Hvernig er verðtryggingin rétt eftir logum

 Þetta er tilraun til að sýna hvernig húsnæðislán þróast ef verðtrygging er reiknuð eins og lögin gera ráð fyrir að sé reiknað. Samkvæmt síðasta greiðsluseðli Íbúðalánasjóðs voru eftirstöðvarnar þess láns sem hér er sýnt u.þ.b. 9 milljónir, en samkvæmt  réttum verðbótum eru eftirstöðvarnar um 3,6 milljónir.  Vakin er sérstök athygli á því að þessar færslur eru allar með nákvæmlega réttum verðbótaþáttum í hverjum mánuði. Vísitala neysluverðs í greiðslumánuðinum er reiknuð sem breyta frá vísitölu lántökumánaðar.

Opnið skrána "Íbúðarlán" í skráarsvæðinu hér til hliðar. Þá á að opnast færsluskrá yfir allar afborganir lánsins, frá fyrsta gjalddaga til gjalddaga nú í september s. l.  Þetta væri rétt þróun á verðtryggðu 6.400.000 kr. láni, sem tekið var á árinu 2000. Höfuðstóll lánsins ætti að hafa lækkað um sem bæst 40%. Svolítið annað að sætta sig við slíkar verðbætur.

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Íbúðalán

Eitthvað virðist dómgreindin löskuð

Maður á erfitt með að verjast brosi, þó málefnið sé mjög alvarlegt. Sjávarútvegurinn er skuldsettur upp á nokkur hundruð milljarða, en formaður LÍÚ segir að allur ísfiskflotinn sé kominn yfir 30 ár og orðinn úreltur. Það þýðir í raun að skipin eru nánast verðlaus, en eru samt veðsett fyrir háum fjárhæðum.

Þá segir í fréttinni að formaður LÍÚ segi að: "ef aflétt yrði óvissunni um sjávarútveginn myndu fljótlega skapast hundruð starfa í mörgum atvinnugreinum." Það eina sem draga má ályktanir af, um fjárfestingar, samkvæmt fréttinni, er að smíða þurfi ný skip fyrir ísfiskflotann. Það segir formaður LÍÚ að sé fjárfesting upp á 1,8 - 2,2 milljarða, með smíði á nýju ísfiskskipi. 25 slík skip myndu þá kosta 45 - 55 milljarða, en formaður LÍÚ segir: "fjárfestingarþörf upp á 16 milljarða í útgerðinni,".

Ég velti fyrir mér hvernig formaður LÍÚ ætlar stórskuldugri útgerð, á barmi fjöldagjaldþrots, að eigin sögn, að fjárfesta til sköpunar mörg hundruð starfa í mörgum atvinnugreinum. Af orðum formanns LÍÚ má álykta að hann telji núverandi skuldir útgerðarinnar ekki sjálfbærar, þurfi þær að greiðast af aflatekjunum einum. Af því muni leiða fjöldagjaldþrot núverandi útgerðarfélaga.

Sé raunveruleikinn sá sem formaður LÍÚ segir, er þjóðfélagslega nauðsynlegt að hina yfirskuldsettu útgerðir fari í gjaldþrot, og við taki önnur útgerðarfélög, með minni skuldsetningu, sem geti greitt þjóðinni eðlilegt afnotagjald af auðlindinni. Samneysla okkar gerir að sjálfsögðu þá kröfu að þessi stærsta þekkta auðlind þjóðarinnar leggi eðlilega til samneyslunnar. Slíkt gerist ekki ef þær útgerðir sem sækja hið takmarkaða magn sem auðlindirnar gefa, eru svo skuldsettar að aflavermætið dugi vart fyrir beinum útgerðarkostnaði og afborgunum lánsfjár.  Þjóðin getur ekki sætt sig við að samneyslan sé svelt til óhóflegs samdráttar, svo yfirskuldsettar útgerðir geti greitt innlendum sem erlendum fjármagsneigendum afborganir og vexti af lánsfé sem komið er yfir öll skynsemismörk. Slíkar útgerðir eru nú þegar gjaldþrota.

Skapar hundruð starfa

Skuldir heimila og smáfyrirtækja fyrr og nú.

Þegar bankakerfið okkar hrundi haustið 2008, urðu skuldir margra óviðráðanlegar. Þar fór saman nánast tvöföldun hinna ólögmætu gengistryggðu lána og umtalsvert verðbólguskot, sem olli umtalsverðri hækkun verðtryggðra lána.

Hrun bankanna má að miklu leiti rekja til óvitaskapar stjórnenda þeirra og mikils þekkingarleysis á mikilvægi hlutverks stærstu viðskiptabanka þjóðar, í stöðugleika í efnahagslífi hennar. Fram að einkavæðingu bankanna, höfðu pólitískir stjórnendur þjóðarinnar geta haft ákveðna stjórnun á stærstu bönkunum, þar sem þeir voru ríkisbankar. Seðlabankinn var einnig undir beinni pólitískri stjórnun. Afleiðing þessa var sú að efnahagslífi okkar hafði aldrei verið stjórnað frá grundvelli sjálfstæðis og sjálfbærni. Þeir þættir eru of plássfrekir til að verða reifaðir hér, en þarfnast samt umræðu, þó síðar verði.

Þegar sú kjölfesta sjálfstæðs efnahags þjóðarinnar, sem ríkisbankarnir voru, var seld aðilum sem enga þekkingu höfðu á skyldum og hlutverki þessara stærstu banka þjóðarinnar, var fjárhagslegu sjálfstæði landsins stefnt í hættu. Einkanlega þar sem stjórnmálamenn þjóðarinnar höfðu lengst af ekki haft skilning á mikilvægi þess að  stýra fjárstreymi þjóðarinnar með jafnvægi tekna og útgjalda sem grunnforsendu.

Segja má að frá miðri 20. öldinni hafi bráðlæti og skortur á langtímaviðhorfum stöðugt hrjáð þessa þjóð. Fyrsta sjálfstæða fjármagnið sem við fengum, var styrkur í stríðslok, sem fenginn var með hjálp Bandaríkjamanna. Fyrsta efnahagsstjórnun okkar var því ekki byggð á sjálfaflafé, heldur fjármunum sem bárust til okkar. Af þessu leiddi það pólitíska viðhorf að skapa þyrfti frelsi til að kaupa erlendir frá allt sem fólk langaði til að eignast. Hugsunin um að afla fyrst peninga til að kaupa fyrir, náði ekki fótfestu, vegna þess gjafafjár sem við höfðum fengið.

Á sjötta áratug 20. aldar beindust kraftar landsmanna mest að uppbyggingu sjávarútvegs og raforkuframleiðslu. Á sjöunda áratugnum var skipakostur ört stækkandi, einkanlega vegna mikillar síldveiði. Keppst var við að fjárfesta í skipum, verkunarstöðvum og síldarbræðslum, fyrir allt það fé sem til var laust auk nokkurs lánsfjár.  Ekkert var hugsað fyrir jafnvægisþætti veiðanna, svo langtímagrundvöllur gæti skapast fyrir þeim fjárfestingum sem farið hafði verið út í. Afleiðingar þess urðu hrun síldarstofnsins og þar með hrun þeirra tekna sem áttu að greiða fjárfestingarnar.

Þegar síldin var farin, hrundu líka tekjur þjóðarinnar. Við sátum uppi með mikinn fjölda skipa sem ætluð höfðu verið til nótaveiða. Einnig voru nokkrar síldarbræðslur sem ekkert höfðu að gera og gátu þar af leiðandi ekki endurgreitt lánin sem þær höfðu fengið til uppbyggingar. Lánin sem þeir fengu, var það fjármagn sem náðist að spara saman með því að takmarka innflutning á almennum neysluvarningi. Þar sem þessum peningum hafði verið ráðstafað í fjárfestingu sem ekki skilaði af sér tekjum, var ljóst að það fjármagn kæmi aldrei aftur til baka.

Segja má að það ferli sem hér hefur verið lýst, hafi verið nokkuð ríkjandi í sambandið við efnahagsstjórnun hjá okkur. Atvinnuhættir hjá okkur eru ekki skipulagðir út frá langtímamarkmiðum. Viðhorfin virðast oftast vera, að gera átak til að græða fljótt mikla peninga. Allir þessir þættir hafa misfarist, þannig að fjárfestingar í atvinnusköpun hafa að sára litlu leiti skilað sér aftur til þjóðarinnar í marði af þeirri atvinnustarfsemi sem fjárfest var í.  Af þeirri ástæðu m. a. hefur þjóðin ekki geta skapað sér tekjuafgang til að geta fjárfest fyrir sjálfaflafé.

Eitt þessara átaksverkefna var ímyndaður bjargvættur bættra lífskjara til sveita, með aukinni loðdýrarækt. Ekkert var hugsað fyrir því að menn þyrftu að læra meðhöndlun þessara dýra. Ekkert var heldur hugsað fyrir fjárstreymi þessarar starfsemi. Rokið var af stað með mikinn fjölda loðdýrabúa.

Fyrstu búin fengu lán fyrir stofnkostnaði. Þar fyrir utan fengu þau svonefnt rekstrarlán, sem var til fóðurkaupa og fleiri þátta er vörðuðu eldið sjálft. Rekstrarlán þessi voru veitt þannig að lánin áttu að greiðast niður með sölu skinna af dýrunum. Sölutekjurnar áttu að greiðast inn til bankans, sem tæki af þeim afborgunarhluta lánsins en legðu afganginn inn á veltureikning búsins.

Það sem bankamenn  klikkuðu á, var að flest fyrstu búanna seldu nánast engin skinn.  Meginhluti dýranna frá þeim seldust sem lífdýr og greiðslur vegna lífdýrasölu, bárust ekki til viðskiptabanka búanna. Nánast ekkert kom því til endurgreiðslu rakstrarlána fyrstu árin, sem þá söfnuðust upp og urðu bændum óviðráðanleg.

Af hverju rek ég þessa sögu hér. Það er vegna þess að upphaflegi vandi loðdýrabænda varð að nokkru  til vegna mistaka bankamanna; mistaka sem varð að ókleifum múr fyrir bændur. Skuldavanda sem ríkissjóður varð að koma að lausn á, svo forða mætti heimilum frá gjaldþroti og lánastofnunum frá illviðráðanlegum skakkaföllum. En hvernig var þetta mál leyst?

Skuldavandinn nú er m. a. til kominn vegna, mistaka eða óraunsæis bankamanna, sem valdið hefur heimilum landsins ókleifum skuldamúr, sem er fyrst og fremst afleiðing af hreinum glannaskap bankamanna. Samlíkingin með skuldavanda loðdýrabúa er því alls ekki óraunhæf. Því tel ég hægt að líta í átt til þeirra lausna sem ríkissjóður og Alþingi lögðu til við lausn á vanda loðdýrabúa.

Það var í árslok 1989 sem Alþingi samþykkti lög nr. 112/1989, um skuldabreytingar vegna loðdýraræktar. Lög þessi voru einungis tvær greinar og 1. greinin hljóðaði svo:

"Ríkisstjórninni er heimilt að ábyrgjast með sjálfskuldarábyrgð lán sem loðdýrabændur taka í stað lausaskulda sem myndast hafa vegna loðdýrabúskapar þeirra á árunum 1986-1989, samtals allt að 300 m.kr.

     Lánin skulu veitt til fimmtán ára, verðtryggð með lánskjaravísitölu og 5% vöxtum. Endurgreiðslutími lánanna skal vera tólf ár.

     Sjálfskuldarábyrgð ríkissjóðs skal því aðeins veitt að með henni reynist unnt að koma rekstri viðkomandi bús í viðunandi horf eða forsendur séu fyrir hendi fyrir lántakanda að greiða af skuldum sínum með öðrum hætti. Hún má ná til allt að 60% af þeim lausaskuldum hvers bónda sem uppfylla skilyrði 1. mgr., enda breyti viðkomandi lánardrottnar því sem eftir stendur í lán til a.m.k. átta ára gegn þeim tryggingum sem þeir meta gildar.

     Framleiðnisjóður landbúnaðarins skal hafa á hendi umsjón með framangreindum skuldbreytingum.

     Ráðherra setur í reglugerð nánari ákvæði um lánsupphæðir til hvers loðdýrabónda, svo og önnur þau skilyrði fyrir lánveitingum er þurfa þykir, svo sem veðskilmála."

Þarna gengur ríkissjóður, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum, í sjálfskuldarábyrgð fyrir allt að 60% þeirra lausaskulda sem myndast höfðu. Til viðbótar þessu kom svo 2. gr. laganna, en hún hljóðaði svo:

"Þrátt fyrir ákvæði um tryggingar fyrir lánum o.fl. í lögum nr. 45/1971, um Stofnlánadeild landbúnaðarins, er Stofnlánadeild heimilt að fella niður verðtryggingu og vexti, og fresta greiðslu afborgana, af lánum til bænda vegna loðdýrabúra á næstu fimm árum. Þá er Stofnlánadeild heimilt, þegar hagsmunum hennar er betur borgið með þeim hætti, að fella niður hluta höfuðstóls annarra veðskulda loðdýrabænda."

Þarna var bændum skapað 5 ára svigrúm til að takast á við uppsöfnun lausaskulda.  Þeim var ekki boðið upp á frystingu greiðslna, sem söfnuðust upp á tímabilinu. Nei, þeim var fært með lögum, niðurfellin vaxta og verðtryggingar af fasteignalánum sínum um 5 ára skeið, en eftir það kæmi lánið aftur til greiðslna afborgana á sömu upphæð eftirstöðva sem það  var þegar  greiðslur voru stöðvaðar. Engin uppsöfnun vaxta eða verðtryggingar bættist við á tímabilinu.

Í lokasetningu 2. gr. segir að Stofnlánadeild sé heimilt, þegar hagsmunum hennar er betur borgið með þeim hætti, að fella niður hluta höfuðstóls annarra veðskulda loðdýrabænda."

Á árinu 1992 er þessu ákvæði breytt svolítið með lögum nr. 108/1992, en þar segir svo:

"Í stað síðari málsliðar 2. gr. laganna kemur: Þá er Stofnlánadeild heimilt að fella niður allt að helmingi af heildarskuldbindingum sem stofnað hefur verið til hjá deildinni vegna loðdýraræktar. Heimildin nær til afskriftar á lánum og niðurfellingar vaxta eftir nánari reglum sem landbúnaðarráðherra setur að höfðu samráði við stjórn Stofnlánadeildar landbúnaðarins."

Þarna er orðin opin óskilyrt heimild til niðurfellingar að allt að helming lána loðdýrabænda, vegna loðdýrabúa sinna.  Þarna voru menn að verki sem gerðu sér fulla grein fyrir þeim vanda sem það skapaði fjárstreymi um þessa atvinnugrein, ef henni væri um langan tíma haldið í fjötrum vanskila og jafnvel gjaldþrotaferlis. Því var höggvið á hnútinn sem myndast hafði, án þess að bændur sjálfir hefðu beinlínis búið hnútinn til.

Þegar hrunið varð, haustið 2008, og skuldavandi margra heimila hart nær tvöfaldaðist, átti stjórnkerfið til, eins og hér hefur verið sýnt fram á, ferli til lausnar yfirhlaðinna skulda. Lausnarmótel sem afar skamma stund átti að taka að gera virkt. Og, þar sem 65. gr. stjórnarskrár hefst á orðunum:

"Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti."  átti ríkisstjórn og Alþingi ekki að eiga aðra möguleika en að veita heimilunum sömu úrlausn og loðdýarbændum var veitt á sínum tíma. Hvorki heimilin né loðdýrabændur sköpuðu þær aðstæður sem ollu því að skuldamálin fóru úr böndunum. Báðir eiga hins vegar stjórnarskrárvarinn rétt á því að lausnir á samskonar vanda þeirra séu byggðar á grundvelli jafnræðis og virðingar fyrir mannréttindum.

Meira um svar Seðlabankans til Umboðsmanns Alþingis.

Sama kvöldið og svar Seðlabankans byrtist, gerði ég athugasemd við fyrsta lánaútreikning þeirra. Nú hef ég lesið yfir allar 13 bls. sem svarið er og verð að viðurkenna að áherslumerkingar eru svo miklar að meira en helmingur textans er merktur til athugasemda. Ég á þó ekki von á að ég setji það allt á netið, en ætla þó að drepa á nokkrum atriðum sem mér finnst skipta miklu máli.

Þar sem ég byrjaði á að gagnrýna lánareikning Seðlabankans, finnst mér kannski rétt að klára þann þátt málsins og líta einnig á útreikning þeirra á 5 ára láninu. Seðlabankinn er þar með sömu fullyrðingar og í fyrra dæminu, um 1 milljón í eins árs láni.

Neðst á bls. 8 er tafla sem þeir kalla "Aðferð 1" , sem sýnir  Greiðslu hvers gjalddaga vegna 5 ára lánsins. Ekki er mér ljóst hvers vegna Seðlabankinn setur þetta upp með öðrum hætti en almenningur þekkir, frá reiknivélum bankanna. Getur verið að það sé gert til að rugla fólk sem ekki setur sig mikið inn í svona útreikninga? Ég veit það ekki. Kannski er þetta bara hugsunarleysi.

"Aðferð 1" hjá Seðlabankanum er þeirra útfærsla, af að verðbætur séu lagðar á greiðslu vaxta og afborgunar en í viðbótardálk eru verðbætur sýndar.  Seðlabankinn gerir þau mistök þarna að reikna verðbætur á vexti þess gjalddaga sem til umfjöllunar er. Slík innheimta getur ekki átt rétt á sér, þar sem vextir yfirstandandi  vaxtatímabils eru ekki á gjalddaga fyrr en á gjalddaga afborgunarinnar.  Vextirnir verða því aldrei að skuld sem hægt sé að vaxtareikna.

Verðbótaþáttur, hefur til langs tíma verið hluti af vaxtafæti. Þ. e. að inni í öllum vaxtatölum er ákveðið hlutfall vaxtaupphæðar vegna verðbólgu. Kom þetta t. d. fram fyrir skömmu í Kastljósi, þar sem Vilhjálmur Bjarnason, lektor við Háskóla Íslands, og framkvæmdastjórni Félags fjárfesta, viðurkenndi að svo væri.  Það er því AFAR óheilbrigt að Seðlabankinn skuli setja fram útreikninga, þar sem vextir eru verðbættir eins og upphæð afborgunar af höfuðstól lánsins. Fyrir slíku geta ekki verið traustar lagaheimildir, auk þess sem það stangast á við heilbrigða skynsemi að vaxtareikna greiðslu, í 30 daga minnst, áður en komið er að gjalddaga.

Næst má víkja að því - snjóboltaferli - sem lesa má út úr vísitölumælinum okkar. Glögglega má lesa þetta upphleðsluferli út úr vísitölum þeirra fimm ára sem lánareikningur Seðlabankans nær yfir. Forsendurnar eru sagðar 10% verðbólga á ári í 5 ár, sem ætti að gera 50% verðbólgu. Ef ætlunin væri að láta 10% verðbólgu á fyrsta ári hlaða hækkunum hverri ofan á aðra, hefði átt að miða við jafnaðarverðbólgu upp á 71,6% yfir tímabilið, eða 14.32% á ári. Svona ferli skapst þegar ein vísitala er látin sækja breytileika sinn í vísitölu annarra uppgjörsþátta.

Í grundvallarþætti afkomugreiningar, eru "tekjuflokkur" og "kostnaðaraflokkur" á sitt hvorum skál vogarinnar. Tekjuflokkurinn stendur fyrir verðmæta- og eignasköpun og flokkast með EIGNAÞÁTTUM í afkomugreiningu.  Kostnaðarflokkar hins vegar tilheyra útgjaldaliðum, sem ýmist eru einnota eða byggja sig upp og geta orðið að eign að afloknu uppgjöri.

Ef raunveruleiki á að greinast í efnahagslífi einstaklings, fyrirtækis eða þjóðar, verða þessir tveir meginþættir efnahagslegs jafnvægir að vera fullkomlega aðskildir og án allra sjálfvirkra formúluáhrifa frá öðrum. Sé því ekki haldið þannig, heldur sé annar þátturinn látinn upphefjast út frá vexti hins, verður engin leið að greina raunverulegt afkomujafnvægi, eða raunvirði eignar, sem tekið hefur á sig "formúlustækkun" sem er algjörlega verðmætalaus, því að baki stækkunar eða vaxtar eignar, eru engin raunverðmæti; einungis verðmætalaus reikniformúla. 

Þetta vissu menn fyrri tíðar, þegar reynt var að  koma á "verðtryggingu" á grundvelli framfærslukostnaðar.  Þá voru engar tölvur og því erfiðara að svindla á uppsöfnunarliðum. Þess vegna voru menn fljótir að losa sig vafnema  verðtryggingarþáttinn, strax og ljóst var að verðbólga færi upp fyrir viðmiðunarmörk.

Nú eru hins vegar komnar tölvur og með þeirra hjálp er afar auðvelt að svindla á uppsöfnunarþáttum, þannig að eignaaukning virðist hafa orðið vegna hækkandi talna, þó að baki talnanna sé eingöngu reikniformúlur en engin raunverðmæti.

Það er með þeim hætti sem hér hefur verið lýst, sem Seðlabanki okkar vill reikna raunverðmætisaukningu á krónunni okkar. Forsendur útreikninganna eru í raun brot á alþjóðlegri reiknireglu og reikniskilavenju. Kannski er það ekki álitin nein nauðsyn, af hálfu Seðlabankans, að reikniþættir efnahagsumhverfis þjóðarinnar hvíli á viðurkenndri reiknireglu.  Getur verið að reiknimeistarar æðstu fjármálastofnunar þjóðarinnar séu svo flæktir í formúluleikfimi tölvukerfa, að þeir hafi tapað raunveruleikanum? Útreikningar þeirra gætu bent til þess. Lítum á dæmi:

 

											Á verðlagi hvers árs
	Ár		Höfuðstóll		Afborgun		Vextir		Greiðsla		Greiðsla		-Vísitala
	0		1.000.000										100,0
	1		800.000		200.000		50.000		250.000		275.000		110,0
	2		600.000		200.000		40.000		240.000		290.400		121,0
	3		400.000		200.000		30.000		230.000		306.130		133,1
	4		200.000		200.000		20.000		220.000		322.102		146,4
	5		0		200.000		10.000		210.000		338.207		161,1
			Alls		1.000.000		150.000		1.150.000		1.531.839		771,6

Hér höfum við töflu yfir lán þar sem verðbætur eru reiknaðar á bæði afborgun og vexti. Svona setur Seðlabankinn þetta upp fyrir Umboðsmann Alþingis. Lítum svo á aðra töflu, með sömu forsendum, þar sem farið er eftir lagafyrirmælum og heiðarleika. Reiknað er út frá nákvæmlega sama breytileika verðbólgu milli ára, eins og er í töflu Seðlabankans.

	Höfuðstóll		Afborgun		Vextir		Verðbætur		Greiðsla		Eftirstöðvar		----Vísitala
	1.000.000		200.000		50.000		20.000		270.000		800.000		10,00%
	800.000		200.000		40.000		42.000		282.000		600.000		21,00%
	600.000		200.000		30.000		66.200		296.200		400.000		33,10%
	400.000		200.000		20.000		92.800		312.800		200.000		46,40%
	200.000		200.000		10.000		122.200		332.200		0		61,10%
			1.000.000		150.000		343.200		1.493.200

Á þessum fimm greiðslum munar 38.639 krónum. En hver skildi svo raunveruleikinn vera.

Sá mismunur sem þarna kemur fram, felst í rangri aðferð Seðlabankans við útreiking verðbóta. Á seinni töflunni eru verðbætur reiknaðar samkvæmt eðlilegum breytileika viðmiðunar vísitölu. Sama breytileika og er i töflu Seðlabankans. Í töflu Seðlabankans reiknast verðbætur kr. 381.839, en í seinni töflunni eru verðbætur kr. 343.200. Mismunur kr. 38.639.

Seðlabankinn heldur því fram að enginn mismunur sé á þeirri aðferð að reikna verðbætur ofan á höfuðstól, eða að reikna verðbætur á greiðsluna hverju sinni.  Til sönnunnar á þessum staðhæfingum eru lagðir fram útreikningar út frá líkingaþætti framtíðar. EN, hvernig skildi raunveruleikinn líta út.

Á árinu 2000, tókum við hjónin húsnæðislán hjá íbúðalánasjóði að upphæð 6.420.000. Reglulega hefur verið greitt af þessu láni, auk þess sem höfuðstóll var greiddur niður um 2.000.000  króna.  Að lokinni júlígreiðslu nú í sumar, segir á greiðsluseðli að eftirstöðvar séu kr. 8.986.747.

Nú vill svo til að ég hef alla tíð fært þetta lán á greiðsluskrá, þar sem verðbætur hverju sinni væru reiknaðar á afborgun en ekki höfuðstól. Verðbætur hafa því ekki verið ágiskun, heldur notaðar þær vísitölur sem fram koma á greiðsluseðli hvers mánaðar á móti upphafs vísitölu lánsins. Sú greiðsluskrá sem þannig hefur verið haldin, segir að eftirstöðvar lánsins ættu að vera kr. 3.615.258.

Greiðsluseðill júlímánuðar, frá Íbúðalánasjóði hljóðaði upp á  kr. 40.598. Greiðsluskráin samkvæmt lögskipuðu aðferðinni við útreikning verðbóta, reiknar júlígreiðsluna kr. 35.147.

Í þessu tilfelli er um blákaldann raunveruleikann að ræða. Raunveruleika liðins tíma. Engin leið er því að skjóta sér fram hjá honum með ímynduðum forsenduþáttum. Raunveruleikinn er svona.

Svo mikið er af álitamálum í svörum Seðlabankans til Umboðsmanns, að ég hef ekki tíma að gera athugasemdir við það allt. En líklega koma einhver brot síðar.

 

Er hægt að tryggja verðgildi gjaldmiðils?

Í hart nær þrjá áratugi höfum við reynt að tryggja ákveðnum aðilum verðgildi gjaldmiðils okkar með tilteknum aðferðum sem aldrei hafa verið raunprófaðar eða áhrif þeirrar aðgerðar á afkomu þjóðarinnar rannsakað. Hvers vegna ætli það sé svo? Ég veit það, en geri það ekki opinskátt að sinni.

Byrjum á því að velta fyrir okkur hver eru hin raunverulegu verðmæti krónunnar okkar; og hvort nauðsynlegt sé að verðgildið sé bara eitt, eða hvort þjóðin geti haft mörg verðgildi krónunnar. Kannski líkt og þegar ærgildi voru verðmætisviðmið. Þá gat eitt ærgildi haft mismunandi verðgildi, eftir landshlutum, héruðum eða jafnvel bændum.

Í fjölþættu viðskiptasamfélagi nútímans er nauðsynlegt að verðgildi gjaldmiðilsins sé aðeins eitt. Og það gildi um öll viðskipti sem gjaldmiðillinn er notaður við. Mikilvægt er að allir viti fyrirfram hvert verðmæti hverrar krónu er. Sama hvort hún er að koma inn á heimili, í fyrirtæki eða banka. Hvort verið er að greiða með útgjöld, svo sem vörur, þjónustu, eða vexti og afborganir af lánsfé. Verðgildi krónunnar verður að vera aðeins eitt og hið sama á öllum sviðum. Ástæður þess eru margar, en helsta ástæðan er að stjórnaarskrá okkar gerir ráð fyrir að allir séu jafnir fyrir lögum landsins, og að krónan er okkar lögeyrir, í öllum viðskiptum okkar.

Þó við höfum talið okkur reka nútímalegt fjölþætt viðskiptasamfélag undanfarna þrjá áratugi, höfum við ekki haft eitt og sama verðgildið á krónunni fyrir alla landsmenn. Við höfum veitt afmörkuðum aðilum sérstaka aðstöðu til að krefjast hærra verðs, fyrir hverja krónu sem þeir hafa til útlána, en almennt gerist í viðskiptum manna í milli innan samfélagsins. Lítum hér á litla dæmisögu:

Fyrirtæki sem smíðar innréttingar, skrifstofuhúsgögn og annarskonar húsgögn, ákvað að endurnýja vélakost sinn. Til að fjármagna það, leitaði fyrirtækið eftir 6 milljóna króna láni hjá bankanum sínum. Lánið átti að vera til fimm ára, afborgunarlaust fyrstu 6 mánuðina. Þá yrðu greiddir áfallnir vextir en síðan yrði lánið greitt niður með mánaðarlegum afborgunum. Bankatryggja þurfti seljandanum greiðsluna, sem inna þurfi af hendi þegar seljandinn væri búinn að setja vélarnar upp og stilla þær til framleiðslu. Bankinn féllst á að veita lánið og tryggja greiðslurnar.

Skömmu eftir að nýja vélasamstæðan var komin í gang, var ákveðið að ráðast í endurnýjun innréttinga í fjórum útibúum bankans. Skipta átti um skrifstofuhúsgögn og innréttingar. Stjórnendum bankans leyst vel á framleiðsluna úr nýju vélunum hjá þessu umrædda fyrirtæki og gera samning um kaupin hjá þeim. Vörurnar átti að afhenda í fjórum áföngum á tveimur árum, þannig að eitt útibú væri í hverjum áfanga. Samningurinn var uppá 5,8 milljónir króna, sem greiðast átti í fjórum hlutum, 30 dögum eftir afhendingu hvers áfanga samningsins.

Þar sem samningurinn var óvæntar tekjur, utan við áætlanir fyrirtækisins um endurgreiðslu lánsins, var þetta eins og Lottóvinningur. Þar að auki var samningurinn nánast sama upphæð og lánið sem fyrirtækið hafði fengið til að kaupa nýju vélarnar. Fyrirtækið fór því fram á breytingu á forsendum lánsins, á þann veg að þeir greiddu vexti mánaðarlega en greiðslurnar frá bankanum, vegna samningsins, gengu til greiðslu höfuðstóls lánsins. Og að verkinu loknu, mundi fyrirtækið gera upp eftirstöðvar lánsins. Þetta var samþykkt af hálfu bankans.

Framkvæmdin gekk öll samkvæmt áætlun og mánuði eftir afhendingu síðasta áfanga samningsins, fór eigandi fyrirtækisins í bankann til að gera upp þær 200 þúsund krónur sem var mismunur lánsins og verksamningsins. En þegar hann ætlar að greiða þessar eftirstöðvar lánsins, er honum sagt að þær séu nú heldur hærri en 200 þúsund.

Hvernig getur staðið á því, segir eigandi fyrirtækisins. Ég tók 6 milljónir króna að láni, bankinn gerði við mig viðskiptasamning upp á 5,8 milljónir, sem ákveðið var að gengju upp í greiðslu lánsins. Vextina greiddum við mánaðarlega. Samningurinn er uppfylltur. Síðasta afhending var fyrir mánuði og ég hér kominn til að greiða þessar 200 þúsund krónur sem eftir eiga að vera af láninu.

Það er ekki svona, sagði bankamaðurinn. Á tímabilinu var 12% verðbólga á ári, sem hækkaði vísitölu lánsfjárins, þannig að nú, þegar verksamningur þinn hefur verið greiddur að fullu skuldar þú okkur 1.118.000, sem eftirstöðvar lánsins.

Hvernig í ósköpunum getur þú fengið út svona tölu, þegar einungis 200 þúsund krónur er hinn talnalegi mismunur lánsins og verksamningsins, segir eigandi fyrirtækisins.

Það ræðst af því, segir bankamaðurinn, að krónan sem við lánum þér er verðbætt með neysluvísitölu, en krónan sem við borgum þér með er ekkert verðbætt. Þetta reiknast sko svona. Fyrstu mánuðina skuldar þú okkur 6 milljónir. Á því tímabili reiknaðist verðbólgan 6%, sem þýðir að sem verðbætur á þessar 6 milljónir koma 369.121 krónur.

Eftir þessa 6 mánuði kemur fyrsta innborgun á verksamninginn, sem er 1.450.000 krónur. Við það lækkar lánið niður í 4.550.000. Næstu 6 mánuði stendur lánið í þessari upphæð og verðbólga er enn 6% á tímabilinu. Það þýðir að verðbætur reiknast 279.917 krónur.

Þá kemur önnur greiðsla frá verksamning þínum inn á lánið, þannig að eftirstöðvar þess verða 3.100.000 krónur. Þannig stendur lánið í 6 mánuði og á þeim tíma er einnig 6% verðbólga. Það þýðir að verðbætur reiknast 190.712 krónur.

Þá kemur þriðja greiðslan frá verksamningnum inn á lánið, þannig að eftirstöðvar þess verða þá 1.650.000. Þannig stendur lánið í 6 mánuði og á því tímabili er verðbólgan líka 6%. Það þýðir að verðbætur reiknast 101.508 krónur.

Þegar fjórða greiðslan kemur inn á lánið, verða eftir 200 þúsund af upphaflegum höfuðstól lánsins. Auk þess eru 941.258 krónum uppsafnaðar verðbætur og 4.622 í vexti af verðbótunum yfir lánstímann. Eftirstöðvarnar verða því samtals 1.145.880 krónur.

Já en góði maður, segir eigandi fyrirtækisins. Þetta eru sömu krónurnar sem ég borga ykkur og þær sem þið lánið mér. Og í lögunum um gjaldmiðil okkar, krónuna, er sagt að hún sé lögeyrir með fullt verðgildi í öllum greiðslum. Hvernig getur þá staðið á því að krónan sem þið greiðið mér fyrir verksamninginn, sé þetta mikið verðminni en krónan sem þið lánuðuð mér? Þetta getur ekki verið heilbrigt. Þegar samningarnir eru gerðir er einungis 200 þúsund króna mismunur á upphæðunum.

Bankinn lánaði mér til að greiða þýsk mörk. Enn í dag fengi ég jafn mörg þýsk mörk fyrir sömu upphæð íslenskrar króna. En þrátt fyrir þetta allt segið þið að krónan sem þið borguðuð Seðlabankanum fyrir þýsku mörkin á sínum tíma, hafi rýrnað svo að nú muni milljón. En samt geti ég nú í dag, fengið sömu upphæð þýskra marka, fyrir sömu upphæð íslenskra króna og ég borgaði þegar lánið var tekið.

 Ég veit ekkert um það, segir bankamaðurinn. Þú verður að ræða þau mál við þingmennina. Það eru þeir sem ákveða að hafa þetta svona.

Já en bíddu við. Þú sagðir að þessi viðbót væri vegna 12% verðbólgu. Tók ég ekki rétt eftir því? Spurði eigandi fyrirtækisins.

Já það er alveg rétt hjá þér, svarar bankamaðurinn.

Já en þessi viðbót sem þú ert að rukka mig um er 15.69% viðbótarálag ofan á lánið, auk vaxta af því, til viðbótar því að við höfum greitt ykkur 6% vexti af láninu allan tímann. Ég skil bara ekki svona reiknikúnstir, segir eigandi fyrirtækisins.

Ég get að vísu ekki upplýst þig nákvæmlega um þessa útreikninga, því það er skuldabréfakerfið í Reiknistofu bankanna sem reiknar verðbótaþáttinn á lánin. En eins og ég sagði þá eru það þingmennirnir okkar sem vilja hafa þetta svona, svo ég tel heppilegast fyrir þig að ræða við þá, ef þú telur að þetta fyrirkomulag sé að brjóta á þér rétt, sagði bankamaðurinn.

Eftir að hafa samið við bankamanni um afborganir af hinum meintu eftirstöðum lánsins, fór eigandi fyrirtækisins að kanna þessi verðtryggingamál sérstaklega. Í framhaldi af því pantaði hann fund með formanni viðskiptanefndar Alþingis, því hann taldi þessi mál heyra undir þá nefnd.

Fundurinn með formanni viðskiptanefndar byrjaði vel. Eigandi fyrirtækisins lagði fram afrit af verksamningnum, afrit af lánasamningnum og breytinguna á fyrirkomulagi endurgreiðslu. Þá lagði hann einnig fram forsendurnar sem bankamaðurinn hafði látið honum í té um eftirstöðvarnar, og hvernig þær höfðu orðið til. Hann kynnti alla þessa pappíra fyrir formanninum.

Áður en eigandi fyrirtækisins hafði lokið máli sínu, fórnaði formaðurinn höndum og sagði.

Hvað heldur þú að ég geti gert í þessu. Ég er ekki einu sinni viss um að ég skilji allt sem þú hefur verið að segja mér. Hvernig á ég að geta deilt á lög sem einn virtasti doktor í lögum, samdi fyrir hart nær 20 árum. Ætlar þú að reyna að segja mér að það væri ekki einhverjir búnir að fara í mál út af þessu á 20 árum, ef þetta væri ekki allt 100% eins og það á að vera?

Eigandi fyrirtækisins horfði undrandi á formanninn. Hann velti fyrir sér hvort formaðurinn væri að sýna honum ókurteis, eða hvort þekking hans og skilningur á viðskiptamálum væri svona lítill. Það þykknaði því nokkuð í eiganda fyrirtækisins, en hann var vel þroskaður maður, með góða stjórn á skapi sínu. Hann horfði því hvössum augum á formanninn og sagði.

Þú skilur það þó að lánasamningurinn er upp á 6 milljónir króna, en verksamningurinn er upp á 5,8 milljónir. Mismunurinn á þessum tveimur tölum er 200 þúsund?

Formaðurinn baðaði út höndunum og sagði.

Ég skil þetta allt saman. En ég sé einnig að þú hefur látið plata þig með því að verðtryggja ekki verksamninginn og fá þannig frá bankanum þá upphæð sem hann er að gera þér að greiða í verðtryggingu. Þá hefði engin mismunur orðið og málið dautt.

Eigandi fyrirtækisins horfði enn hvössum augum á formanninn og sagði. Ert þú í raun og veru að segja það, að ég hefði átt að bæta 20% verðmætalausri upphæðina við reiknaðan kostnað á verksamningnum, til þess að geta jafnað þessa reiknikúnst bankans? Segjum nú svo að ég hefði gert þetta og bankinn gengið að verksamningnum þrátt fyrir þessa verðhækkun. Þá hefði ég ekki borgað bankanum þá upphæð sem þessi reiknikúst ætlar mér að borga, Hvaðan hefði bankinn þá átt að fá þá fjármuni sem reiknikúnstir mínar og bankans bættu við hið raunverulega verð?

Nú var formaðurinn farinn að finna verulega fyrir óþægindum af því að geta ekki útskýrt verðtrygginguna. Hann var því farinn að íhuga flóttaleið út úr þessum aðstæðum. Hann strauk sér því um andlitið og sagði.

Ég get svo sem ekki sagt þér það. Ég hef aldrei rekið banka. En ég sé einnig að við náum ekki að leysa þetta mál á svona einkafundi. Ég mæli því með því að þú skrifir nefndinni formlegt erindi, stutt þessum gögnum og ég reyni að koma því á dagskrá nefndarinnar. Þá getum við hugsanlega líka kallað til sérfræðinga til að fara yfir málið.

Eigandi fyrirtækisins sá að það mundi engum árangri skila að reyna frekar að koma þessum formanni í skilning um hvaða þjóðarböl var þarna á ferðinni. Hann stóð því upp, safnaði skjölunum saman og kvaddi formanninn með handabandi, því hann vildi ekki setja hann í andstöðu við sig, ef svo færi að hann gerði eitthvað með erindi sem hann fengi.

Svar Seðlabanka vegna verðtryggingar

Þakka þér fyrir þessa yfirferð Marinó. Ég var að ganga frá greinargerð og gögnum til Umboðsmanns, upp á tæpar 50 bls, sem ég læt til hans í fyrramálið. Ég ætla svo að lesa "langhundinn" frá Seðalbankanum. Ég greip þó niður í fyrsta talnadæmið hjá þeim og mér varð skemmt. Dæmið er neðst á bls. 7 og efst á bls 8. Það er svona:

Einfaldast er að sýna þetta með dæmi af láni til eins árs með einni afborgun. Gerum ráð fyrir að lánsfjárhæðin sé 1 milljón kr., lánið sé verðtryggt og með 5% vöxtum og að verðbólga sé 10%. Taflan hér fyrir neðan sýnir útreikning á greiðslu vegna lánsins miðað við að greiðslan sé verðtryggð.

Í þessu tilfelli er afborgunin (1.000.000 kr.) og vextirnir (50.000 kr.) reiknuð miðað við verðlag þegar lánið er tekið (ár 0). Greiðslan nemur þá 1.050.000 kr. á verðlagi þess tíma. - (Ha! forvextir á skuldabréfi?G.J.) Þar eð vísitalan sem við er miðað hefur hækkað um 10% þarf lántakinn að greiða 10% meira en 1.050.000 kr. eða 1.155.000 kr. (en þar sem verðbólgan hefur rýrt raungildi krónanna sem hann greiðir með þá er raunverulegt verðmæti greiðslunnar 1.050.000 kr. miðað við verðlag á ári 0).

Það er kannski til of mikils ætlast að Seðlabankinn viti að vextir af skuldabréfum eru eftirá reiknaðir og greiddir. Lán upp á 1. milljón á ári 0, með gjalddaga eftir eitt ár, getur ekki, samkvæmt vaxtalögum og reiknireglu bankanna, tekið á sig vexti fyrr en á gjalddaga. Fram að gjalddaga á ári 1, er lánið einungis 1 milljón. Á gjalddaga bætast vextir við lánið, frá síðasta gjalddaga eða frá lántökudegi til fyrsta gjalddaga (vaxtatímabil). Á gjalddaga er fyrsti dagur sem vextir eru gjaldkræfir. Þeir, vextirnir, geta því ekki tekið á sig verðbætur fyrir það vaxtatímabil sem þeir voru að myndast, því þarna er um samningsvexti að ræða sem ekki verður krafist greiðslu á fyrr en á gjalddaga.

Sama er að segja með vertrygginguna. Vísitala gjalddaga, er sú vísitala kölluð sem reiknuð er við hverja afborgun. Þar sem einungis einn gjalddagi er á þessu láni, reiknast vísitalan frá lántökudegi til gjalddaga. Það er því vísitala þess mánaðar sem gjalddaginn er, sem mælir verðbæturnar. Sá reikningur fer einnig fram miðað við dagsetningu gjalddaga og er því ekki gjaldkræfur fyrr en á þeim degi. Löglegur útreikningur á þessu dæmi Seðlabankans væri því á þennan veg.

Á ári 0 er tekið lán 1. milljón, vextir og verðbólga eins og í dæminu. Daginn fyrir fyrsta dag gjalddagamánaðar, er lánið enn 1 milljón, lögum samkvæmt.  Á gjalddaga reiknast á greiðslu lánsins 5% vextir, sem gera 50.000. Á gjalddaga er einnig reiknuð út verðbólga á vaxtatímabilinu, sem er frá lántökudegi. Verðbólgan reynist vera 10%, sem reiknast á greiðslu lánsins (eða höfuðstól í þessu tilfelli þar sem um eingreiðslu er að ræða (Kúlulán).) Verðbætur reiknast því 100.000. Endurgreiðasla lánsins væri því eftirfarandi:

Afborgun               1.000.000 

Vextir                        50.000 

Verðbætur               100.000 

Greiðsla samtals   1.150.000  

Þar sem vextir og verðbætur eru ekki greiðslukræf fyrr en á gjalddaga, verður lánsfjárhæðin, reiknuð til baka á ár 0, þegar lánið var tekið, einungis 1 milljón, þar sem upphæð vaxta og verðbóta verða ekki reiknuð út fyrr en miðað við gjalddaga.

Seðlabankinn gerir sig sekan um tvenn msitök í þessum eina útreikning. Annars vegar lítur hann á samningsvexti á sama hátt og forvexti víxils, en slíkir vextir greiðast fyrirfram, við lántöku. Samningsvextir greiðast alltaf eftirá, við hvern gjalddaga. Það er því rangt hjá Seðlabankanum að lánið núvirt til baka um eitt ár, sé 1.050.000. Það er bara 1.000.000.

Í öðru lagi brýtur Seðlabankinn lög með því að reikna verðbætur á vextina. Upphæð samningsvaxta fær ekki skuldfærslustöðu fyrr en á gjalddaga. Ekki er hægt að verðbæta eitthvað sem ekki er til fyrr en sama dag og verðbætur eru reiknaðar.

 Á sama hátt og lánið er verðbætt frá þeim degi sem lántakinn fær greiðsluna, verða vextir ekki verðbættir fyrr en þeir hafa fengið skuldfærlsustöðu, verða gjaldkræfir.

Gefum okkur að vísitalan hefði verið 100 þegar lánið var tekið. Ári síðar, þegar lánið er greitt, hafði verðbólgan verið 10% og vísitalan 110. Ef reikna ætti verðbætur af þeim vöxtunum yrði talan svona 50.000 /110*110 = 50.000.

Í þessi eina litla dæmi reynir Seðlabankinn að hafa 5.000 krónur af þessum lánsgreiðanda, með ólögmætum hætti, Ekki bara með einföldu lagabroti, heldur tvöföldu. Ef öll skýrslan er með svona rugli, teldi ég best fyrir snillingana í Seðlabankanum að taka saman dótið sitt og halda heim.

Eru siðareglur fræðasamfélagsins hættulegar réttlæti og lýðræði?

 Um nokkurn tíma hef ég velt því fyrir mér hvort siðareglur hinna ýmsu stétta hins svokallaða "fræðasamfélags" geti verið ein af rótareinkennum þess siðleysis og spillingar sem hér hefur þrifist og dafnað undanfarin ár? 

Erfitt er að kynna sér siðareglur til hlítar, því margar þeirra eru óskráðar. Að eðlisþætti hefur mér verið gefinn sá hæfileiki að fá sýn á kjarnaþætti ýmissa mála. Sá eðlisþáttur hefur leitt til þess að ég skoða yfirleitt mál út frá sjónarmiði lagastoðar, réttlætis og virðingar. Niðurstöður mínar hafa þess vegna oftast ekki verið taldar umræðuhæfar. Umræður um þýðingarmikil málefni snúast því oftast um aukaatriði eða tilbúna mistúlkun á grundvallaefni hvers málefnis.

Ég fékk fyrstu snertingu við þessar óskráðu siðareglur fyrir tæpum 40 árum, þegar sýslumaður og sveitarstjórn brutu alvarlega á mannréttindum mínum og dánarbúi foreldra minna. Ég gekk á milli margra lögfræðinga í leit að hjálp, en allir voru svo uppteknir að þeir gátu ekki tekið málið að sér. Að lokum fann ég gamlan lögfræðing, sem hættur var störfum. Hann gaf sér tíma til að hlusta á mig og staðfesta að það væri mikið til í því að á mér hefði verið brotið. Þar sem hann var hættur málflutningi, leiðbeindi hann mér við að ná rétti mínum, m. a. með því að ég læsi mér til í lögum. 

Mörgum árum síðar kynntist ég afar heiðarlegum hæstaréttarlögmanni, sem greinilega var með hjartað á réttum stað. Hann gagnrýndi opinberlega vinnubrögð Hæstaréttar. Áberandi breyting varð á framkomu dómstóla í hans garð eftir það og mörg mál hans eyðilögð með hreinum útúrsnúningum. Hann sá sér ekki fært að láta mál skjólstæðinga sinna eyðileggjast svo hann skilaði inn málflutningsréttindum sinum og hætti lögmennsku.

Þegar ég fór að læra rekstrarfræði, rakst ég á sömu þöggunarreglur í þeim geira. Ég gagnrýndi oft augljóslega villandi framsetningu hagfræðinga. Afleiðing þess varð sú að til mín var sendur maður, til að leiðbeina mér um umræðuhefð á þessum vettvangi. Þegar ég sinnti þeirri leiðsögn ekki, var mér boðin vel launuð staða. Þegar kom að útfærslu á hvað í starfinu fælist, var eitt af því að ég tjáði mig ekki opinberlega um þjóðfélagsmálefni. Um þetta leiti skrifaði ég oft blaðagreinar. Ég fór því heim, hugsaði málið og skrifaði svo grein þar sem ég lét þess getið að starfskraftar mínir væru til sölu, en sannfæringin ekki.

Þau ár sem ég sinnti fjármálaráðgjöf fyrir fólk í skuldavanda, kom oft til alvarlegs ágreinings við lögmenn vegna innheimtuaðgerða. Einnig var ég oft erfiður fyrrverandi kollegum úr bankakerfinu, þar sem ég þekkti allar reglur þeirra. Ég fékk því oft að heyra að ég væri of krefjandi í framsetningu. Ég ætti ekki að gagnrýna svona beint. Undir slíkt gætu engir viðkomandi fagaðilar tekið. Ræddi ég þessi mál t. d. við framkvæmdastjóra Lögmannafélagsins, sem sagðist einungis geta rætt þetta óformlega við sína menn. Ef bein kæruatriði bærust, yrðu þau skoðuð. Slíkt bar engan árangur fyrr en afrit kærunnar var einnig sent dómsmálaráðuneyti til kynningar. Þá varð smá breyting um tíma, en bara meðan undirbúin var árás á mig og ég gerður ótrúverðugur, með aðstoð fjölmiðla.

Í skjóli hinna óskráðu siðareglna, og óvandaðra vinnubragða i fræðasamfélaginu, sem af slíkri þöggun leiðir, hefur þjóðfélagið sem heild og fjölmargir einstaklingar á margan hátt verið sviptir tekjum og tilvistargrunni. Með árunum og aukinni fjölbreytni tjáningarforma, hefur þessi þöggun orðið augljósari. Framkvæmendur óheiðarleika og óréttlætis eru einnig orðnir sér þess meðvitaðir að allt fræðasamfélagið er orðið svo siðspillt að það leitar meira segja að réttlætingu þess að fyrir Alþingi séu lögð lagafrumvörp sem augljóslega bera í sér stjórnarskrárbrot.

Augljósasta dæmið um þöggunina á afbrotum fræðasamfélagsins, er þöggunin sem ríkir um hið alvarlega lögbrot æðsta dómsstigs þjóðarinnar, Hæstaréttar, er hann án allra lagaheimilda ógilti nýverið kosningar til stjórnlagaþings. Ég ritaði Hæstarétti strax bréf, þar sem ég fór fram á að þeir endurskoðuðu ákvörðun sína, vegna skorts á lagaheimildum þeirra til að taka, beint fyrir Hæstarétt, hinar framlögðu kærur. Samkvæmt lögum ættu þær að fara til viðkomandi lögreglustjóra, þaðan fara í ákæruferli til héraðsdóms, áður en Hæstiréttur gæti tekið þær til úrskurðar. Þó bréfið væri efnislega rétt, hvað lagaforsendur varðar, og afrit af því sent fjölmiðlum, vefmiðlum og ýmsum í stjórnsýslunni, gerist ekkert.

 Á einum þeirra mörgu funda sem haldnir voru um stjórnlagaþingið, eftir úrskurð Hæstaréttar, orðaði ég þessi lögbrot réttarins. Þar talaði menntaður lögfræðingur sem hiklaust sagði frá því að í náminu væri lagt upp með að lögmenn gagnrýndu ekki beint og opinberlega vinnubrögð annarra lögmanna eða dómstóla. Þessi orð hans vöktu enga athygli, líkt og öllum fyndist sjálfsagt að þessir mikilvægu framkvæmdaaðilar réttarfars og réttlætis hefðu samfélagið í gíslingu slíkar þöggunar, sem leiðir af slíkum siðareglum. 

Nú er svo komið að svo til daglega er fjallað um alvarleg siðferðisbrot, ósannyndi og beinan óheiðarleika, í flestum fjölmiðlum og vefmiðlum. Gagnrýni á slíka framgöngu vekur tiltölulega litla athygli. Hugsanlega er það ein af ástæðunum fyrir því að menn fara sífellt minna í felur með slík afbrot. Þeir vita sem er að fræðasamfélagið gagnrýnir þá ekki opinberlega fyrir slíkan óheiðarleika. Eina gagnrýnin sem heyrist er frá okkur, almenningi í þessu samfélagi, sem hvorki fræðasamfélagið, stjórnkerfið né dómskerfið hlustar á, eða tekur mark á. Hvað getur, við þessar aðstæður, orðið siðrænni vitund til bjargar?  

Vill ÁFRAM hópurinn sigur með óheiðarleika?

Þegar horft er til þess á hvern hátt JÁ hópurinn sækist eftir fylgi við sjónarmið sín, vekur athygli hve óheiðarleiki er þar áberandi. Í þessum pistli verður sérstaklega litið til auglýsingar á bls. 7, í Fréttablaðinu í dag, föstudaginn 25. mars 2011. Þar hvetur þessi hópur fólk til kynni sér Icesave- samninginn og taki síðan upplýsta ákvörðun 9. apríl n.k. Þeirri hvatningu er ég sammála, en ekki þeim óheiðarleika sem birtist í auglýsingunni.

Sem aðaláhersla er notuð hin augljóslega falsaða uppsetningu RÚV á skoðanakönnun Capacent, þar sem sagt var að 62 % kjósenda ætluðu að segja JÁ við Icesave III. Þegar tölur könnunarinnar eru skoðaðar kemur hins vegar í ljós að þeir sem svöruðu JÁ, eru langt innan við helming þeirra sem svöruðu.

Næsti uppsláttur auglýsingarinnar er eftirfarandi: "Margir telja okkur ekki skylt að greiða Icesave- skuldina en við teljum það betri kost að samþykkja samninginn og ljúka málinu með sátt."

Það vekur athygli mína að þarna eru settar þrjár áherslur. Auglýsendur virðast ekki telja sig með þeim sem ekki telja okkur skylt að greiða Icesave. Þeir segjast því telja það betri kost að borga. Engin rök eru tiltekin er sýni af hverju það sé betri kostur að borga. Í þriðja lagi er sagt að með því að borga, þá ljúkum við málinu með sátt.

Í þessu viðhorfi auglýsenda felst fullkomin viðurkenning á því að Bretar og Hollendingar eigi kröfurétt á hendur ríkissjóði Íslands. Og í því ljósi sé best fyrir okkur að ljúka málinu með sátt. Hverjar eru svo megin forsendur þess að auglýsendur vilji gera sátt í málinu. Um það segja þeir í auglýsingunni:

"Við viljum leysa deilur með samningum og sú leið mun hafa góð áhrif á samskipti okkar við umheiminn."

Í þessu felst viðurkenning á að skattgreiðendum komandi ára beri að greiða skuld einkafyrirtækis, án þess að kröfu hafi verið lýst á hendur tryggingasjóði þess. Dálítið broslegt er að horfa til þess stærilætis sem felst í niðurlagi setningarinnar. Það er eins og umheimurinn standi á öndinni yfir því hvernig við afgreiðum þetta mál. Hann sé tilbúinn að snúa við okkur baki. Sannleikurinn er sá að einungis örlítið brot af "umheiminum" veit eitthvað um Ísland og enn minna brot af umheiminum veit eitthvað um Icesave.

Þriðja staðhæfingin í auglýsingunni er eftirfarandi: "Dómstólaleiðin er leið óvissu og áhættu. Málið mun dragast í mörg ár og niðurstaðan er í algjörri óvissu."

Þessi staðhæfing er einkar athyglisverð. Svo er að sjá sem enginn efi komist að í huga auglýsenda um að dómsmál verði rekið á hendur okkur vegna Icesave. Ekki verður betur séð en sú niðurstaða byggist fyrst og fremst á hræðslu og algjörum skorti þekkingar á EES samningnum, sem er grundvöllur samskipta okkar við ESB ríkin.

Fyrsti hluti EES samningsins hefur svipaða stöðu og stjórnarskrá okkar. Þar er að finna þær grundvallarreglur sem samningurinn og samskipti aðila skulu byggja á.

Flestum er ljóst að grundvöllur EES samningsins byggist á jafnréttishugtakinu; um jafna stöðu allra, innan sömu greinar, á sama markaði. Um það segir svo í 1. hluta samningsins um EES, eins og hann birtist í lögum nr. 2/1993, en þar segir svo í e. lið 2. töluliðar 1. gr. um það samskiptakerfi sem gilda skuli.

   "að komið verði á kerfi sem tryggi að samkeppni raskist ekki og að reglur þar að lútandi verði virtar af öllum;..." (Áhersluletur setti G.J.)

Þarna er beinlínis sagt að ein af grundvallarreglum EES samstarfsins sé að raska ekki samkeppni. Ekki er um það að ræða í þessum samning, að stjórnvöld hvers lands framselji stjórnunarvald innan síns lands, í hendur stjórnvalda í öðru ríki. Þess vegna er það á valdi og ábyrgð stjórnvalda í hverju ríki fyrir sig að gæta þess að jafnræði sé með öllum rekstraraðilum sömu greinar á sama markaði, sama frá hvaða landi innan samningsins hann kemur. Honum ber að fara eftir öllum sömu reglum og aðrir þurfa að hlíta.

Fram hefur komið að Bresk stjórnvöld hafi heimilað Landsbankanum að taka við innlánum í útibúi sínu í London. Breskir bankar eru þátttakendur í breska Tryggingasjóði innistæðueigenda. Í ljósi þess, sem og jafnræðisreglunnar, var breskum stjórnvöldum skylt að gæta þess að samkeppni raskist ekki. Áður en þau veittu Landsbankanum leyfi til móttöku innlána, bar þeim að sjá til þess að, útibú hans í London væri með fullgilda innistæðuvernd í Tryggingasjóði innistæðueigenda á Bretlandi, á sama hátt og aðrir bankar á sama markaðssvæði.

Samkvæmt framangreindri grundvallarreglum EES samstarfsins, máttu bresk stjórnvöld ekki gefa út heimild til útibús Landsbankans í London, til móttöku og ávöxtunar innlána, fyrr en framangreind trygging innistæðna í breskum tryggingasjóði lægi fyrir. Nema því aðeins að bresk stjórnvöld tækju sjálf áhættu af bakábyrg, fyrir jafnri stöðu innlánseigenda í útibúi Landsbankans í London, við innlánatryggingar í öðrum starfandi bönkum á sama markaðssvæði. Annað hefði verið mismunun á réttarstöðu innistæðueigenda, en það þá um leið mismunun á markaðsstöðu og röskun á samkeppni um innlán.

Í ljósi þessa, verður dómstóll sem fjalla ætti um slíkt mál að víkja afar langt frá grundvallarreglu réttlætis, til að heimila saksókn á hendur íslenska ríkinu, vegna vanefnda Breta og Hollendinga á e. lið 2. töluliðar 1. greinar grundvallarreglna EES samningsins. Samkvæmt þessu ákvæði á íslenska ríkið ekki einu sinni aðild að málinu og verður því ekki lögsótt til neinnar ábyrgðar á skuldakröfum á hendur Landsbankanum. Ekki heldur íslenski tryggingasjóðurinn.

Í fjórða og síðasta lið staðhæfingar í framangreindri auglýsingu JÁ hópsins, segir eftirfarandi: "Samþykkt samningsins styrkir lánshæfismat Íslands, erlent lánsfé fæst til uppbyggingar, hagvöxtur eykst og atvinnuleysi minnkar."

Svo mörg voru þau orð. Enginn veit enn hvaða upphæð verður til innheimtu samkvæmt samningnum um Icesave III. Enginn óháður aðili hefur verið fenginn til að sannreyna upplýsingar skilanefndar gamla Landsbankans. Þarna er á ferðinni sömu aðilar sem stöðugt færðu okkur rangar upplýsingar um stöðu bankanna, þar til þeir hrundu. Það er því afar lítil fyrirhyggja í því að taka óendurskoðaðar niðurstöður þessara aðila sem stórasannleika um hve miklar eignir komi frá búi Landsbankans til greiðslu Icesave III.

Samkvæmt samantekt AGS eru skuldir þjóðarbús okkar það miklar að til greiðslufalls horfi. Það er því afar undarleg framsetning hjá JÁ hópnum, að með því að auka við skuldir okkar og vaxtaútgjöld, munum það styrkja lánshæfismat Íslands. Slík fullyrðing flokkast nú frekar undir óábyrgan þekkingarlausan áróður, en vera hvati til endurreisnar á efnahagslífi þjóðar okkar. Hvað rekur fólk áfram í slíkri vitleysu, gegn hagsmunum þjóðar sinnar, er mér hulin ráðgáta.

Í ljósi þeirrar skuldastöðu sem þjóðarbúið er í, er það í besta falli villtur draumur áhættufíkils í fjárhættusækni, að ætla að taka meira fé að láni erlendis, meðan ekki er búið að tryggja greiðsluflæði komandi ára, vegna þeirra lána sem nú þegar eru í farvegi endurgreiðslu. Heyrst hefur að nettó gjaldeyristekjur okkar á ári, þegar búið er að greiða nauðsynlegan innflutning á matvörum, bensíni, olíum og öðrum rekstrarvörum tekjuskapandi útflutningsgreina, eigum við eftir jafnvirði eitthvað rúmra 100 milljarða króna.

Vextir af þegar veittum erlendum lánum okkar nema mörgum tugum milljarða á ári. Ef við ætlum að veita afkomendum okkar einhverja möguleika á að lifa í samræmi við tækni og þekkingu samtíma síns, verðum við að leggja okkur fram um að greiða niður þær skuldir sem núlifandi kynslóðir hafa hlaðið upp á u. þ. b. 30 ára tímabili. Ef við settum stefnuna á að komast út úr þessum skuldum á c. a. 20 árum, gæti það þýtt að við þyrftum að leggja til hliðar 50 - 70 milljarða á ári hverju, til skuldauppgjörs, fyrir utan vaxtagreiðslur.

Eins og staðan er nú í fjármálum heimsins, er útilokað að reikna með öðru en þó nokkrar vaxtahækkanir verði á komandi árum. Að vísu er einnig líklegt að raunvirði gjaldmiðla falli einnig, sem mundi lækka skuldir okkar. Því miður er einnig líklegt að verð á helstu útflutningsvörum okkar muni einnig lækka, vegna samdráttar í fjármálum, sem valda mun veltusamdrætti í flestum þjóðfélögum, hjá miklum meirihluta þegna þeirra. Fyrirsjáanlegt er því að á næstunni munum við ekki stunda mikla uppbyggingu, með auknu erlendu lánsfé, nema við ætlum að stefna þjóðinni í gjaldþrot.

Hins vegar er okkur afar mikilvægt að efla svo trúverðugleika pólitískra stjórnenda landsins, sem og trúverðugleika þingmanna, að þess sjáist greinileg merki í störfum þeirra, að þeir þekki þarfir og möguleika þjóðfélagsins og setji heildarhagsmuni framar sér- og eiginhagsmunum.

Til uppbyggingar atvinnusköpunar og aukins hagvaxtar, eigum við í raun einungis eina færa leið. Hún er sú að tryggja hér trausta samstöðu þjóðar, þings og stjórnvalda, svo erlendir aðilar sjái sér langtímahagsmuni í að leggja hér fram, í eigin áhættu, fjármuni til uppbyggingar gjaldeyrisskapandi starfsemi, sem skili tekjum í ríkiskassann.

Að lokum tek ég undir með niðurlagsorðum JÁ hópsins í auglýsingu sinni, en þau er eftirfarandi:

"Kynnum okkur málið og kjósum það sem er best fyrir land og þjóð."

Ég á sömu óskir til handa þjóð minni. Og eftir að hafa kynnt mér allar aðstæður í nútíð og næstu sýnilegu framtíð, hef ég ákveðið að segja NEI við Icesave III.  

 

Bréf til ESB

 

Íslandi 18.03 2011

Mr Herman Van Rompuy

European Council

Rue de la Loi 175

B-1048 Brussels

Kæri herra Van Rompuy

Haustið 2008 hrundi nánast allt íslenska bankakerfið (90%) á nokkrum dögum og þar með Landsbankinn og útibú hans í London og Amsterdam (Icesave-reikningarnir). Samkvæmt grundvallarreglu EES samningsins virðist jafnréttishugtakið um jafna stöðu allra á markaði vera undirstaða alls samstarfs innan Evrópusambandsins. Það kemur skýrt fram í 1. hluta samningsins um EES eins og hann birtist í íslenskum lögum nr. 2/1993 en þar segir svo í e. lið 2. töluliðar 1. gr:

 

„að komið verði á kerfi sem tryggi að samkeppni raskist ekki og að reglur þar að lútandi verði virtar af öllum" (Áhersluletur er bréfritara) Þarna er beinlínis sagt að ein af grundvallarreglum EES samstarfsins sé að raska ekki samkeppni.

 

Í ljósi þessa verður ekki betur séð en breskum og hollenskum stjórnvöldum hafi borið skylda til að sjá til þess að útibú Landsbanka, í London og Amsterdam, hefði fullgildar tryggingar innlána í Tryggingasjóðum innistæðueigenda í viðkomandi löndum. Annað hefði verið mismunun á markaði annars vegar í óhag fjármagnseigenda en hins vegar til hagsbóta fyrir Landsbankann.

Bretar og Hollendingar tóku Icesave einhliða úr eðlilegum farvegi réttarfars yfir í hið pólitíska umhverfi. Á þeim grundvelli krefja þeir íslenska skattgreiðendur af mikilli hörku um endurgreiðslu þeirra innlána sem tryggð áttu að vera í bresku og hollensku innistæðutryggingakerfi eins og EES reglurnar kveða skýrt á um.

Fyrstu viðbrögð íslenskra stjórnvalda voru að þau hefðu verið beitt ofríki og vildu því fara með málið fyrir dómstóla. Bretar og Hollendingar höfnuðu því en áður höfðu Bretar sett hryðjuverkalög á Ísland og Landsbankann. Bretar stöðvuðu í framhaldinu starfsemi Kaupþings-banka (Singer & Friedlander) í London og féll þá stærsta fjármálafyrirtæki Íslands.

Vegna harkalegra viðbragða Breta og Hollendinga lokaðist fyrir flæði fjármagns til og frá Íslandi. Með því voru ríkisfjármál Íslands tekin í gíslingu. Þess vegna urðu Íslendingar að samþykkja að semja um Icesave-skuldina til að fá aðstoð Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Krafa AGS um þetta atriði kom fyrir samstilltan þrýsting Breta, Hollendinga og ESB-þjóðanna að gangast undir Icesave-kröfurnar.

Núverandi Icesave-samningar geta kostað okkur hálf fjárlög íslenska ríkisins. Ef neyðarlögin frá því í október 2008 verða dæmd ógild verða Icesave-kröfurnar tvöföld fjárlög ríkissjóðs. Íslenskur almenningur á erfitt með að sætta sig við að bera þessar byrðar vegna fjárglæfrastarfsemi einkabanka. Byrðar sem í raun tilheyra tryggingasjóðum Breta og Hollendinga samkvæmt grunnreglum EES um jafna samkeppnisstöðu útibúa Landsbankans í þessum löndum við aðra banka á sama markaðssvæði.

Íslenska þjóðin mun kjósa um nýjasta Icesave-samninginn þann 9. apríl næst komandi. Við höfnuðum þeim síðasta. Þess vegna finnst okkur undirrituðum áríðandi að fá svör við eftirfarandi spurningum fyrir þann tíma.

1. Hvers virði eru þríhliða samningar (Icesave samningarnir) þar sem tveir aðilar samningsins hafna eðlilegri málsmeðferð og í krafti aðstöðu sinnar neyða þriðja aðilann að samningaborði til að fjalla um málefni sem allar líkur benda til að séu uppgjörsmál Landsbankans við innistæðutryggingakerfi Breta og Hollendinga?

2. Hvers vegna var Íslendingum meinað að verja sig fyrir þar til bærum dómstólum um réttmæti krafna Breta og Hollendinga haustið 2008?

3. Í ljósi þess að Landsbankinn varð að fara eftir breskum lögum hvers vegna var honum þá heimilað að taka við innlánum áður en bankinn var búinn að tryggja sig hjá breska innistæðutryggingasjóðnum?

 

3.1 Veitti það bankanum ekki óeðlilegt forskot á markaði að vera undanskilinn þeirri kröfu?

 

3.2 Var hagur breskra neytenda ekki fyrir borð borinn með því að leyfa Landsbankanum að tryggja sig með minni kostnaði en aðrir á markaði?

 

 

3.3 Ætlar ESB að láta Breta og Hollendinga komast upp með að brjóta grunnreglur EES samningsins um jafna stöðu fyrirtækja á sama markaði ?

4 Samrýmist það stefnu ESB að þegar einkabanki verður gjaldþrota myndist krafa á skattfé almennings?

5 Er innistæðutryggingakerfi einhvers Evrópulands nógu öflugt til að standa undir falli 90% af bankakerfinu í landi sínu?

6 Hver verða viðbrögð ESB ef íslenskur almenningur hafnar nýjustu Icesave samningunum þann 9. apríl n.k?

Virðingarfyllst og með ósk um góð svör

Ásta Hafberg, háskólanemi

Baldvin Björgvinsson, raffræðingur / framhaldsskólakennari

Björn Þorri Viktorsson, hæstaréttarlögmaður

Elinborg K. Kristjánsdóttir, fyrrverandi blaðamaður, núverandi nemi

Elías Pétursson, fv. framkvæmdarstjóri

Guðbjörn Jónsson, fyrrverandi ráðgjafi

Guðmundur Ásgeirsson, kerfisfræðingur

Gunnar Skúli Ármannsson, læknir

Haraldur Baldursson, tæknifræðingur

Helga Garðasdóttir, háskólanemi

Helga Þórðardóttir, kennari

Inga Björk Harðardóttir, kennari/myndlistakona

Karólína Einarsdóttir, líffræðingur og kennari

Kristbjörg Þórisdóttir, kandídatsnemi í sálfræði

Kristján Jóhann Matthíasson, fv sjómaður

Pétur Björgvin Þorsteinsson, djákni í Glerárkirkju

Rakel Sigurgeirsdóttir, framhaldsskólakennari

Sigurjón Þórðarson, líffræðingur

Sigurlaug Ragnarsdóttir, listfræðingur

Steinar Immanúel Sörensson, hugmyndafræðingur

Þorsteinn Valur Baldvinsson Hjelm, eftirlitsmaður

Þórður Björn Sigurðsson, starfsmaður Hreyfingarinnar

 

Svör og eða spurningar skal senda til Gunnars Skúla Ármannssonar Seiðakvísl 7 110 Reykjavík Ísland [e-mail]

Afrit sent til ýmissa ráðamanna ESB og EFTA, viðkomandi ráðuneyta Bretlands, Hollands og Íslands auk evrópskra fjölmiðla.  

Icesave og EES reglurnar.

Það er skoðun Breta, að vegna EES reglna, berum við fulla ábyrgð á innlánasöfnun Landsbankans á Icesave reikningana. Hver eru rökin fyrir þessu? Jú, þau eru, að vegna þess að afgreiðslustaður Landsbankans í London var útibú frá aðalbankanum í Reykjavík, þá beri aðalbankinn alla ábyrgð á útibúinu í London. En er það svo? Hvað segja grunnreglur EES samningsins um það?

Þær segja að Íslenskur banki geti stofnað útibú á Bretlandi. Til þess að gera slíkt, þarf einungis að tilkynna til breskra stjórnvalda, að fyrirhugað sé að opnuð verði bankaþjónusta í London. En þarf ekkert meira? Jú, vegna EES reglna, verða Bresk stjórnvöld að samþykkja starfsemina. En Landsbankanum ber að sjá til þess að starfsemin lúti öllum sömu reglum og aðrar bankastofnanir á sama markaði þurfa að fara eftir.

Hvers vegna er það? Hvers vegna getur ekki íslenskur banki ferið eftir íslenskum lögum og reglum í starfi útibús síns í London? Það er vegna þess að jafnræðisregla EES samningsinskveður á um að ALLIR samkeppnisaðilar, á sama markaðssvæði, skuli fara eftir sömu reglum. Þannig standi allir jafn réttháir í samkeppninni. Í pistli mínum frá 26. febrúar s. l. skrifa ég:

"Flestum er ljóst að grundvöllur EES samningsins er jafnréttishugtakið, um jafna stöðu allra á markaði. Um það segir svo í 1. hluta samningsins um EES, eins og hann birtist í lögum nr. 2/1993, en þar segir svo í e. lið 2. töluliðar 1. gr.

"að komið verði á kerfi sem tryggi að samkeppni raskist ekki og að reglur þar að lútandi verði virtar af öllum;..."

Þar sem áhersluletri er bætt við, er það gert af höfundi þessara skrifa. Þarna er beinlínis sagt að ein af grundvallarreglum EES samstarfsins sé að raska ekki samkeppni."

Þetta er reglan sem gerði Bretum skylt að kanna allar reglur um starfshætti þess útibús sem Landsbankinn ætlaði að opna í Bretlandi. Þeir gátu einungis veitt leyfi til opnunar útibúsins, að bankinn ætlaði að starfa eftir öllum sömu reglum og öðrum bankastofnunum var skylt að gera.

Rétt er að hafa í huga, að þegar útibúið í London var opnað, var í fyrstu ekki áformað að taka við almennum innlánum. Þess vegna var ekki gengið frá því að útibúið hefði sömu innlánatryggingar og aðrir bankar.

Síðar sækir Landsbankinn um að mega taka við innlánum í útibúi sínu í London. Bretar þurfa að veita þetta leyfi, að uppfylltum sömu skilmálum og gilda um aðra banka á markaðssvæðinu, sem taka við innlánum. Eins og framangreind jafnræðisregla EES samningsins vísar til, bar breskum stjórnvöldum að sannfærast um að útibú Landsbankans í London, hefði gilda innlánatryggingar í sama tryggingasjóði og aðrar bankastofnanir, á sama markaðssvæði. Annað hefði verið mismunun, sem brotið hefði gegn framangreindum ákvæðum jafnræðis, og þar með raskað jafnvægi í samkeppni.

Þó afgreiðslustaður Landsbankans í London, væri útibú frá Íslandi, varð það í einu og öllu að fara eftir lögum og reglum slíkra stofnana í Bretlandi. Þeir gátu ekki stundað starfsemi þar undir íslenskum lögum og reglum, frekar en erlendir aðilar geta stundað, hér á landi, viðskipti eða starfsemi undir lögum og reglum heimalands síns. Starfsemi útibús Landsbankans í London var því, frá fyrsta degi, háð öllum starfsreglum þarlendra banka. Þar með talið upplýsingum til fjármálaeftirlits Breta og eftirlits frá þeirra hendi. Nákvæmlega eins og allar aðrar bankastofnanir á sama markaðssvæði, samanber framangreinda EES reglu um jafna stöðu á markaði.

Það liggur því ljóst fyrir, að Bresk stjórnvöld gátu ekki heimilað útibúi Landsbankans í London, að taka við innlánum þar í landi, nema bankinn væri búinn að tryggja sér tilskylda aðild að tryggingasjóði innlána þar í landi. Annað hefði verið alvarleg markaðsleg mismunun, og þar með GRÓFT BROT á grunnreglum EES samningsins.

Á sama hátt BAR breska fjármálaeftirlitinu að hafa fullkomið eftirlit með allri innlánasöfnun útibús Landsbankans, á nákvæmlega sama hátt og það hafði eftirlit með innlánum annarra bankastofnana á sama markaðssvæði. Framangreind jafnræðisregla EES samningsins lagði þeim þær skyldur á herðar. Undan þeirri skyldu áttu þeir enga undankomuleið.

Þó þeir, af ótta við pólitískar afleiðingar heima fyrir, reyni að skella skuldinni á íslenska þjóð, sem enga ábyrgð ber á hugsanlegum vanefndum Breta á að uppfylla jafnræðisskyldu EES samningsins.

Bresk stjórnvöld, bera því tvímælalaust fulla bótaábyrgð, gagnvart löndum sínum, sem töpuðu innlánum sínum. FYRST OG FREMST vegna vanrækslu breskra stjórnvalda á að uppfylla grundvallarskyldur sínar um jafna stöðu samkeppnisaðila á sama markaði, samkvæmt EES reglunum hér að framan.

Hér hafa einungis verið dregin upp fáein aðalatriði varðandi fjarstæðukenndar kröfur Breta um að skattgreiðendur á Íslandi borgi tjón, sem varð á Bretlandi. Þar töpuðu fjármagnseigendur í ÞEIRRA heimalandi fjármunum, fyrst og fremst, VEGNA ÞEIRRA EIGIN TRASSASKAPAR OG EFTIRLITSLEYSIS.

Meðan EES samningnum er ekki breytt, liggur alveg klárlega fyrir að Bretar eiga ekki möguleika á lögsókn gegn Íslendingum, vegna þess tjóns sem þeir sjálfir ollu fjármagnseigendum sínum. OG, þar sem Hollendingar eru líka aðilar að EES samningnum, gilda allar sömu málsreglur um þá og þær sem raktar eru hér að framan.

Af þessu tilefni spyr ég. Hvar er heilabúið í öllum FRÁBÆRU lögfræðingunum okkar, fyrst allir þegja um þessa mikilvægu réttarstöðu okkar í Icesave- málinu ????????????????????????