Er EVRU-heilkennið að verða að farsótt ??

Það hefur oft verið sagt um Íslendinga, að þeir stökkvi á eitthvert málefni og lími það fast í vitund sína og hugsun, án allrar ígrundaðrar skoðunar og rökhugsunar. Ég hef stundum hlegið að þessu. En í þeirri stöðvun lánsfjárstreymis til landsins, sem nú er orðin staðreynd, finnst mér viðbrögð stórs hluta þjóðarinnar vera nákvæmlega þau sömu og verða hjá verulega forföllnum fíkli, þegar hann finnur hvergi peninga til að kaupa meira dóp.

Raunveruleikinn er sá, að ekkert í hinu eðlilega tekjuumhverfi þjóðar okkar hefur breyst. Gjaldeyrisatvinnuvegir okkar færa jafnt og þétt gjaldeyri inn í þjóðfélag okkar, sem dugar vel fyrir öllum eðlilegum þörfum okkar, s. s. innflutningi á matvöru,olíu, bensíni og fleiri nauðsynjum. Engin neyð er því við þröskuldinn hjá okkur.

Raunveruleikinn sem við stöndum frammi fyrir, er hið gífurlega ábyrgðarleysi stjórnenda lánastofnana, vegna lántöku þeirra í erlendum myntum, með ýmiskonar skammtímalánum. Þetta lánsfé hafa þeir aftur lánað út, bæði hér á landi og til annarra landa, til lengri tíma en þeirra lán voru, þannig að endurgreiðsla, lánanna sem þeir lánuðu, fellur ekki saman við greiðslur bankanna á sínum lánum. Þess vegna hafa bankarnir þurft að treysta á að geta fengið ný erlend lán, til að borga upp gömlu lánin sín.

Nú hefur lokast fyrir þennan möguleika þeirra til nýrrar lántöku, til greiðslu eldri lána. Bankarnir eru því í raun í sömu stöðu og maður sem hefur skuldsett sig að efstu mörkum, en missir svo vinnuna og getur ekki borgað lánin.

Alvarlegi hluti málsins er sá að bankarnir hafa lánað út aftur, mikið af þessu erlendu lánum, gegn svo ótraustum tryggingum að mestar líkur eru á að þeir fái ekki endurgreitt nema einhvern hluta útlánanna; kannski helming. Hitt er tapað fé og erlendu lánin vegna þess fjármagns þurfa bankarnir sjálfir að borga.

Þá má einnig geta þess að bankarnir hafa notað marga milljarða af þessum erlendu lánum, í lán til verktaka í byggingaiðnaði, til húsbygginga. Þessar byggingar seljast ekki, vegna þess að markaðurinn er mettur og lántökugeta fólks er meira en fullnýtt. Af þessum ástæðum fá bankarnir ekki greidd til baka lánin sem þeir veittu verktökunum, og verða því sjálfir að fjármagna greiðslur þeirra erlendu lána sem þeir tóku til að lána verktökunum.

Í stórum dráttum er þetta sá vandi sem verið er að fást við. Sá hluti þessa vanda sem snýr að fjölskyldum þessa lands, er afleiddur vandi frá þessu 7 ára fjármálafylliríi sem stjórnendur lánastofnana hafa verið á; og dregið margt fólk með sér í sukkið.

Óhjákvæmilegt er, að verulegur samdráttur verði í verslunar og þjónustugreinum, þar sem við getum ekki fengið meira lánsfé til að bera uppi lífsstíl og neyslu sem er utan okkar tekjulegu getu. Sá vandi verður ekki frá okkur tekinn og sársaukaminnst er að horfast beint í augu við þetta verkefni, í stað þess að auka skuldir okkar enn frekar með því að halda um einhvern tíma í þennsluþætti sem tekjuþættir okkar geta ekki borið uppi.

Ekkert af þeim vandamálum sem við erum að fást við nú, væru auðveldari úrlausnar þó gjaldmiðill okkar héti EVRA.

Ef við hins vegar værum fullkomlega trúuð á að stöðugleiki Evrunnar væri það sem bjargað gæti sálarheill okkar, væri fljótlegasta leiðin sem við gætum farið, sú að samþykkja lög á Alþingi um að krónan okkar kuli fylgja EVRU í gengisskráningu. Slíkt ætti ekki að þurfa að taka meira en viku til tíu daga og þá væri Evrugengi orðið í öllu efnahagsumhverfi okkar. Í þessum lögum væri einnig hægt að kveða á um að vextir á Íslandi skyldu vera þeir sömu og ákveðnir væru af Seðlabanka Evrópusambandsins og lög um verðtryggingu féllu niður frá sama tíma.  Með þessu móti væru öll ákvæði Evrunnar orðin virk hér á landi á svona u. þ. b. hálfum mánuði.

Hitt er svo spurningin nú,hvort það sé sérstaklega hagstætt að tengjast Evrunni nú, þegar alþjóðleg lánsfjárkreppa er fyrirsjáanleg um einhver komandi ár. Evrópusambandið er skuldsett langt umfram greiðslugetu og mörg Evrópulönd eru fátæk, með litlar gjaldeyristekjur og mikla lánsfjárþörf.  Kaupgeta á framleiðsluvörum okkar fer því óhjákvæmilega hnygnandi í Evrópu næstu ára. Hagkvæmustu markaðir okkar gætu því orðið á öðrum viðskipta og myntsvæðum, sem yrðu okkur erfiaðari í samningum værum við í Evrópusambandinu.

Af öllu þessu sögðu, tel ég skynsamlegast fyrir þjóð okkar að draga andann djúpt, einbeita sér að meginatriðum þess að endurskipuleggja atvinnu- og viðskiptalífið í okkar eigin landi. Við gætum svo, eftir eitt ár eða svo, athugað hvernig ástand heimsmála er; hvort Evrópusambandið og Evran eru þá hagkvæmustu kostir okkar. Það kæmi mér á óvart ef svo yrði.                  

Evran ekki á dagskrá

Töluð orð verða ei aftur tekin

Ekki er erfitt að fallast á að Gylfi hafi reitt óþarflega hátt til höggs i fréttum RÚV. Þó vandinn sé mikill og Glitnismálið virkað eins og sprunga í stífluvegg uppistöðulóns, tel ég þó víst að fjármálaöfl heimsins hafi ekki áhuga á að búa til óþarfan vanda.  Í því ljósi, að öll þau lán sem nú þegar eru í gangi, þurfa áfram að vera í gangi til að vextir greiðist af fjármagninu, tel ég lánveitandann ekki skipta öllu máli hvað lántakandinn heitir, sé endurgreiðslan líkleg.

Ég tel því afar líklegt að samningar náist um endurskipulagningu þessara lána, sem enn er von til að endurgreiðist. Hins vegar er spurningin um hvað mikið af lánum þarf að afskrifa vegna tapaðra útlána.  Slíkt tap er hægur vandi að auka verulega með ógætilegu orðfæri hagfræðinga, fjölmiðla eða annarra framámanna sterkra stofnana í þjóðlífinu. Slíkt tap er einnig hægt að lámarka með yfirvegaðri ró og vel ígrundaðri tjáningu á vandaðri yfirsýn yfir stöðu mála.

Sama á raunar við um ummæli Árna Odds, stjórnarformanns Marels. Þar gætir nokkurs óþarfa hroka og fljótfærnislegrar ályktunar, sem til þess er fallin að gefa ranga mynd af því sem hann leggur upp með.

Flest útrásarfyrirtækin eru með rekstur sinn á erlendri grund. Af því leiðir að allur rekstrarkostnaður er í erlendri mynt sem og meginþorri þeirra þúsunda starfsmanna sem hann vitnar til. Auk þess er líklega megnið af lánsfé þeirra í erlendri mynt og þar með greiddar afborganir og vextir af þessum lánum með erlendu tekjunum. Þær erlendu tekjur sem fara í að greiða þennan erlenda kostnað, koma aldrei inn í Íslenskt tekjuumhverfi, því þær verða aldrei að gjaldeyrisforða okkar eða breytast í íslenska mynt.

Í ljósi alls þessa tel ég réttara að Árni og félagar hans í útrásinni gefi upp hreinar gjaldeyristekjur til íslensku þjóðarinnar, frekar en tala um að fyrirtæki þeirra hafi tekjur sínar í erlendri mynt. Það vita allir. Við vitum hins vegar ekki hver hreinn hagur þjóðar okkar er af þessari starfsemi, nema leita sérstaklega eftir því. Fljótlegra væri að þeir gæfu þetta bara upp, svona þrjú ár aftur í tímann.             

Ummæli Gylfa Magnússonar óábyrg