dómsmálaráðuneytisins verulega ábótavant að þessu leyti. Það verður að flokkast sem ámælisverð vinnubrögð þeirra starfsmanna ráðuneytis dómsmála og ekki hvað síst ráðuneytisstjóra, að tryggja ekki eðlilega og lögmæta flokkun umsókna, áður en umsóknum var vísað til valnefndar um nýliða til dómarastarfa.

Staðreyndin var nefnilega sú, að samkvæmt lista yfir umsækjendur um 15 stöður landsréttardómara, voru 15 héraðsdómarar. Þar sem enginn hæstaréttardómari sótti um starf landsréttardómara, voru hinir 15 héraðsdómarar þeir fyrstu sem áttu tilkall til embættanna. Það kom fram í hinum nýju lögum um dómstóla.

Í bráðabirgðaákvæði V. við lög um dómstóla nr. 50/2016, er ákvæði sem ótvírætt hefur leiðbeinandi áhrif um röðun umsækjenda um 15 dómarastörf við landsrétt. Í nefndu bráðabirgðaákvæði nr. V. segir eftirfarandi:

 „Þeir sem skipaðir eru hæstaréttardómarar skulu hafa forgang til skipunar í embætti dómara við Landsrétt kjósi þeir það og skulu þá einskis missa í kjörum sínum.“

Varla telst nokkur vafi á því að í framkvæmd teljist þessi „forgangs“ ákvæði laganna einnig eiga við aðra dómara, þó hæstaréttardómarar teljist fremstir meðal dómara. Þá geti löggjafinn ekki mismunað aðilum með sömu embættisnafnbót, sem er „dómari“.  Fullkomlega eðlilegt var því að dómsmálaráðherra skipaði í stöður landsréttardómara, hina 15 héraðsdómara sem sóttu um stöðurnar, enda voru þeir lögformlega fyrstu valkostir í stöðurnar. Þar með hefði málið verið úr sögunni og bara auglýst aftur eftir 15 héraðsdómurum og málinu lokið.

En því miður höfðu hin röngu vinnubrögð ráðuneytisstjóra dómsmálaráðuneytis og starfsmanna hans svo margvíslega villandi áhrif á framvindu málsins.

Maður getur t. d. ekki annað en velt fyrir sér hvaða erindi þeir eigi í sæti dómara, sem ekki sáu hve vinnubrögð starfsmanna dómsmálaráðuneytis fóru langt út fyrir eðlilega framkvæmd laga. Maður spyr sig einnig sömu spurninga varðandi það að nýliðar í umsókn um dómarastöðu, töldu sjálfsagt að þeir röðuðust framar á hæfislista, en héraðsdómarar með langa starfsreynslu. Er slíkt viðhorf óréttlætis það viðhorf sem okkur vantar inn í dómarastéttina?  Ég hélt ekki.

Ég segi einungis að lokum. Ef ráðuneytisstjóri dómsmálaráðuneytis getur ekki haft kjark til að viðurkenna ranga málsmeðferð í ferli umsókna um dómarastöður við landsrétt, gæti komið til greina að einhverjum sem ofbýður óréttlætið, höfði ógildingarmál á alla meðferð málsins hjá dómsmálaráðuneyti og krefjast þess að málið verið afgreitt eftir þokkalega auðskiljanlegum lögum landsins. Slíkt yrði alvarlegt reiðarslag á alla sýndarmennsku í framkvæmd réttvísi og réttlætis í því landi sem státar sig á áletrun í skjaldarmerki sitt með orðunum: MEÐ LÖGUM SKAL LAND BYGGJA.            

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Héraðsdómarar sem sóttu um Landsrétt