Frumvarp um stjórn fiskveiða ATHUGASEMDIR við 6. til 9. grein

III. KAFLI     Veiðistjórn.

6. gr.     Veiðar að ósekju.

    Veiðar á þeim nytjastofnum sem ekki sæta takmörkun á leyfilegum heildarafla eru frjálsar öllum þeim skipum sem fá almennt veiðileyfi skv. 5. gr., með þeim takmörkunum sem leiðir af þessum lögum og öðrum lögum á sviði fiskveiðistjórnar.

Með hliðsjón af 75. gr. stjórnarskrár, þar sem segir að: “Öllum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa”, er vandséð að heimilt sé að binda veiðar úr nytjastofnum sem ekki sæta takmörkunum, veiðileyfum eins og eðlilega þarf til að fá heimild til veiða úr takmörkuðum stofnum. Eðlilegra hefði verið að þarna stæði að veiðarnar væru frjálsar öllum skipum sem hefðu haffærisskírteini og hreinlætisvottorð.

7. gr.   Heildarafli.

    Ráðherra skal, að fengnum tillögum Hafrannsóknastofnunarinnar, ákveða með reglugerð heildarafla sem veiða má á ákveðnu fiskveiðiári, veiðitímabili eða vertíð úr einstökum nytjastofnum sem nauðsynlegt er talið að takmarka veiðar á. Ráðherra getur, að fengnum tillögum Hafrannsóknastofnunarinnar, ákveðið að fylgt sé langtímanýtingarstefnu fyrir einstakar tegundir til allt að fimm ára í senn.

Þessi síðasta setning fyrstu málsgreinar sýnir á áberandi hátt þekkingarleysi frumvarpssmiða á viðfangsefninu.  Grunnregla fiskveiðistjórnunar er langtímamarkmið um uppbyggingu fiskistofna eins og segir í Markmiðum frumvarpsins 1. gr. a. lið, en þar stendur að markmið laganna sé: “að stuðla að verndun og sjálfbærri nýtingu fiskistofna við Ísland,”.

 Í lögum sem hafa það að FYRSTA MARKMIÐI að vernda sjálfbæra nýtingu fiskistofna, telst fimm ára regla SKAMMTÍMAHUGSUN.  Síðasta setning 1. mgr. 7. gr. verður því að falla burt, því hún gengur þvert gegn höfuðmarkmiðum laganna.

    Heildarafli botnfisktegunda fyrir komandi fiskveiðiár skal ákveðinn fyrir 1. ágúst ár hvert. Heildarafli annarra nytjastofna skal ákveðinn með hæfilegum fyrirvara fyrir upphaf viðkomandi veiðitímabils. Ráðherra er heimilt innan fiskveiðiárs eða veiðitímabils að auka eða minnka heildarafla samkvæmt þessari grein.

    Áætlaður afli erlendra skipa reiknast til heildarafla og skal dragast frá fyrir úthlutun skv. 8. gr. Eftirtalinn afli reiknast ekki til heildarafla:

    1.     Veiðar í rannsóknarskyni á vegum Hafrannsóknastofnunarinnar, sem og annarra rannsóknastofnana.

    2.     Veiðar í fræðsluskyni, enda séu veiðarnar óverulegar og aflinn ekki fénýttur.

    3.     Afli sem reiknast ekki til aflamarks sbr. 25. gr.

 

8. gr.   Úthlutun samkvæmt aflahlutdeildum.

    Hafi nytjastofni, sem veiðar eru takmarkaðar úr skv. 7. gr., verið ráðstafað í aflahlutdeildir, skal ráðherra með reglugerð skipta heildaraflamarki hvers fiskveiðiárs í stofninum í flokka sem hér segir:

    1.     Flokkur 1: Samkvæmt aflahlutdeildum og krókaaflahlutdeildum, sbr. IV. kafla.

    2.     Flokkur 2: Samkvæmt annarri aflahlutdeild, sbr. VI. kafla.

Hér er enn á ferðinni ákvæði sem ekki eiga sér neina fótfestu í þessum lagatexta, en það eru hugtökin aflahlutdeild og krókaaflahlutdeild. Að framan er rakið að engin lagaregla er sett um þessi hugtök í þessum lagatexta og ekki vísað til þess að þessi hugtök séu samkvæmt einhverjum öðrum lögum.  Þó í texta 8. gr. sé vísað til IV og VI kafla þessara laga, en í þeim köflum eru engar nauðsynlegar reglur um þessi hugtök, reglur líkt og að framan er rakið.

    Verði ákveðinn heildarafli þorsks fyrir fiskveiðiár, sbr. 1. mgr., sem nemur meira en 202.000 lestum, fyrir ýsu sem nemur meira en 66.000 lestum, fyrir ufsa sem nemur meira en 50.000 lestum eða fyrir steinbít sem nemur meira en 14.000 lestum skulu 60% þess aflamarks sem umfram er í hverri tegund renna til flokks 1 og 40% til flokks 2.

 Þessi 2. mgr. 8.gr. er alveg hræðilega klúðurslega orðuð og mjög erfitt að skilja hver meiningin á að vera. En líklega er meiningin sú sem sett er fram hér fyrir neðan.

Verði ákveðið að heildarafli fyrir fiskveiðiár, sbr. 1. mgr., nemi meira en 202.000 lestum þorsks, 66.000 lestum ýsu, 50.000 lestum ufsa og 14.000 lestum steinbít, skulu 60% þess aflamarks sem umfram er í hverri tegund, renna til flokks 1 og 40% til flokks 2.

 

9. gr.   Nytjastofnar utan aflahlutdeilda.

    Hafi nytjastofni, sem takmarka þarf veiðar úr skv. 7. gr., ekki verið ráðstafað í aflahlutdeildir skv. 8. gr., er ráðherra heimilt með reglugerð að stjórna veiðum á stofninum, með ákvörðun um leyfilegan heildarafla, eða árlegri úthlutun tiltekins magns, til einstakra skipa eða skipaflokka á grundvelli stærðar eða gerðar skips, veiðiaðferða, búnaðar, svæða, heimahafnar skips og útbreiðslu stofna. Reglur um stjórn veiðanna skulu tryggja að afli verði innan áætlaðs heildarafla.

    Þegar veiðireynsla hefur myndast í stöðugu umhverfi og að öðrum efnislegum forsendum uppfylltum flytur ráðherra frumvarp til laga um úthlutun aflahlutdeilda í viðkomandi nytjastofni. Tekið skal mið af veiðireynslu, bæði fyrir og eftir gildistöku laga þessara, réttmætum hagsmunum þeirra sem hófu veiðar, verðmætamyndun og heildarmarkmiðum laganna.

Þarna er góður punktur. Um nýjar kvótategundir flytur ráðherra frumvarp til laga um úthlutun aflahlutdeilda. Hvers vegna þarf þá ekki líka að flytja frumvarp til laga um aflahlutdeildir þeirra tegunda sem nú þegar hafa verið kvótasettar? OG, á hvaða lagaheimildum eru núverandi aflahlutdeildir byggðar? Lagaheimildir sem lýsa því hvernig útgerð ávinnur sér hlutdeildarrétt, hvernig honum er við haldið og hvernig hann flyst milli úthlutunarára o.s.frv.

          

Frumvarp um stjórn fiskveiða ATHUGASEMDIR við 4. grein

4. gr.   Orðskýringar.

    Merking orða er í lögum þessum sem hér segir:

    1.     Aflaheimild: Safnheiti yfir heimildir til veiða, bæði varanlegar og tímabundnar heimildir. Hugtakið nær m.a. yfir aflahlutdeild/krókaaflahlutdeild og aflamark/krókaaflamark.

    2.     Aflahlutdeild: Hlutdeild í leyfðum heildarafla í nytjastofni.

Þarna eru hugtök á ferð sem ekki eiga sér neinar skýringar í þessum lögum.  Hér er átt við orðin “varanlegar” heimildir. Ekkert í lögunum skýrir hvað þarna er átt við, enda stangast þetta orð á við meginreglu þessara laga, sem er tímabundinn nýtingaréttur samkvæmt samningi. Engin leið er því að um geti verið að ræða “varanlegar” aflaheimildir.

Annað hugtak er þarna á ferð en það er hugtakið “aflahlutdeild/krókaaflahlutdeild”  Engin útlistun er í frumvarpinu um það hvernig þessi hlutdeild er reiknuð út, hvernig aðilar ávinna sér hlutdeild, hvernig henni sé við haldið eða til hve langs tíma slíkm hlutdeild er veitt. Rétt er að benda á að samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir að nú verði aflaheimildum úthlutað til lengri tíma en áður var, þegar einungis var úthlutað til eins árs í senn.

Ekki verður hægt að styðjast við meint hugtak úr fyrri lögum um aflahlutdeild því ákvæðið í 2. mgr. 8. gr. laga nr. 116/2006 er algjörlega ófullnægjandi. Þar segir eftirfarandi: 

“Veiðiheimildum á þeim tegundum, sem heildarafli er takmarkaður af, skal úthlutað til einstakra skipa. Skal hverju skipi úthlutað tiltekinni hlutdeild af leyfðum heildarafla tegundarinnar. Nefnist það aflahlutdeild skips og helst hún óbreytt milli ára.”

Eins og þarna má sjá eru engar reglur tilteknar um hvernig hlutdeild sé fundin ú tog engar skírskotanir til laga eða reglna um þau efni. Þá segir að þessi hlutdeild nefnist aflahlutdeild skips og helst hún óbreytt milli ára.   Eins og fyrr er getið, er úthlutun aflaheimilda samkvæmt lögum nr. 116/2006 einungis til eins árs í senn. Engar forsendur eru settar fram í þeim lögum fyrir því hvers vegna hlutdeild í eins árs úthlutun eigi að haldast óbreytt milli ára.

Eins og hér hefur verið dregið fram, vantar allar lögskýringar og lagafyrirmæli varðandi framangreind atriði.

 

3.     Aflamark: Heimild til að veiða tiltekið magn af afla mælt í kg innan fiskveiðiárs eða annars tímabils samkvæmt lögum þessum.

    4.     Deilistofn: Nytjastofn sem veiðist innan og utan íslenskrar fiskveiðilögsögu og Íslendingar deila eftir atvikum með öðrum þjóðum.

    5.     Fiskveiðiár: 12 mánaða tímabil, frá 1. september ár hvert til 31. ágúst næsta árs.

    6.     Fiskveiðilögsaga Íslands: Hafið og hafsbotninn frá stórstraumsfjöruborði að ytri mörkum efnahagslögsögu Íslands.

    7.     Heildaraflamark: Sá heildarafli, mælt í kg, sem ráðherra ákveður að heimilt sé að veiða á ákveðnu tímabili úr einstökum nytjastofnum.

    8.     Heildarafli: Óslægður afli upp úr sjó.

    9.     Krókaaflahlutdeild: Hlutdeild í leyfðum heildarafla í nytjastofni.

    10.     Krókaaflamark: Heimild báts, sem hefur leyfi til að veiða sem krókabátur, til að veiða tiltekið magn af afla mælt í kg.

    11.     Nytjastofn: Sjávardýr, svo og sjávargróður, sem nytjuð eru eða kunna að verða nytjuð.

    12.     Nýtingarleyfi: Tímabundið leyfi sem felur í sér handhöfn aflahlutdeildar.

    13.     Þorskígildi: Árlega reiknaður stuðull sem lýsir verðmæti 1 kg af tiltekinni tegund sem hlutfalli af verðmæti 1 kg af þorski.

 

 

Frumvarp um stjórn fiskveiða 2. grein

2. gr.   Stjórnvöld.

    Ráðherra fer með yfirstjórn mála samkvæmt lögum þessum.

Athyglisverð setning í ljósi þess að í Stjórnarskrá og lögum um stjórnarráð Íslands eru afar skír ákvæði um að valdssvið ráðherra æðsta vald yfir sínum málaflokki.  Í 15. gr. stjórnarskrár segir eftirfarandi:

"15. gr. Forsetinn skipar ráðherra og veitir þeim lausn. Hann ákveður tölu þeirra og skiptir störfum með þeim."   

Í lögum um stjórnarráð Íslands nr. 115/2011 segir svo í II kafla,  

"Um skipun ráðherra og verkaskiptingu á milli þeirra."

 Þar segir svo í 1. og 2. málsgr. 4. gr. laganna:

"4. gr. Stjórnarmálefni ber undir ráðuneyti eftir ákvæðum forsetaúrskurðar, sbr. 15. gr. stjórnarskrárinnar, sem kveðinn er upp samkvæmt tillögu forsætisráðherra.

 Við skiptingu stjórnarmálefna á milli ráðuneyta skv. 1. mgr. skal þess jafnan gætt, að teknu tilliti til skiptingar Stjórnarráðsins í ráðuneyti skv. 2. gr., að eðlislík stjórnarmálefni heyri undir sama ráðuneyti."

Í 2. gr. segir svo um skiptingu í ráðuneyti:

"2. gr. Stjórnarráð Íslands skiptist í ráðuneyti. Ráðuneyti eru skrifstofur ráðherra og æðstu stjórnvöld framkvæmdarvaldsins hvert á sínu málefnasviði. Ákveða skal fjölda ráðuneyta og heiti þeirra með forsetaúrskurði, sbr. 15. gr. stjórnarskrárinnar, samkvæmt tillögu forsætisráðherra. Tillagan skal lögð fyrir Alþingi í formi þingsályktunartillögu sem komi þegar til umræðu og afgreiðslu áður en forsetaúrskurður er gefinn út.

 Stjórnarráð Íslands hefur aðsetur í Reykjavík."

 Eins og þarna liggur ljóst fyrir ER sjávarútvegsráðherra æðsta stjórnvald í þeim málaflokki. Hins vegar gæti þarna verið tilraun til að lauma inn ákvæði sem gæti valdið togstreitu eða deilum.  Eins og sést á fyrstu setningu 2. gr. segir að:   Ráðherra fer með yfirstjórn mála samkvæmt lögum þessum.  Þar sem einungis er sagt RÁÐHERRA, en ekki sjávarútvegsráðherra. Gæti þarna verið á ferð tilraun til að sniðganga stjórnskipan, með því að taka málaflokkinn af sjávarútvegsráðherra og setja annan ráðherra yfir tiltekin mál, líkt og reynt var við Jón Bjarnason á síðasta hausti. Þar sem lögin segja einungis RÁÐHERRA, gæti slík sniðganga verið reynd aftur í skjóli þessa orðalags.

Í 2. mgr.  2. greinar segir svo:

Fiskistofa annast eftirlit samkvæmt lögum þessum og daglega stjórnsýslu.

Eftir orðanna hljóðan annast Fiskistofa eftirlit samkvæmt lögum þessum, en síðan er engin skýring á því eftir hverju hin daglega stjórnsýsla á að fara. Ég hefði kosið að orða þessa setningu á eftirfarandi hátt:

Fiskistofa annast eftirlit og daglega stjórnsýslu samkvæmt lögum þessum.

3. málsgr. 2. gr. frumvarpsins er eftirfarandi:

"Hafrannsóknastofnunin er til ráðgjafar við framkvæmd laga þessara samkvæmt lögum um rannsóknir í þágu atvinnuveganna."

Þetta vita allir sem til þekkja að þetta er ekki rétt. Hafrannsóknarstofnun er ekki til ráðgjafar um framkvæmd laganna.   Hafrannsóknarstofnun framkvæmir þær rannsóknir sem ákvörðun ráðherrans um heildarafla er byggð á. Eftir að ráðherra hefur tekið ákvörðun um heildarafla, hefur Hafró engin afskipti af framkvæmdinni. Sú ábyrgð hvílir á Fiskistofu, eins og fram kemur hér að framan.  Ég mundi því gera tillögu um að 3. mgr. 2. gr. orðist svo:

Samkvæmt lögum um rannsóknir í þágu atvinnuveganna, annast Hafrannsóknastofnun allar rannsóknir sem ákvörðun ráðherra um heildarafla er byggð á. Við framkvæmd laga þessara er Hafrannsóknarstofnun einnig til ráðgjafar, í þeim atriðum er lúta að fiskifræðilegum þáttum.

             

Frumvarp um stjórn fiskveiða 1. grein

Því miður virðist þetta frumvarp vera samið af fólki sem hefur takmarkaða þekkingu á þáttaskilum í öllum þeim hreyfiöflum sem þarf að viðhalda til að af hljótist gott mannlíf í landinu. Þessa sér víða stað í frumvarpinu og slær mann strax í 1. gr. frumvarpsins.

Í 1. greininni er markmiðum laganna lýst í eftirfarandi bókstafa röðun:

    a.     að stuðla að verndun og sjálfbærri nýtingu fiskistofna við Ísland,

Eins og vænta mátti er grunnþema fyrri laga yfirfært í þetta frumvarp og er það vel. En næst kemur þetta:

    b.     að stuðla að farsælli samfélagsþróun með hagsmuni komandi kynslóða að leiðarljósi,

Þarna held ég að fólk hafi fallið í einhverja gamaldags kommúníska klisju í því skini að sveipa frumvarpið framtíðarljóma, til hagsbóta fyrir komandi kynslóðir. Þó binda megi miklar vonir við að fiskveiðar verði um langa framtíð mikilvægur undirstöðuþáttur farsældar í samfélagi okkar, vona ég svo sannarlega að farsæld framtíðar hvíli á mörgum gjaldeyrisskapandi atvinnugreinum, sem hver um sig verði reknar af hagkvæmni og arðsemi samfélaginu til handa í öllu meira mæli en peningalegri auðssöfnun hjá eigendunum sjálfum. Eins og fólk ætti að sjá er þessi liður víðs fjarri markmiðum um sjálfbæra og hagfelda nýtingu nytjastofna sjávar. Þriðji liðurinn í markmiðunum er eftirfarandi:

    c.     að treysta atvinnu og byggð í landinu,

Þetta er eiginlega eitt af mikilvægu markmiðum stjórnunar fiskveiða, því fiskvinnsla er yfirleitt mikilvægasta atvinnugrein sjávarbyggða í kringum landið. Næsti liður er eftirfarandi:

    d.     að hámarka þjóðhagslegan ávinning af sjávarauðlindinni og tryggja þjóðinni eðlilega auðlindarentu,

Þetta hefði átt að vera b. liður markmiða laganna, því næst á eftir sjálfbærri nýtingu er eðlilegt að komi þjóðhagslegur ávinningur af nýtingu auðlindarinnar. Hins vegar sýnist mér af því sem fram kemur í frumvarpinu að hugtakinu að: tryggja þjóðinni eðlilega auðlindarentu,  sé ekki fylgt eftir. Þess í stað virðist vera leitast við að tryggja útgerðum svokallaða auðlindarentu.  Í raun eru útgerðir við Ísland svo rekstrarlega misjafnar að aldrei verður hægt að setja jöfnunarákvæði í lög sem tryggja EÐLILEGT jafnvægi milli útgerða um afkomuþátt. Þess vegna verður ALDREI  hægt að reikna út eðlilega auðlindarentu, enda á útgerðin að taka afkomuhag sinn inn í gegnum góða meðferð afla og söluferli aflans til fiskvinnslunnar. Auðlindarenta til handa útgerðum er því sjónarslil og öfugþróun í því augnamiði að láta þjóðina taka á sig ábyrgð vegna óarðbærra útgerðarhátta, hvort sem um er að ræða óhentug skip eða of mikla skuldsetningu, miðað við heildarafla og afkomu útgerðarinnar. Síðasti flokkunarliður markmiðar er eftirfarandi:

e.     að sjávarútvegurinn sé arðsamur og búi við hagstætt og stöðugt rekstrarumhverfi.

Þennan e. lið hefði ég viljað fella inn í það sem ég vildi gera að b. lið með eftirfarandi hætti.

b.   ætíð verði leitað að hagfeldu rekstrarumhverfi fiskiskipa af hagstæðri rekstrarstærð, sem meginmarkmiði þess að laða fram hámarks þjóðhagslegan ávinning af sjávarauðlindinni, og tryggja þjóðinni þannig sem best búsetu og atvinnustig í sjávarbyggðum, ásamt eðlilegu afgjaldi af auðlindinni,

Lokamálsgrein 1. greinar er eftirfarandi:

Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameiginleg og ævarandi eign íslensku þjóðarinnar. Íslenska ríkið veitir tilskilin leyfi, fer með og ráðstafar hvers kyns heimildum til nýtingar. Slík veiting eða ráðstöfun myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir þeim.

Þarna er greinilega verið að setja inn orðaforða sem gefur tækifæri til hártogunar um meiningu laganna. Til að reyna að fyrirbyggja slíkt, hefði ég mælt með að síðasta málsgreinin væri eftirfarandi:

Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameiginleg og ævarandi eign íslensku þjóðarinnar. Íslenska ríkið veitir öll tilskilin veiðileyfi til nýtingar aflaheimilda samkvæmt þeim takmörkunum sem lög þess greina. Slíkt nýtingarleyfi aflaheimilda myndar ekki eignarrétt,  óafturkallanlegt forræði eða sjálfstæða ráðstöfun einstakra aðila yfir hinum úthlutuðu aflaheimildum.

Ég vek athygli á því,vegna þess sem síðar kemur í texta frumvarps þessa, að hvergi í markmiðum laganna er nefnd heimild til að selja aflaheimildir eða flækja ríkissjóð í aða bera hlutaábyrgð á rekstrarafkomu einstakra útgerða. Hafið athyglinar vakandi á þessum atriðum, og fleiri, þegar lengra kemur inn í frumvarpstextann.

Breytingar á stjórnkerfi fiskveiða ???

Fyrir áratug skirfaði ég bók um upphaf og framkvæmd fiskveiðistjórnunar hjá okkur. Líklega var bókin of nálægt sannleikanum til að bókaverslair vildu selja hana. Allar búðirnar sem ég sendi bókina endursendu hana.  Einn fiskvinnsluaðili (án útgerðar) vildi borga mér 150 eintök, sem ég ætti að dreifa á alla þingmenn og helstu ráðamenn í sjávarútvegi.  Ég dreifði bókunum en hann borgaði aldrei. 

Í kjölfar þess að nú er komið fram frumvarp til breytinga á fiskveiðistjórnun, hafa nokkrir haft samband við mig og óskað eftir að ég birti einhverjar glefsur úr þessari bók. Þar sem ég hef takmarkaðan tíma til að velja fyrir fólk, ákvað ég að setja innihald bókarinnar hérna á netið, svo fólk gæti bara valið sjálft hvað það vildi lesa af því sem þar er sagt um upphaf fiskveiðistjórnunar og fyrstu ár varanlegrar stjórnunar, eftir 1990.

 

Fólk þarf að vera meðvitað um að talsverðar breytingar hafa orðið á hinum ýmsu lögum um fiskveiðistjórnun eftir að þessi bók kom út. Sumt sem sagt er í bókinni gæti því hljómað einkennilega, en sem betur fer voru mörg alvarleg mannréttindabrot leiðrétt, þó enn virðist nokkuð eftir.

 

En sem sagt, efni bókarinnar er hér með sem fylgiskrá og öllum heimil til lestrar og dreifingar. Með kveðju, GJ.        

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• stjorn_fiskveida.pdf

Afkáralegt röðun orða

Það er með ólíkindum hvað fólk hugsar lítið um hvað orðin sem notuð eru, segja þeim sem lesa þau. Þessi frétt er eitt af slíkum dæmum. Fréttin byrjar svona:

Tilkynnt var um innbrot í verkstæði við Bíldshöfða til lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu um níu leytið í gærkvöldi. 

 Venjulega væri lesið úr þessu á þann veg að tilkynnt hefði verið um innbrot á verkstæði lögreglunnar á höfuðborfarsvæðinu, við Bíldshöfða. Ef við notum öll sömu orðin, en röðum þeim upp samkvæmt íslenskri setningafræði, liti fréttin svona út:

Um níu leytið í gærkvöldi var tilkynnt   til lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu um innbrot í verkstæði við Bíldshöfða. 

Góð menntun felst meðal annars í því að geta raðað orðum saman þannig að úr verði skýr lýsing á því sem viðkomandi vill segja. Til þess að slíkt megi verða, þarf hugsunin að vera skýr og ráða við að byggja heilstæða mynd af því sem segja á með orðunum. 

Ambögur, eins og sú sem þessi frétt byrjar á, voru áður fyrr oft kallaðar "rassbögur", vegna þess hve þær þóttu afkáralegar.    

Brotist inn á Bíldshöfða