Frumvarp um stjórn fiskveiða ATHUGASEMDIR við 26. og 31. grein

VII. KAFLI

Almenn ákvæði um meðferð aflaheimilda.

26. gr.    Tegundatilfærsla og flutningur aflamarks milli fiskveiðiára.

    Heimilt er að veiða umfram aflamark í einstökum botnfisktegundum, enda skerðist aflamark annarra botnfisktegunda hlutfallslega í samræmi við verðmætahlutföll (þorskígildisstuðul) einstakra tegunda, sbr. 37. gr. Heimild þessi takmarkast við 5% af heildarverðmæti botnfiskaflamarks en umframafli í hverri botnfisktegund má þó ekki vera meiri en sem nemur 1,5% af heildarverðmæti botnfiskaflamarks. Tilfærsla úr einstakri botnfisktegund getur þó aldrei orðið meiri en 30% af aflamarki skips í viðkomandi tegund. Heimild þessarar málsgreinar nær þó ekki til veiða umfram aflamark í þorski. Ráðherra er heimilt í reglugerð að ákveða að takmörkun á heimild skv. 2. málsl. skuli í ákveðnum fisktegundum miðast við hærri viðmiðun en 1,5% af heildaraflaverðmæti botnfiskaflamarks.

Engar forsendur eru fyrir því að tengja nein ákvæði þessara laga við VERÐMÆTI afla. Lögin fjalla eingöngu verndun og nýtingu fiskistofna og sjálfbæra nýtingu þeirra. Öllum aflaheimildum er úthlutað í magntölum og stjórnunin og þessi lög snúast  um takmörkun á því MAGNI sem veitt er, en hvergi markmiðum laganna minnst á verðmæti afla.  Enda væri það fullkomlega óeðlilegt og ósamrýmanlegt jafnræðisreglu stjórnarskrár, að binda stjórnunarþætti við verðmæti afla í stað magns.

    Hafi aflamark verið flutt milli skipa skv. 15. gr. flyst heimild til breytinga skv. 1. mgr. frá skipi sem flutt er af til þess skips sem flutt er til.

    Heimilt er að flytja allt að 15% af aflamarki hverrar botnfisktegundar og aflamarki úthafsrækju, humars og síldar, 10% af aflamarki hörpudisks og 5% af aflamarki innfjarðarrækju frá einu fiskveiðiári yfir á það næsta. Ráðherra getur, að fenginni umsögn Hafrannsóknastofnunarinnar, hækkað fyrrgreint hlutfall aflamarks í einstökum tegundum telji hann slíkt stuðla að betri nýtingu tegundarinnar.

    Þá er heimilt að veiða 5% umfram aflamark hverrar botnfisktegundar, síldar, úthafsrækju og humars og 3% umfram aflamark innfjarðarrækju og hörpudisks, enda dregst sá umframafli frá við úthlutun aflamarks næsta fiskveiðiárs á eftir.

    Beita skal skerðingarákvæðum 1. mgr. áður en heimild 3. mgr. er nýtt. Heimild 4. mgr. rýmkar ekki heimildir til breytinga milli fisktegunda skv. 1. mgr.

VIII. KAFLI

Hámarkshlutdeild, yfirráð og tengdir aðilar.

31. gr.   Hámark aflahlutdeildar eins aðila.

    Þrátt fyrir ákvæði IV. kafla má samanlögð aflahlutdeild fiskiskipa í eigu einstakra aðila, einstaklinga eða lögaðila, eða í eigu tengdra aðila, aldrei nema hærra hlutfalli af heildaraflahlutdeild eftirtalinna tegunda en hér segir:

 

Tegund	Hámarksaflahlutdeild
Þorskur	12%
Ýsa	20%
Ufsi	20%
Karfi	35%
Grálúða	20%
Síld	20%
Loðna	20%
Úthafsrækja	20%

Nemi heildar(verðmæti) aflamarks annarra tegunda en að framan greinir, sem hefur verið ráðstafað í aflahlutdeildir, við upphaf fiskveiðiárs hærra hlutfalli en 2% af heildar(verðmæti) aflamarks allra tegunda sem sæta ákvörðun um leyfðan heildarafla má samanlögð aflahlutdeild fiskiskipa í eigu einstakra aðila, einstaklinga eða lögaðila, eða í eigu tengdra aðila, aldrei nema hærra hlutfalli af heildaraflahlutdeild viðkomandi tegunda en 20%. Skal ráðherra við upphaf fiskveiðiárs tilgreina í reglugerð þær tegundir sem um er að ræða. Við mat á heildarverðmæti aflamarks skal (annars vegar) miða við (verðmætahlutföll einstakra tegunda á viðkomandi fiskveiðiári eða veiðitímabili, sbr. 37. gr., og hins vegar) úthlutað aflamark einstakra tegunda á tímabilinu. Þó skal samanlögð krókaaflahlutdeild fiskiskipa í eigu einstakra aðila, einstaklinga eða lögaðila, eða í eigu tengdra aðila, ekki nema hærra hlutfalli en 4% af þorski og 5% af ýsu miðað við heildarkrókaaflahlutdeild í hvorri tegund.

    Þá má samanlögð aflahlutdeild fiskiskipa í eigu einstakra aðila, einstaklinga eða lögaðila, eða í eigu tengdra aðila, ekki nema meira en 12% af heildar(verðmæti) aflahlutdeildar allra tegunda sem sæta ákvörðun um leyfðan heildarafla samkvæmt lögum þessum eða meira en 5% af heildar(verðmæti) krókaaflahlutdeildar. Við mat á heildar(verðmæti) aflahlutdeildar skal (annars vegar) miða við (verðmætahlutföll einstakra tegunda á viðkomandi fiskveiðiári eða veiðitímabili, sbr. 23. gr., og hins vegar) úthlutað aflamark einstakra tegunda á tímabilinu.

    Til aflahlutdeildar fiskiskipa í eigu einstakra aðila skv. 1. og 2. mgr. telst einnig aflahlutdeild fiskiskipa sem aðilar hafa haft á kaupleigu eða leigu í sex mánuði eða lengur.

    Tengdir aðilar teljast:

    1.     Aðilar þar sem annar aðilinn, einstaklingur eða lögaðili, á beint eða óbeint meiri hluta hlutafjár eða stofnfjár í hinum aðilanum eða fer með meiri hluta atkvæðisréttar. Fyrrnefndi aðilinn telst móðurfyrirtæki en hinn síðarnefndi dótturfyrirtæki.

    2.     Aðilar þar sem annar aðilinn, einstaklingur eða lögaðili, hefur með öðrum hætti en greinir í 1. tölul. raunveruleg yfirráð yfir hinum. Fyrrnefndi aðilinn telst móðurfyrirtæki en hinn síðarnefndi dótturfyrirtæki.

    3.     Lögaðilar þar sem svo háttar til að sami aðili eða sömu aðilar, einstaklingar eða lögaðilar, eða tengdir aðilar skv. 1. eða 2. tölul., eiga meiri hluta hlutafjár, stofnfjár eða atkvæðisréttar í báðum eða öllum lögaðilunum enda nemi eignarhlutur hvers þeirra um sig a.m.k. 10% af hlutafé, stofnfé eða atkvæðafjölda í viðkomandi lögaðilum. Sama á við ef aðili eða aðilar, einstaklingar eða lögaðilar, eða tengdir aðilar skv. 1. eða 2. tölul., sem eiga meiri hluta hlutafjár, stofnfjár eða atkvæðisréttar í lögaðila og hver um sig á a.m.k. 10% hlutafjár, stofnfjár eða atkvæðisréttar í lögaðilanum, eiga ásamt viðkomandi lögaðila meiri hluta hlutafjár, stofnfjár eða atkvæðisréttar í öðrum lögaðila. Til eignarhluta og atkvæðisréttar einstaklinga í lögaðilum skv. 1.–3. tölul. telst jafnframt eignarhluti og atkvæðisréttur maka og skyldmenna í beinan legg.

 

 

            

Frumvarp um stjórn fiskveiða ATHUGASEMDIR við 15. og 17. grein

15. gr.   Flutningur aflamarks.

    Þegar fiskiskipi hefur verið úthlutað aflamarki skal Fiskistofa leyfa flutning þess á annað fiskiskip ef einu eftirtalinna skilyrða er fullnægt:

    1.     Skipin eru í eigu og rekstri sama aðila, einstaklings eða lögaðila.

    2.     Um er að ræða jöfn skipti milli aðila miðað við meðaltalsviðskiptaverð síðastliðins hálfs mánaðar viðkomandi tegunda á kvótaþingi Fiskistofu. Liggi ekki fyrir meðaltalsviðskiptaverð síðastliðins hálfs mánaðar á annarri eða báðum tegundunum sem skipt er á, skal miðað við jöfn skipti í þorskígildiskílóum talið.

Hér er enn eitt dæmið um að höfundar þessa frumvarpstexta virðast ekki skilja hvað felst í hugtakinu ævarandi eign íslensku þjóðarinnar. Þessir aðilar þrástagast á söluþáttum þó sala sé algjörlega óheimil. Af því leiðir að óheimilt verður að teljast að miða í lagatextanum við meðalviðskiptaverð, þegar sala er algjörlega óheimil samkvæmt markmiðum 1. gr. laganna. Yfirstrikaði textinn verður því að falla út.

    3.     Þegar Fiskistofa hefur veitt heimild skv. 2. mgr. 17. gr.

Eins og á eftir kemur fram, þá er 17. greinin algjörlega ólögleg og í alla staði óeðlileg.

    Þegar fiskiskipi hefur verið úthlutað aflamarki skal Fiskistofa leyfa sölu þess á kvótaþingi, ef öðru eftirtalinna skilyrða er fullnægt:

Eins og að framan hefur verið getið, þá er Fiskistofu ALGJÖRLEGA ÓHEIMILT að leyfa SÖLU aflamarks þar sem aflamarkið er ævarandi eign íslensku þjóðarinnar.

    1.     Aflamarkið nemur minna en 5% úthlutaðs aflamarks til skipsins í upphafi fiskveiðiárs.

    2.     Aflamark nemur eigi meira en þriðjungi þess aflamarks sem skip hefur nýtt á hverjum tíma í þorskígildum talið. Heimilt er að víkja frá þessu vegna varanlegra breytinga á skipakosti útgerða eða þegar skip hverfur úr rekstri um lengri tíma vegna alvarlegra bilana eða sjótjóns.

    Þrátt fyrir ákvæði 1. og 2. mgr. er flutningur aflamarks á fiskiskip óheimill ef eitt af eftirtöldu á við:

    1.     Fiskiskip sem flutt er til hefur ekki almennt veiðileyfi.

    2.     Ekki liggur fyrir staðfesting Verðlagsstofu skiptaverðs um að í gildi sé samningur útgerðar og áhafnar um fiskverð til viðmiðunar hlutaskiptum. Þetta gildir ekki um flutning aflamarks til báta sem eingöngu stunda frístundaveiðar.

    3.     Aflaheimildir skips sem flytja skal til verða bersýnilega umfram veiðigetu þess.

    Frestur til að óska eftir flutningi aflamarks rennur út 15 dögum eftir að fiskveiðiári eða veiðitímabili lýkur.

    Ráðherra er heimilt að veita undanþágu frá takmörkunum þessarar greinar á flutningi aflamarks við lok fiskveiðiárs eða veiðitímabils ef sýnt þykir að verulegt aflamark nýtist ekki með öðrum hætti.

 

 

 

V. KAFLI    Kvótaþing.

17. gr.   Kvótaþing.

    Fiskistofa starfrækir markað fyrir aflamark, kvótaþing, sem skal:

Hér verður strax að taka fram að fullkomlega er ólöglegt að setja skyldurá sjávarútvegráðuneyti að það reki stofnun eins og Kvótaþing, sem ætlað er að stunda viðskipti sem ekki eru heimil samkvæmt núgildandi lögum og geta ekki orðið heimil samkvæmt þeim lögum sem kæmu frá þessu frumvarpi, þar sem eitt mikilvægasta markmið laganna er að aflahlutdeild (aflaheimildir) verði ævarandi eign íslensku þjóðarinnar.

Samtímis lögunum um stjórn fiskveiða, sem sett voru 1990, voru sett lög um Kvótaþing. Sá sem hér ritar athugasemdir gerði athugasemdir við þá starfsemi, þar sem engar lagaheimildir voru til að selja þá vöru sem Kvótaþing átti að höndla með, þ. e. aflaheimildir á Íslandsmiðum. Gagnrýni minni var ekkeret sinnt, fyrr en ég kærði starfsemina formlega, en þá var Kvótaþing lagt niður með hraði (á einni viku) og þegar í stað þurrkað út úr lagasafni Alþingis og var því eins og Kvótaþing hefði aldrei verið til.

Þar sem lagaheimildir eru ekki til staðar nú, til sölu aflaheimilda, og slíkar heimildir geta ekki orðið til miðað við þetta frumvarp, er ljóst að 17. gr. þessa frumvarps verður að þurrkast úr í heilu lagi.

    a.     vera vettvangur viðskipta með aflamark,

    b.     annast greiðslumiðlun milli kaupenda og seljenda aflamarks,

    c.     safna og miðla upplýsingum um viðskipti með aflamark.

    Þegar um er að ræða framsal aflamarks í tegund þar sem viðskipti eru svo lítil að ekki eru forsendur til myndunar markaðsverðs á tilboðsmarkaði getur Fiskistofa veitt undanþágu frá viðskiptaskyldu á kvótaþingi.

    Fiskistofa skal daglega birta aðgengilegar upplýsingar um framsal krókaaflamarks og aflamarks, þar á meðal um magn eftir tegundum, auk upplýsinga um verð, eftir því sem við á. Fiskistofa skal jafnframt birta aðgengilegar upplýsingar um meðaltalsviðskiptaverð einstakra tegunda á kvótaþingi síðastliðins hálfs mánaðar.

    Gjald fyrir kostnaði Fiskistofu af rekstri kvótaþings skal ákveðið af ráðherra. Gjaldið skal greitt fyrir fram eða samhliða flutningi aflamarks. Hæð gjaldsins skal að hámarki standa undir kostnaði Fiskistofu af rekstri kvótaþings.

    Komi í ljós að aðili, einstaklingur eða lögaðili, hafi selt á kvótaþingi aflamark sem ekki var heimilt að ráðstafa skal útgerð þess skips sem aflamark var flutt af bæta það tjón sem slík sala hefur valdið. Enn fremur er heimilt að útiloka slíkan aðila frá frekari viðskiptum á kvótaþingi nema hann flytji fyrir fram aflamark frá skipi sínu og setji viðbótartryggingar sem nægilegar eru að mati Fiskistofu.

    Óheimilt er einstaklingum eða lögaðilum að taka þátt í, stuðla að eða hvetja til viðskipta með aflamark eða annarra aðgerða í því skyni að gefa ranga mynd af umfangi viðskipta með aflamark í tilteknum tegundum eða hafa óeðlileg áhrif á verðmyndun þess.

    Ráðherra er heimilt að setja reglugerð um viðskipti með aflmark, m.a. um tilgreiningu upplýsinga um magn og verð á aflamarki, hámarksmagn sem hver aðili getur boðið í og um skiptingu milli tímabila. Þar er einnig heimilt að kveða á um fjármál, tryggingar, gerð, skráningu og meðferð sölu- og kauptilboða, lágmarksverð, skráningu og frágang viðskipta, greiðslumiðlun og meðferð upplýsinga.

           

Frumvarp um stjórn fiskveiða ATHUGASEMDIR við 11. til 13. grein

IV. KAFLI Flokkur 1: Aflahlutdeildir og krókaaflahlutdeildir.

11. gr.    Leyfi til að nýta aflahlutdeild.

    Til og með 1. ágúst 2012 býðst eigendum þeirra skipa sem þá ráða yfir aflahlutdeild að staðfesta hjá Fiskistofu, með undirritun eða öðrum fullgildum hætti, að gangast undir leyfi til að nýta aflahlutdeild til 20 ára frá upphafi fiskveiðiársins 2012/2013 að telja. Tefjist veiting leyfis umfram frest þennan af ástæðum sem ekki varða stjórnvöld er viðkomandi aðila óheimilt að nýta aflamark frá upphafi fiskveiðiársins 2012/2013. Aflaheimildum hans verður ráðstafað til flokks 2 hinn 1. desember 2012 hafi hann á þeim tíma ekki gengist undir leyfið.

Það eru engin lög til um aflahlutdeild.  Þess vegna getur ekki verið fyrir hendi lögleg aflahlutdeil þann 1. ágúst 2012.  Ekki er heldur í þessu frumvarpi nein lagagrein sem lýsir hvernig aflahlutdeild verður til, hvaða rétt hún skapar o.s.frv. Eins og fram kom hér að framan, er gert ráð fyrir því að ráherra þurfi að flytja lagafrumvarp til að hægt verði að mynda aflahlutdeild í nýjum kvótategundum. Þá hlýtur það sama að þurfa að gilda um þær fiskitegundir sem þegar hafa verið kvótasettar. Það hlýtur að þurfa lög sem segi fyrir um hvernig útgerðir ávinni sér aflahlutdeild í þessum tegundum. Slík lög eru ekki til í dag, þess vegna eru ENGAR GILDAR AFLAHLUTDEILDIR TIL.

20 ára lokaður samningur, án riftunarheimilda getur ekki komið til greina. Það getur ekki staðist neinar lagaforsendur að hægt sé að gera slíkt samkomulag um bindi 20 löggjafarþing gagnvart óhagkvæmri útgerð, sem mundi litlum eða egnum greiðslum skila til ríkisins, færi jafnvel illa með aflann svo lægra verð fengist fyrir afurðir og margt fleira mætti telja til. Þetta er svo vanhugsað glapræði að það virðist engin þekking á þjóðfélagshagsmunum vera í þessum áformum.

    Fiskistofa gefur út nýtingarleyfi. Leyfi til að nýta aflahlutdeild felur í sér ígildi samkomulags milli ríkisins og handhafa leyfis um handhöfn þeirra hlutdeilda sem leyfinu fylgja til afmarkaðs tíma. Leyfishafi viðurkennir að honum er veittur aðgangur að sameiginlegri og ævarandi eign þjóðarinnar, honum er skylt að fara að lögum á sviði fiskveiðistjórnar og ber að greiða gjald fyrir nýtingarheimild sína. Bæði leyfishafi og íslenska ríkið skuldbinda sig til að viðhalda og varðveita nytjastofnana sem leyfið er byggt á. Með nýtingarleyfinu skal fylgja skrá um aflahlutdeildir skipsins. Framsal leyfisins er ekki heimilt, hvorki að hluta né heild.

    Tilkynni ráðherra ekki að annað sé fyrirhugað framlengist nýtingarleyfi um eitt ár í senn, og ár frá ári, þannig að 15 ár verði jafnan eftir af gildistíma þess. Tilkynningu um fyrirhugaðar grundvallarbreytingar eða brottfall nýtingarleyfis er fyrst heimilt að gefa út þegar fimm ár eru liðin af tímalengd leyfis skv. 1. mgr. Ráðherra skal, áður en slík tilkynning er gefin út, leita samþykkis Alþingis í formi þingsályktunartillögu. Nýtingarleyfi fellur niður sé engin aflahlutdeild bundin því.

Þessi málsgrein verður að falla burt eins og hún leggur sig.  Engin leið er fyrir Alþingi að fallast á 15 ára uppsagnarákvæði nýtingarréttar sem ekki er bundinn formlegum samningi með skýrum skyldum handhafa nýtingarréttar og ákvæðum um riftun samnings eða sviptingu nýtingarleyfis.

Telja verður afar óljóst hvort Alþingi hafi í raun heimild til að  binda hendur  Alþingi framtíðarinnar með þeim hætti sem hér er áformað.

    Allir þeir sem eiga fiskiskip sem hefur almennt veiðileyfi og flytja á það aflahlutdeild eiga rétt á útgáfu nýtingarleyfis með sömu takmörkunum um gildistíma og skilyrðum sem gilda um upphafleg nýtingarleyfi, sbr. 1.–3. mgr. Þannig skal upphafleg tímalengd nýrra leyfa miðast við 1. ágúst 2012.

 

12. gr.   Framsal aflahlutdeilda.

    Fiskistofa skal leyfa flutning aflahlutdeilda milli fiskiskipa, ef eftirtalin skilyrði eru uppfyllt:

    1.     Flutningur aflahlutdeildar leiðir ekki til þess að aflaheimildir þess skips sem flutt er til verði bersýnilega umfram veiðigetu þess.

    2.     Fullnægjandi upplýsingar um kaupverð aflahlutdeildar fylgja.

Þetta er athyglivert. Þarna er allt í einu talað um kaupverð aflahlutdeildar, en engar heimildir eða lög hafa verið samþykkt sem heimili SÖLU AFLAHLUTDEILDAR, AFLAMARKS EÐA KVÓTA. Í 1. gr. frumvarpsins, Markmiðum laganna, er sagt að Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameiginleg og ævarandi eign íslensku þjóðarinnar.  Að leyfishafi óriftanlegs nýtingaréttar til 20 ára, geti SELT aflahlutdeild eða aflamark er beinlíns brot á grundvallarmarkmiðum laganna um ævarandi eign íslensku þjóðarinnar á aflaheimildunum.

    3.     Skip sem flutt er til hefur almennt veiðileyfi.

    4.     Framsal fellur ekki undir takmörkun skv. 13. gr.

    Þegar aðilaskipti verða að fiskiskipi, eða aflahlutdeild er flutt milli fiskiskipa skv. 1. mgr., skal Fiskistofa skerða aflahlutdeild fiskiskipsins, eða þá aflahlutdeild sem er framseld, um 3% og ráðstafa í flokk 2. Til aðilaskipta teljast kaup og sala, sameining og yfirtaka. Þetta gildir ekki um flutning aflahlutdeilda milli skipa í eigu eins og sama aðila, einstaklings eða lögaðila

    Hámark á framsali aflahlutdeildar einstakra tegunda af skipi skal vera hlutfall heildaraflamarks í viðkomandi tegund eins og því var úthlutað fiskveiðiárið 2011/2012 og heildaraflamarks í tegund á því ári sem framsal fer fram. Hlutfall þetta skal margfalda með aflahlutdeild skipsins í viðkomandi tegund og útkoman segir til um hve stóran hluta af aflahlutdeildinni er heimilt að framselja. Ráðherra setur nánari reglur um framkvæmd þessa ákvæðis.

    Heimild til framsals aflahlutdeilda samkvæmt þessari grein fellur niður við upphaf fiskveiðiársins 2032, án tillits til framlengingar leyfa skv. 3. mgr. 11. gr. og útgáfu nýrra leyfa skv. 4. mgr. 11. gr.

 

13. gr.  Forgangsréttur að aflahlutdeildum.

    Fiskistofa skal tilkynna ráðherra ef ætla má að samanlögð framsöl eða önnur ráðstöfun aflahlutdeilda, þ. m. t. flutningur skipa, fari yfir 20% aflaheimilda í þorskígildum talið frá viðkomandi byggðarlagi eða sveitarfélagi samkvæmt skráðri úthlutun hlutdeilda fyrir fiskveiðiárið 2012/2013.

Þarna virðast höfundar frumvarpsins gleyma því að aflahlutdeild eða úthlutun aflamarks er bundin undirrituðum samning milli rétthafa nýtingar og ríkisins og sá samningur hefur 15 ára uppsagnarákvæði og verður því ekki breytt á þeim tímaf Fyrst ríkið er bundið samningnum í 15 ár, er óhjákvæmilegt að gagnaðilinn sé það líka.  Þetta er greinilega allt afar mikið vanhugsað. Heppilegast væri að þetta frumvarp væri dregið til baka, þar sem öll gerð þess er afar óvandaður lagatexti og greinilega án þekkingar á málefninu; meira að segja þeim þáttum sem tiltekin eru í texta frumvarpsins.

    Ráðherra er heimilt, innan fjögurra vikna frá tilkynningu, að neyta forgangsréttar að aflahlutdeildunum ef ætla má að ráðstöfun þeirra hafi umtalsverð neikvæð áhrif í atvinnu- eða byggðalegu tilliti sökum hlutfallslegs mikilvægis sjávarútvegs í viðkomandi sveitarfélagi eða byggðarlagi.

Þar sem um er að ræða samningsbundinn nýtingarrétt, getur tilfærsla á aflamarki eða aflahlutdeild ekki farið fram fyrr en gildandi samning hefur verið sagt upp og gerður hefur verið nýr samningur við nýjan rétthafa nýtingar.

    Endurgjald íslenska ríkisins fyrir aflahlutdeildirnar skal miðast við umsamið söluverð þeirra. Ágreiningi um skilmála og samningsverð er unnt að vísa til gerðardóms sem skipaður skal samkvæmt lögum nr. 53/1989, um samningsbundna gerðardóma.

Enn og aftur kemur að því sama að engin lög eru til sem heimila sölu aflaheimilda í neinu formi, enda ófrávíkjanleg markmið laganna að aflaheimildir á Íslandsmiðum skuli vera ævarandi eign íslensku þjóðarinnar.

Þessi málsgrein verður því að falla niður.

    Ráðherra skal ráðstafa aflahlutdeildum, sem hann innleysir á grundvelli forgangsréttar, innan viðkomandi byggðarlags, sveitarfélags eða landshluta samkvæmt skilgreiningu Hagstofu Íslands. Skal ráðherra auglýsa hlutdeildina til sölu í viðkomandi landshluta. Eigendur skipa í byggðarlagi skulu hafa forgang að umræddum aflaheimildum, síðan eigendur skipa í sveitarfélagi og loks eigendur skipa í landshlutanum.

Eins og að framan er getið, gerir rétthafi nýtingarréttar bindandi samning við Fiskistofu um nýtingarrétt tiltekinnar aflahlutdeildar (aflamarks). Eins og að framan greinir er þessi samningur óuppsegjanlegur fyrstu 5 árin en eftir það með 15 ára uppsagnarfresti. Þar sem öll slík ákvæði eru ævinlega gagnkvæm í öllum samningum, er erfitt að sjá fyrir sér að ráðherra innleysi á grundvelli forgangsréttar, sem hvergi hefur sést ákvarðaður enn í lagatextanum.

 

           

Frumvarp um stjórn fiskveiða ATHUGASEMDIR við 6. til 9. grein

III. KAFLI     Veiðistjórn.

6. gr.     Veiðar að ósekju.

    Veiðar á þeim nytjastofnum sem ekki sæta takmörkun á leyfilegum heildarafla eru frjálsar öllum þeim skipum sem fá almennt veiðileyfi skv. 5. gr., með þeim takmörkunum sem leiðir af þessum lögum og öðrum lögum á sviði fiskveiðistjórnar.

Með hliðsjón af 75. gr. stjórnarskrár, þar sem segir að: “Öllum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa”, er vandséð að heimilt sé að binda veiðar úr nytjastofnum sem ekki sæta takmörkunum, veiðileyfum eins og eðlilega þarf til að fá heimild til veiða úr takmörkuðum stofnum. Eðlilegra hefði verið að þarna stæði að veiðarnar væru frjálsar öllum skipum sem hefðu haffærisskírteini og hreinlætisvottorð.

7. gr.   Heildarafli.

    Ráðherra skal, að fengnum tillögum Hafrannsóknastofnunarinnar, ákveða með reglugerð heildarafla sem veiða má á ákveðnu fiskveiðiári, veiðitímabili eða vertíð úr einstökum nytjastofnum sem nauðsynlegt er talið að takmarka veiðar á. Ráðherra getur, að fengnum tillögum Hafrannsóknastofnunarinnar, ákveðið að fylgt sé langtímanýtingarstefnu fyrir einstakar tegundir til allt að fimm ára í senn.

Þessi síðasta setning fyrstu málsgreinar sýnir á áberandi hátt þekkingarleysi frumvarpssmiða á viðfangsefninu.  Grunnregla fiskveiðistjórnunar er langtímamarkmið um uppbyggingu fiskistofna eins og segir í Markmiðum frumvarpsins 1. gr. a. lið, en þar stendur að markmið laganna sé: “að stuðla að verndun og sjálfbærri nýtingu fiskistofna við Ísland,”.

 Í lögum sem hafa það að FYRSTA MARKMIÐI að vernda sjálfbæra nýtingu fiskistofna, telst fimm ára regla SKAMMTÍMAHUGSUN.  Síðasta setning 1. mgr. 7. gr. verður því að falla burt, því hún gengur þvert gegn höfuðmarkmiðum laganna.

    Heildarafli botnfisktegunda fyrir komandi fiskveiðiár skal ákveðinn fyrir 1. ágúst ár hvert. Heildarafli annarra nytjastofna skal ákveðinn með hæfilegum fyrirvara fyrir upphaf viðkomandi veiðitímabils. Ráðherra er heimilt innan fiskveiðiárs eða veiðitímabils að auka eða minnka heildarafla samkvæmt þessari grein.

    Áætlaður afli erlendra skipa reiknast til heildarafla og skal dragast frá fyrir úthlutun skv. 8. gr. Eftirtalinn afli reiknast ekki til heildarafla:

    1.     Veiðar í rannsóknarskyni á vegum Hafrannsóknastofnunarinnar, sem og annarra rannsóknastofnana.

    2.     Veiðar í fræðsluskyni, enda séu veiðarnar óverulegar og aflinn ekki fénýttur.

    3.     Afli sem reiknast ekki til aflamarks sbr. 25. gr.

 

8. gr.   Úthlutun samkvæmt aflahlutdeildum.

    Hafi nytjastofni, sem veiðar eru takmarkaðar úr skv. 7. gr., verið ráðstafað í aflahlutdeildir, skal ráðherra með reglugerð skipta heildaraflamarki hvers fiskveiðiárs í stofninum í flokka sem hér segir:

    1.     Flokkur 1: Samkvæmt aflahlutdeildum og krókaaflahlutdeildum, sbr. IV. kafla.

    2.     Flokkur 2: Samkvæmt annarri aflahlutdeild, sbr. VI. kafla.

Hér er enn á ferðinni ákvæði sem ekki eiga sér neina fótfestu í þessum lagatexta, en það eru hugtökin aflahlutdeild og krókaaflahlutdeild. Að framan er rakið að engin lagaregla er sett um þessi hugtök í þessum lagatexta og ekki vísað til þess að þessi hugtök séu samkvæmt einhverjum öðrum lögum.  Þó í texta 8. gr. sé vísað til IV og VI kafla þessara laga, en í þeim köflum eru engar nauðsynlegar reglur um þessi hugtök, reglur líkt og að framan er rakið.

    Verði ákveðinn heildarafli þorsks fyrir fiskveiðiár, sbr. 1. mgr., sem nemur meira en 202.000 lestum, fyrir ýsu sem nemur meira en 66.000 lestum, fyrir ufsa sem nemur meira en 50.000 lestum eða fyrir steinbít sem nemur meira en 14.000 lestum skulu 60% þess aflamarks sem umfram er í hverri tegund renna til flokks 1 og 40% til flokks 2.

 Þessi 2. mgr. 8.gr. er alveg hræðilega klúðurslega orðuð og mjög erfitt að skilja hver meiningin á að vera. En líklega er meiningin sú sem sett er fram hér fyrir neðan.

Verði ákveðið að heildarafli fyrir fiskveiðiár, sbr. 1. mgr., nemi meira en 202.000 lestum þorsks, 66.000 lestum ýsu, 50.000 lestum ufsa og 14.000 lestum steinbít, skulu 60% þess aflamarks sem umfram er í hverri tegund, renna til flokks 1 og 40% til flokks 2.

 

9. gr.   Nytjastofnar utan aflahlutdeilda.

    Hafi nytjastofni, sem takmarka þarf veiðar úr skv. 7. gr., ekki verið ráðstafað í aflahlutdeildir skv. 8. gr., er ráðherra heimilt með reglugerð að stjórna veiðum á stofninum, með ákvörðun um leyfilegan heildarafla, eða árlegri úthlutun tiltekins magns, til einstakra skipa eða skipaflokka á grundvelli stærðar eða gerðar skips, veiðiaðferða, búnaðar, svæða, heimahafnar skips og útbreiðslu stofna. Reglur um stjórn veiðanna skulu tryggja að afli verði innan áætlaðs heildarafla.

    Þegar veiðireynsla hefur myndast í stöðugu umhverfi og að öðrum efnislegum forsendum uppfylltum flytur ráðherra frumvarp til laga um úthlutun aflahlutdeilda í viðkomandi nytjastofni. Tekið skal mið af veiðireynslu, bæði fyrir og eftir gildistöku laga þessara, réttmætum hagsmunum þeirra sem hófu veiðar, verðmætamyndun og heildarmarkmiðum laganna.

Þarna er góður punktur. Um nýjar kvótategundir flytur ráðherra frumvarp til laga um úthlutun aflahlutdeilda. Hvers vegna þarf þá ekki líka að flytja frumvarp til laga um aflahlutdeildir þeirra tegunda sem nú þegar hafa verið kvótasettar? OG, á hvaða lagaheimildum eru núverandi aflahlutdeildir byggðar? Lagaheimildir sem lýsa því hvernig útgerð ávinnur sér hlutdeildarrétt, hvernig honum er við haldið og hvernig hann flyst milli úthlutunarára o.s.frv.

          

Frumvarp um stjórn fiskveiða ATHUGASEMDIR við 4. grein

4. gr.   Orðskýringar.

    Merking orða er í lögum þessum sem hér segir:

    1.     Aflaheimild: Safnheiti yfir heimildir til veiða, bæði varanlegar og tímabundnar heimildir. Hugtakið nær m.a. yfir aflahlutdeild/krókaaflahlutdeild og aflamark/krókaaflamark.

    2.     Aflahlutdeild: Hlutdeild í leyfðum heildarafla í nytjastofni.

Þarna eru hugtök á ferð sem ekki eiga sér neinar skýringar í þessum lögum.  Hér er átt við orðin “varanlegar” heimildir. Ekkert í lögunum skýrir hvað þarna er átt við, enda stangast þetta orð á við meginreglu þessara laga, sem er tímabundinn nýtingaréttur samkvæmt samningi. Engin leið er því að um geti verið að ræða “varanlegar” aflaheimildir.

Annað hugtak er þarna á ferð en það er hugtakið “aflahlutdeild/krókaaflahlutdeild”  Engin útlistun er í frumvarpinu um það hvernig þessi hlutdeild er reiknuð út, hvernig aðilar ávinna sér hlutdeild, hvernig henni sé við haldið eða til hve langs tíma slíkm hlutdeild er veitt. Rétt er að benda á að samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir að nú verði aflaheimildum úthlutað til lengri tíma en áður var, þegar einungis var úthlutað til eins árs í senn.

Ekki verður hægt að styðjast við meint hugtak úr fyrri lögum um aflahlutdeild því ákvæðið í 2. mgr. 8. gr. laga nr. 116/2006 er algjörlega ófullnægjandi. Þar segir eftirfarandi: 

“Veiðiheimildum á þeim tegundum, sem heildarafli er takmarkaður af, skal úthlutað til einstakra skipa. Skal hverju skipi úthlutað tiltekinni hlutdeild af leyfðum heildarafla tegundarinnar. Nefnist það aflahlutdeild skips og helst hún óbreytt milli ára.”

Eins og þarna má sjá eru engar reglur tilteknar um hvernig hlutdeild sé fundin ú tog engar skírskotanir til laga eða reglna um þau efni. Þá segir að þessi hlutdeild nefnist aflahlutdeild skips og helst hún óbreytt milli ára.   Eins og fyrr er getið, er úthlutun aflaheimilda samkvæmt lögum nr. 116/2006 einungis til eins árs í senn. Engar forsendur eru settar fram í þeim lögum fyrir því hvers vegna hlutdeild í eins árs úthlutun eigi að haldast óbreytt milli ára.

Eins og hér hefur verið dregið fram, vantar allar lögskýringar og lagafyrirmæli varðandi framangreind atriði.

 

3.     Aflamark: Heimild til að veiða tiltekið magn af afla mælt í kg innan fiskveiðiárs eða annars tímabils samkvæmt lögum þessum.

    4.     Deilistofn: Nytjastofn sem veiðist innan og utan íslenskrar fiskveiðilögsögu og Íslendingar deila eftir atvikum með öðrum þjóðum.

    5.     Fiskveiðiár: 12 mánaða tímabil, frá 1. september ár hvert til 31. ágúst næsta árs.

    6.     Fiskveiðilögsaga Íslands: Hafið og hafsbotninn frá stórstraumsfjöruborði að ytri mörkum efnahagslögsögu Íslands.

    7.     Heildaraflamark: Sá heildarafli, mælt í kg, sem ráðherra ákveður að heimilt sé að veiða á ákveðnu tímabili úr einstökum nytjastofnum.

    8.     Heildarafli: Óslægður afli upp úr sjó.

    9.     Krókaaflahlutdeild: Hlutdeild í leyfðum heildarafla í nytjastofni.

    10.     Krókaaflamark: Heimild báts, sem hefur leyfi til að veiða sem krókabátur, til að veiða tiltekið magn af afla mælt í kg.

    11.     Nytjastofn: Sjávardýr, svo og sjávargróður, sem nytjuð eru eða kunna að verða nytjuð.

    12.     Nýtingarleyfi: Tímabundið leyfi sem felur í sér handhöfn aflahlutdeildar.

    13.     Þorskígildi: Árlega reiknaður stuðull sem lýsir verðmæti 1 kg af tiltekinni tegund sem hlutfalli af verðmæti 1 kg af þorski.

 

 

Frumvarp um stjórn fiskveiða 2. grein

2. gr.   Stjórnvöld.

    Ráðherra fer með yfirstjórn mála samkvæmt lögum þessum.

Athyglisverð setning í ljósi þess að í Stjórnarskrá og lögum um stjórnarráð Íslands eru afar skír ákvæði um að valdssvið ráðherra æðsta vald yfir sínum málaflokki.  Í 15. gr. stjórnarskrár segir eftirfarandi:

"15. gr. Forsetinn skipar ráðherra og veitir þeim lausn. Hann ákveður tölu þeirra og skiptir störfum með þeim."   

Í lögum um stjórnarráð Íslands nr. 115/2011 segir svo í II kafla,  

"Um skipun ráðherra og verkaskiptingu á milli þeirra."

 Þar segir svo í 1. og 2. málsgr. 4. gr. laganna:

"4. gr. Stjórnarmálefni ber undir ráðuneyti eftir ákvæðum forsetaúrskurðar, sbr. 15. gr. stjórnarskrárinnar, sem kveðinn er upp samkvæmt tillögu forsætisráðherra.

 Við skiptingu stjórnarmálefna á milli ráðuneyta skv. 1. mgr. skal þess jafnan gætt, að teknu tilliti til skiptingar Stjórnarráðsins í ráðuneyti skv. 2. gr., að eðlislík stjórnarmálefni heyri undir sama ráðuneyti."

Í 2. gr. segir svo um skiptingu í ráðuneyti:

"2. gr. Stjórnarráð Íslands skiptist í ráðuneyti. Ráðuneyti eru skrifstofur ráðherra og æðstu stjórnvöld framkvæmdarvaldsins hvert á sínu málefnasviði. Ákveða skal fjölda ráðuneyta og heiti þeirra með forsetaúrskurði, sbr. 15. gr. stjórnarskrárinnar, samkvæmt tillögu forsætisráðherra. Tillagan skal lögð fyrir Alþingi í formi þingsályktunartillögu sem komi þegar til umræðu og afgreiðslu áður en forsetaúrskurður er gefinn út.

 Stjórnarráð Íslands hefur aðsetur í Reykjavík."

 Eins og þarna liggur ljóst fyrir ER sjávarútvegsráðherra æðsta stjórnvald í þeim málaflokki. Hins vegar gæti þarna verið tilraun til að lauma inn ákvæði sem gæti valdið togstreitu eða deilum.  Eins og sést á fyrstu setningu 2. gr. segir að:   Ráðherra fer með yfirstjórn mála samkvæmt lögum þessum.  Þar sem einungis er sagt RÁÐHERRA, en ekki sjávarútvegsráðherra. Gæti þarna verið á ferð tilraun til að sniðganga stjórnskipan, með því að taka málaflokkinn af sjávarútvegsráðherra og setja annan ráðherra yfir tiltekin mál, líkt og reynt var við Jón Bjarnason á síðasta hausti. Þar sem lögin segja einungis RÁÐHERRA, gæti slík sniðganga verið reynd aftur í skjóli þessa orðalags.

Í 2. mgr.  2. greinar segir svo:

Fiskistofa annast eftirlit samkvæmt lögum þessum og daglega stjórnsýslu.

Eftir orðanna hljóðan annast Fiskistofa eftirlit samkvæmt lögum þessum, en síðan er engin skýring á því eftir hverju hin daglega stjórnsýsla á að fara. Ég hefði kosið að orða þessa setningu á eftirfarandi hátt:

Fiskistofa annast eftirlit og daglega stjórnsýslu samkvæmt lögum þessum.

3. málsgr. 2. gr. frumvarpsins er eftirfarandi:

"Hafrannsóknastofnunin er til ráðgjafar við framkvæmd laga þessara samkvæmt lögum um rannsóknir í þágu atvinnuveganna."

Þetta vita allir sem til þekkja að þetta er ekki rétt. Hafrannsóknarstofnun er ekki til ráðgjafar um framkvæmd laganna.   Hafrannsóknarstofnun framkvæmir þær rannsóknir sem ákvörðun ráðherrans um heildarafla er byggð á. Eftir að ráðherra hefur tekið ákvörðun um heildarafla, hefur Hafró engin afskipti af framkvæmdinni. Sú ábyrgð hvílir á Fiskistofu, eins og fram kemur hér að framan.  Ég mundi því gera tillögu um að 3. mgr. 2. gr. orðist svo:

Samkvæmt lögum um rannsóknir í þágu atvinnuveganna, annast Hafrannsóknastofnun allar rannsóknir sem ákvörðun ráðherra um heildarafla er byggð á. Við framkvæmd laga þessara er Hafrannsóknarstofnun einnig til ráðgjafar, í þeim atriðum er lúta að fiskifræðilegum þáttum.

             

Frumvarp um stjórn fiskveiða 1. grein

Því miður virðist þetta frumvarp vera samið af fólki sem hefur takmarkaða þekkingu á þáttaskilum í öllum þeim hreyfiöflum sem þarf að viðhalda til að af hljótist gott mannlíf í landinu. Þessa sér víða stað í frumvarpinu og slær mann strax í 1. gr. frumvarpsins.

Í 1. greininni er markmiðum laganna lýst í eftirfarandi bókstafa röðun:

    a.     að stuðla að verndun og sjálfbærri nýtingu fiskistofna við Ísland,

Eins og vænta mátti er grunnþema fyrri laga yfirfært í þetta frumvarp og er það vel. En næst kemur þetta:

    b.     að stuðla að farsælli samfélagsþróun með hagsmuni komandi kynslóða að leiðarljósi,

Þarna held ég að fólk hafi fallið í einhverja gamaldags kommúníska klisju í því skini að sveipa frumvarpið framtíðarljóma, til hagsbóta fyrir komandi kynslóðir. Þó binda megi miklar vonir við að fiskveiðar verði um langa framtíð mikilvægur undirstöðuþáttur farsældar í samfélagi okkar, vona ég svo sannarlega að farsæld framtíðar hvíli á mörgum gjaldeyrisskapandi atvinnugreinum, sem hver um sig verði reknar af hagkvæmni og arðsemi samfélaginu til handa í öllu meira mæli en peningalegri auðssöfnun hjá eigendunum sjálfum. Eins og fólk ætti að sjá er þessi liður víðs fjarri markmiðum um sjálfbæra og hagfelda nýtingu nytjastofna sjávar. Þriðji liðurinn í markmiðunum er eftirfarandi:

    c.     að treysta atvinnu og byggð í landinu,

Þetta er eiginlega eitt af mikilvægu markmiðum stjórnunar fiskveiða, því fiskvinnsla er yfirleitt mikilvægasta atvinnugrein sjávarbyggða í kringum landið. Næsti liður er eftirfarandi:

    d.     að hámarka þjóðhagslegan ávinning af sjávarauðlindinni og tryggja þjóðinni eðlilega auðlindarentu,

Þetta hefði átt að vera b. liður markmiða laganna, því næst á eftir sjálfbærri nýtingu er eðlilegt að komi þjóðhagslegur ávinningur af nýtingu auðlindarinnar. Hins vegar sýnist mér af því sem fram kemur í frumvarpinu að hugtakinu að: tryggja þjóðinni eðlilega auðlindarentu,  sé ekki fylgt eftir. Þess í stað virðist vera leitast við að tryggja útgerðum svokallaða auðlindarentu.  Í raun eru útgerðir við Ísland svo rekstrarlega misjafnar að aldrei verður hægt að setja jöfnunarákvæði í lög sem tryggja EÐLILEGT jafnvægi milli útgerða um afkomuþátt. Þess vegna verður ALDREI  hægt að reikna út eðlilega auðlindarentu, enda á útgerðin að taka afkomuhag sinn inn í gegnum góða meðferð afla og söluferli aflans til fiskvinnslunnar. Auðlindarenta til handa útgerðum er því sjónarslil og öfugþróun í því augnamiði að láta þjóðina taka á sig ábyrgð vegna óarðbærra útgerðarhátta, hvort sem um er að ræða óhentug skip eða of mikla skuldsetningu, miðað við heildarafla og afkomu útgerðarinnar. Síðasti flokkunarliður markmiðar er eftirfarandi:

e.     að sjávarútvegurinn sé arðsamur og búi við hagstætt og stöðugt rekstrarumhverfi.

Þennan e. lið hefði ég viljað fella inn í það sem ég vildi gera að b. lið með eftirfarandi hætti.

b.   ætíð verði leitað að hagfeldu rekstrarumhverfi fiskiskipa af hagstæðri rekstrarstærð, sem meginmarkmiði þess að laða fram hámarks þjóðhagslegan ávinning af sjávarauðlindinni, og tryggja þjóðinni þannig sem best búsetu og atvinnustig í sjávarbyggðum, ásamt eðlilegu afgjaldi af auðlindinni,

Lokamálsgrein 1. greinar er eftirfarandi:

Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameiginleg og ævarandi eign íslensku þjóðarinnar. Íslenska ríkið veitir tilskilin leyfi, fer með og ráðstafar hvers kyns heimildum til nýtingar. Slík veiting eða ráðstöfun myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir þeim.

Þarna er greinilega verið að setja inn orðaforða sem gefur tækifæri til hártogunar um meiningu laganna. Til að reyna að fyrirbyggja slíkt, hefði ég mælt með að síðasta málsgreinin væri eftirfarandi:

Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameiginleg og ævarandi eign íslensku þjóðarinnar. Íslenska ríkið veitir öll tilskilin veiðileyfi til nýtingar aflaheimilda samkvæmt þeim takmörkunum sem lög þess greina. Slíkt nýtingarleyfi aflaheimilda myndar ekki eignarrétt,  óafturkallanlegt forræði eða sjálfstæða ráðstöfun einstakra aðila yfir hinum úthlutuðu aflaheimildum.

Ég vek athygli á því,vegna þess sem síðar kemur í texta frumvarps þessa, að hvergi í markmiðum laganna er nefnd heimild til að selja aflaheimildir eða flækja ríkissjóð í aða bera hlutaábyrgð á rekstrarafkomu einstakra útgerða. Hafið athyglinar vakandi á þessum atriðum, og fleiri, þegar lengra kemur inn í frumvarpstextann.