Er það léttvægt að ráðherra brjóti sjórnarskrá ?????

Ég skal viðurkenna að ég hef ekki enn lesið allt álit Umboðsmanns Alþingis, en kíkt aðeins á niðurstöðuna. Það vakti athygli mína að svo virðist sem Umboðsmaður horfi framhjá grundvallarreglu Stjórnarskrár okkar um þrískiptingu valdsins.

Sú grundvallarregla sem hér er vísað til, er sú að framkvæmdavaldið megi engin afskipti eða áhrif hafa á dómsvaldið, enda kemur það afar glögglega fram í 12. gr. laga um dómstóla nr. 15/1998, að þó dómsmálaráðherra sé ætlað að skipa í dómaraembætti, er honum hvergi ætluð nein áhrif á val milli umsækjenda, að öðru leiti en velja milli jafnhæfra umsækjenda, sem í sjálfu sér er einnig brot á aðgreiningu valdssviða.

Lítum á, sem hliðstæðu, annað sambærilegt atriði stjórnarskrár um þrískiptingu valdsins. Á ég þar við það ákvæði stjórnarskrár að Forseti skipi ráðherra. Ef sá sem Forseti fær umboð til vals ríkisstjórnar klárar það verkefni og skilar til forseta lista yfir þá ráðherra sem hann vilji velja í ríkisstjórn, hefur Forseti ekki vald til að breyta þeim lista. Þar kemur til sambærileg vörn gegn áhrifum  eins valdssviðs (Forsetans) inn á annað valdssviðs (framkvæmdavalds). Forsetanum er falið með lögum að skipa ráðherrana, en hann má ekki velja þá, nema um neiðartilvik sé að ræða.

Sama grundvallarregla á að gilda um skipan dómara, en dómstólar eru þriðja valdssvið stjórnskipunar okkar. Á sama hátt og Forseta er ætlað að skipa ráðherra en ekki velja þá, er dómsmálaráðherra ætlað að skipa dómara, en honum er hvergi í lögum ætlað að koma nálægt vali þeirra sem skipaðir eru.

Lítum á eitt þessu til staðfestingar. Sé ráðherra ætlað að hafa einhver áhrif á niðurstöður nefndar sem honum er falið að skipa, er ævinlega séð svo um í lagatextanum að viðkomandi ráðerra tilnefni einn nefndarmanna og sá skuli vera formaður nefndarinnar.

Í dómstólalögum er dómsmálaráðherra falið að skipa þriggja manna nefnd, sem velja skal úr umsækjendum um dómaraembætti.  Honum er ekki falið að tilnefna neinn nefndarmanna, en sá maður sem tilnefndur er af Hæstarétti, skuli vera formaður nefndarinnar.

Þetta segir svo glöggt sem verða má, að dómsmálaráðherra er hvergi ætluð aðkoma að vali þess sem skipaður verði í stöðu dómara; einungis ætlað að skipa þann sem nefndin velur; sambærilegt við skipan Forseta á ráðherrum í sín embætti.

Þegar þessi mál voru til umfjöllunar skrifaði ég nokkrum lögfræðingum, sem reyndu að verja Árna, en enginn þeirra treysti sér til að svara rökum mínum. Sumt af því sem ég skrifaði er hér á blogginu, frá þeim tíma sem umræðan var, ef menn nenna að fletta þangað.            

Telur nýmæli í niðurstöðu umboðsmanns

Athugasemdir

[Hrannar Baldursson, 30.12.2008 kl. 22:47]

Þetta eru góð og gild rök, og ljóst að skýr greinarmunur er á vali og skipun. Flott hjá þér!

[Guðbjörn Jónsson, 30.12.2008 kl. 23:13]

Takk fyrir Hrannar.   Gleðilegt ár og takk fyrir alla þína góðu pistla á árinu.

[Hrannar Baldursson, 31.12.2008 kl. 02:12]

Sömuleiðis.

[Jóhann Elíasson, 31.12.2008 kl. 06:44]

Takk fyrir góðan pistil.  Gleðilegt ár og þakkir fyrir árið sem er að líða.

[Guðbjörn Jónsson, 31.12.2008 kl. 12:39]

Takk fyrir Jóhann!  Sömuleiðis óska ég þér gleðilegs árs og þakka samskiptin á því ári sem er að líða.