Deilan um Landsréttardómarana

Ég velti fyrir mér hvernig það geti verið hægt að klúðra einföldu máli jafn rækilega og gert hefur verið með þetta mál landsréttardómarna. Það er eins og enginn hafi reynt að rekja sig, í tímaröð eftir forsögu málsins.

Málið byrjar á því að dómsmálaráðuneytið auglýsir eftir umsóknum um 15 stöður dómara við Landsrétt. Umsóknum skuli skila til ráðuneytisins. Í ráðuneytinu setur ráðuneytisstjóri menn í að taka á móti umsóknum. Spurning er hvort honum hafi yfirsést að biðja starfsmennina að flokka umsóknirnar. Alla vega datt mér það fyrst í hug þegar ég las yfir lista umsækjenda, því þar var enga flokkun hægt að greina.

Það hefði mátt ætla að ráðuneytisstjóri hefði sett menn í úrvinnslu umsókna sem einhverja þekkingu hefðu á hvernig bæri að vinna með slíkar umsóknirnar, svo þær yrðu lagðar upp til úrvinnslu á eðlilegan máta. En svo var ekki.

Fyrsta spurning þeirra sem unnu úr umsóknunum hefði átt að vera hve margir héraðsdómarar væru meðal umsækjenda. Þeir héraðsdómarar sem sóttu um embætti landsréttardómara, áttu í raun ekkert erindi í röð með „nýliðum“, sem væru í fyrsta (og eina skiptið ef þeir fengju stöðu) að undirgangast mat hæfisnefndar um hæfni sína til að hljóta dómarastöðu, sem ekki yrði af þeim tekin nema með dómi.  Sá sem einu sinni hefur af Alþingi verið valinn hæfur til að nafn hans væri sent Forseta Íslands, til að hljóta skipun í dómaraembætti, fer aldrei aftur í lífinu þá leið, nema hann hafi verið sviptur embættisheiti sínu með dómi.

Það hefði því verið eðlilegt að þeir starfsmenn dómsmálaráðuneytis sem báru ábyrgð á móttöku og flokkun umsókna um dómarastörfin við landsrétt, væru með þekkingu á hvernig fara þyrfti öðruvísi með umsóknir héraðsdómara, eða annarra dómara sem sæktu um stöðu landsréttardómara. En því miður var málsmeðferð dómsmálaráðuneytisins verulega ábótavant að þessu leyti. Það verður að flokkast sem ámælisverð vinnubrögð þeirra starfsmanna ráðuneytis dómsmála og ekki hvað síst ráðuneytisstjóra, að tryggja ekki eðlilega og lögmæta flokkun umsókna, áður en umsóknum var vísað til valnefndar um nýliða til dómarastarfa.

Staðreyndin var nefnilega sú, að samkvæmt lista yfir umsækjendur um 15 stöður landsréttardómara, voru 15 héraðsdómarar. Þar sem enginn hæstaréttardómari sótti um starf landsréttardómara, voru hinir 15 héraðsdómarar þeir fyrstu sem áttu tilkall til embættanna. Það kom fram í hinum nýju lögum um dómstóla.

Í bráðabirgðaákvæði V. við lög um dómstóla nr. 50/2016, er ákvæði sem ótvírætt hefur leiðbeinandi áhrif um röðun umsækjenda um 15 dómarastörf við landsrétt. Í nefndu bráðabirgðaákvæði nr. V. segir eftirfarandi:

 „Þeir sem skipaðir eru hæstaréttardómarar skulu hafa forgang til skipunar í embætti dómara við Landsrétt kjósi þeir það og skulu þá einskis missa í kjörum sínum.“

Varla telst nokkur vafi á því að í framkvæmd teljist þessi „forgangs“ ákvæði laganna einnig eiga við aðra dómara, þó hæstaréttardómarar teljist fremstir meðal dómara. Þá geti löggjafinn ekki mismunað aðilum með sömu embættisnafnbót, sem er „dómari“.  Fullkomlega eðlilegt var því að dómsmálaráðherra skipaði í stöður landsréttardómara, hina 15 héraðsdómara sem sóttu um stöðurnar, enda voru þeir lögformlega fyrstu valkostir í stöðurnar. Þar með hefði málið verið úr sögunni og bara auglýst aftur eftir 15 héraðsdómurum og málinu lokið.

En því miður höfðu hin röngu vinnubrögð ráðuneytisstjóra dómsmálaráðuneytis og starfsmanna hans svo margvíslega villandi áhrif á framvindu málsins.

Maður getur t. d. ekki annað en velt fyrir sér hvaða erindi þeir eigi í sæti dómara, sem ekki sáu hve vinnubrögð starfsmanna dómsmálaráðuneytis fóru langt út fyrir eðlilega framkvæmd laga. Maður spyr sig einnig sömu spurninga varðandi það að nýliðar í umsókn um dómarastöðu, töldu sjálfsagt að þeir röðuðust framar á hæfislista, en héraðsdómarar með langa starfsreynslu. Er slíkt viðhorf óréttlætis það viðhorf sem okkur vantar inn í dómarastéttina?  Ég hélt ekki.

Ég segi einungis að lokum. Ef ráðuneytisstjóri dómsmálaráðuneytis getur ekki haft kjark til að viðurkenna ranga málsmeðferð í ferli umsókna um dómarastöður við landsrétt, gæti komið til greina að einhverjum sem ofbýður óréttlætið, höfði ógildingarmál á alla meðferð málsins hjá dómsmálaráðuneyti og krefjast þess að málið verið afgreitt eftir þokkalega auðskiljanlegum lögum landsins. Slíkt yrði alvarlegt reiðarslag á alla sýndarmennsku í framkvæmd réttvísi og réttlætis í því landi sem státar sig á áletrun í skjaldarmerki sitt með orðunum: MEÐ LÖGUM SKAL LAND BYGGJA.            

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Héraðsdómarar sem sóttu um Landsrétt