HVER VAR EIGANDI WINTRIS Inc. ????

Flest þekkjum við, líklega að einhverju leyti, söguna um félagið Wintris Inc. eins og hún var sögð í kastljósþætti RÚV í apríl 2016. Spurning er hins vegar hvort sú saga hafi verið byggð á raunveruleika. Þeir sem sögðu söguna, virtust hafa takmarkaða þekkingu á sögusviðinu og af þeim sökum ekki hæfni til að lesa samhengi löngu liðinnar atburðarásar, út úr sundurlausum vinnuskjölum úr innbroti í tölvukerfi lögfræðistofu.

Flest þekkjum við, líklega að einhverju leyti, söguna um félagið Wintris Inc. eins og hún var sögð í kastljósþætti RÚV í apríl 2016. Spurning er hins vegar hvort sú saga hafi verið byggð á raunveruleika. Þeir sem sögðu söguna, virtust hafa takmarkaða þekkingu á sögusviðinu og af þeim sökum ekki hæfni til að lesa samhengi löngu liðinnar atburðarásar, út úr sundurlausum vinnuskjölum úr innbroti í tölvukerfi lögfræðistofu.

Aðal heimildir sögunnar voru sóttar í mjög óljós skjöl úr innbroti í tölvukerfi lögfræðiþjónustunnar Moosack Fonseca (MF) á Panama. Þegar skjölin eru lesin saman í tíma og atburðarás, má greinilega merkja að um er að ræða uppkast af hugsanlegri framvindu þess ef viðskiptavinur Landsbankans léti verða af því að fela Landsbankann í Luxemburg að annast fyrir sig vörslu og ávöxtun sjóðs sem væntanlega yrði stofnaður innan tíðar.

Það virðist eins og þessi skjöl veki upp hæfileika glæpasagnahöfundar, í sögumanni kastljóssins. Í gögnum sem rænt var af lögfræðistofunni fann hann skjöl með nafni Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar, þáverandi forsætisráðherra Íslands. Þar fannst sögumanni hann vera kominn með uppáhalds mómentið sitt í hendurnar, þar sem ríkur og voldugur maður skýtur fjármunum undan eignskráningu og skatti í heimalandi sínu. Sagt var að sögumaðurinn hefði rannsakað þessi skjöl í marga mánuði og teldi sig með sitt stærsta plott í höndunum. Samkvæmt fregnum af undirbúningi virðist hann hafa ætlað að búa til úr þessu stórfrétt ársins, jafnvel þó hann hefði engin skjöl sem í raun staðfestu efnistök hans.

Sögumaðurinn var viss um að sjónvarpsáhorfendur myndu ekkert spá í það þó nánast engin skjöl væru sýnd þannig að hægt væri að lesa hvað á þeim stóð. Sumir mundu reyndar lenda í sjokki vegna þeirrar ógnar sem stefnt væri gegn forsætisráðherranum. Aðrir mundu fyllast fögnuði yfir því að verið væri að fella höfuðandstæðing þeirra í pólitík. Mann sem hafði verið í forystu fyrir því að ræna þá tveimur mikilvægum baráttumálum sínum á liðnu kjörtímabili. Þarna virtist komið tækifærið til að losna við hann. Engin ástæða væri til þess að velta sér upp úr því hvort ásakanirnar væru sannar og réttar. Aðalatriðið var að aðförin gerði það gagn sem henni hafði verið ætlað.

HINN RAUNVERULEGI SÖGUÞRÁÐUR.

Á sínum tíma vakti það enga sérstaka athygli í þjóðfélaginu þó fregnir kæmu af því að Anna Sigurlaug Pálsdóttir (AS)(ÖS), væri að fá fyrirfram greiddan arfshluta sinn úr erfðasjóði fjölskyldunnar. Var sá sjóður tilkomin vegna sölu á fyrirtæki sem faðir ÖS hafði rekið í mörg ár. Söluandvirðið varð að arfssjóði fjölskyldunnar og sátt hafði orðið um að AS fengi sinn hlut greiddan út sem fyrirfram greiddan arf.

Það mun hafa verið undir árslok 2007, sem hyllti undir sátt um fyrirfram greiðslu arfsins til ÖS. Þegar sú niðurstaða liggur fyrir, fer AS að líta í kringum sig varðandi vörsluaðila og ávöxtunarleiðir á þeim arfssjóði sem hún muni væntanlega fá greiddan fljótlega. Á þeim tíma bjó AS á Bretlandi og alveg óvíst hvort hún væri á leið að flytja til Íslands á næstu árum. AS hafði því samband við bankann sinn, sem reyndist vera Landsbankinn í Luxemburg og óskaði aðstoðar við að hanna og skipuleggja vörslu- og rekstrarumhverfi fyrir svona sjóð eins og arfgreiðslan væri.

Bankinn hennar mælti með stofnun félags í alþjóðlegu umhverfi, þar sem alltaf væri opinn aðgangur að fjármagninu. AS fól bankanum að vinna undirbúning að stofnun slíks félags. AS fer svo heim en starfsmaður bankans hefur samband við aðal tengilið sinn í svona málum, sem var lögfræðistofan Moosack Fonseca (MF), sem var með höfuðstöðvar á Panama en starfsstöðvar víða um heim. Starfsmaður Landsbankans kynnir áætlanir ÖS fyrir lögfræðistofunni, sem spyr fyrst að því hvort AS hafi ekki verið með lögfræðiráðgjafa með sér. Svarið við því varð nei, einungis hefði verið með henni eiginmaður hennar, sem ekkert hefði lagt til málanna.

Skömmu síðar leggur lögfræðistofan fram hugmynd sína, sem fólst í því að AS stofnaði félag, í gegnum MF á Tortóla, sem annast mundi vörslu og ávöxtun arfssjóðs hennar. Félagið sem MF mælti með að AS stofnaði, yrði í vörslu og umsjá MF, sem jafnframt skipaði stjórn félagsins en AS yrði sjálf prókúruhafi. Svo virðist sem MF hafi bent Landsbankanum á tiltekið félag, sem MF hefði nýlega stofnað, eða 9. október 2007. Taldi MF það félag henta einkar vel til þeirra verka sem spurst var fyrir um.

Það voru líklega liðnir nokkurir mánuðir af árinu 2008 þegar starfsmaður Landsbankans kynnir fyrir ÖS hugmyndir um félag á Tortóla sem heiti Wintris Inc, sem hafi aðsetur og lögheimili á Tortóla. Félagið hafi verið stofnað í október 2007 og það sé því tilbúið þegar hún fái arfinn greiddan.

Í upphafi, (í fyrsta viðtalinu við Landsbankann 2007) lýst ÖS ekki ílla á þá hugmynd sem starfsmaðurinn varpar fram. En á árinu 2008 eru vaxandi vandamál í fjármálaheiminum, svo líklega hafa áætlanir riðlast, meðal annars varðandi greiðslu arfsins. Og líklega hefur AS ekki látið bankann sinn vita af mögulega breyttum dagsetningum á greiðslu arfsins.

Af þeim skjölum sem sést hafa úr innbrotinu í tölukerfi MF, m. a. skjöl sem voru sýnd í umræddum kastljósþætti, er svo að sjá sem bankinn hafi látið MF sjá um að hanna og ganga frá þeim skjölum sem skrifa þyrfti undir til að ganga frá lögmætri skráningu áður en greiðslur gætu borist inn á fyrirhugaða reikninga Wintris félagsins á Tortóla. Bankinn virðist hafa mælt með við ÖS að hún yfirtaki félagið sem MF mælti með.

Af ferlinu virðist mega ráða að þegar starfsmaður Landsbankans taldi ljóst að AS mundi samþykkja hugmyndasmíði bankans og MF, varðandi yfirtöku á Wintris með útgáfu tveggja hlutabréfa upp á 1.000 hluti, eða 50% eignarhald hvort (=2.000 hlutir 100% eignarhald), sendi starfsmaður Landsbankans MF svohljóðandi tölvupóst:

„Getum VIÐ tekið frá Wintris Inc.“?

Orðið VIÐ í þessum skilaboðum virðist benda til óskilgreinds og í raun óleyfilegs samstarfs milli viðskiptabanka ÖS og þess lögfræðifyrirtækis sem Landsbankinn hafði valið til samstarfs við að skapa traust umhverfi um vörslu og rekstur arfssjóðsins.

Þegar horft er til þessa mögulega samstarfs Landsbankans og MF, kemur upp óþægileg tilfinning gagnvart ætluðu fyrirkomulagi á rekstri arfssjóðsins. Hvort fyrirkomulagið hafði eitthvað með það að gera að AS var ekki með lögfræðing við hlið sér í viðræðum við bankann, verður ósagt látið. Hins vegar er afar ámælisvert að bankinn hennar ÖS, skildi ekki aðvara hana um mögulega áhættu sem væri því fylgjandi að MF væri mikið stærri viðskiptaaðili bankans. Það gæti hugsanlega valdið árekstrum við hagsmunagæslu beggja aðila ÖS og MF, ef slík staða kæmi upp. Það kæruleysi sem starfsmaður Landsbankans virðist sýna þarna, ber vott um alvarlegan þekkingarskort starfsmanns bankans, eða óafsakanlegt kæruleysi gagnvart mögulegu tjóni ÖS sem viðskiptamanns. En hvað er hér verið að gefa í skyn.

Áhættan fyrir ÖS, sem fólst í skipulagi MF var nokkur. Í fyrsta lagi var AS ekki að fá 100% eignarhald á félaginu Wintris Inc á Tortóla með því að fá í hendur tvö hlutabréf upp á samtals 2.000 hluti. Hlutirnir í félaginu Wintris voru skráðir 50.000 í einum hlutabréfaflokki og ekkert grunnverðgildi skyldi sett á hlutina. Þannig hefðu 2.000 hlutir veitt ÖS aðeins 2/50, eða 4% eignarstöðu í félaginu, en ekki 100%. Við slíkar aðstæður var afar hættulegt fyrir aðila með þetta mikla hreina eign í lausafjármunum, sem lagðir væru inn á reikning slíks félags, að stjórn Wintris ætti að vera skipuð starfsmönnum lögfræðistofunnar til frambúðar, en AS einungis hafa prókúruumboð að reikningum félagsins. Þetta fyrirkomulaga fól í sér möguleika þess að ef MF vildi ná til sín arfssjóðnum, væri þeim innan handar að boða stjórnarfund í félaginu, þar sem prókúruumboð ÖS væri fellt úr gildi en starfsmaður MF skipaður sem nýr prókúruhafi. AS hefði ekki átt neina vörn gegn slíku.

Í öðru lagi hafði sú stjórn sem MF skipaði þegar félagið Wintris var stofnað í október 2007, skráð þá reglu að félagið Wintris skildi skiptast í 50.000 jafna hluti, í einum hlutabréfaflokki, og ekkert nafnverð skildi vera á hlutum. Þessi ráðstöfun þýddi að til þess að ná meirihlutavaldi í félaginu þyrfti að ná yfirráðum yfir meira en 25.000 hlutum í félaginu. Slíkt gæti orðið snúið því eigandi hlutanna, MF, réði sjálfur hvort hann seldi eða ekki. Meðan slíkt fyrirkomulag væri til staðar, yrði því ekki raskað að MF væri ótvíræður meirihlutaaðili í félaginu, og í krafti þess réði hann stjórnarkjöri og allri starfsemi félagsins. Hinn raunverulegi eigandi fjármagnsins í félaginu, AS, væri í raun áhrifalaus og réttlaus, ef MF væri ekki sammála ákvörðunum hennar.

ÁGREINIGUR AS OG MF Á ÁRINU 2009

Það sem að framan er lýst, var staðan á árinu 2009 þegar virðist koma upp ágreiningur milli ÖS og stjórnar Wintris. Ferli sem AS hefur sagt frá í skrifum sínum. Þar taldi AS sig vera 100% eiganda Wintris. Leysti hún úr stöðunni með því að víkja stjórnarmönnum MF frá en taka sjálf við stjórn félagsins.

Líkleg skýring á þessum ágreiningi gæti verið sú að um svipað leyti hafi arfgreiðslan verið lögð inn á reikning hjá Credit Zuisse bankanum í London, en þar hafi MF ekki haft nein viðskipti. AS hefur sagt í skrifum sínum að hún eigi 100% félag með nafninu Wintris, sem skráð sé á Íslandi. Svo virðist sem þar sé um að ræða annað félag en það sem MF stofnaði og skráð er á Tortóla.

Af því sem lesa má út úr skrifum ÖS, ásamt því sem komið hefur frá KPMG endurskoðun (sem annast skattaskil ÖS), virðist félagið sem skráð er á Íslandi og kemur fram sem rekstrarreikningur í skattframtali ÖS, ekki vera rekið sem sjálfstætt félag og skattaðili. Heldur sé þar um að ræða „einkafélag“, innan persónulegs skattframtals ÖS. Fyrst sú leið var farin að setja peningana á reikning einkafélags í virtri fjármálastofnun eins og Credit Zuisse er, og jafnframt semja við þá stofnun um vörslu og rekstur sjóðsins, bendir það til að AS hafi verið orðin tortryggin í garð MF og Landsbankans.

Þegar sú staða er skoðuð sem komin var upp á árinu 2009 þegar MF virðist verða ljóst að peningarnir væru ekki á leið til Tortóla, eða á annan reikning þar sem MF hefði einhver áhrif, hafa þeir líklega orðið áhyggjufullir. Hætta var á að AS mundi ekki fara að tilmælum viðskiptabanka síns og því ekki klára formlega að stofna félagið á Tortóla.

Það mundi þýða að Wintris félagið og MF næðu ekki því valdi yfir peningunum, sem eignar- og stjórnarvald þeirra á Wintris félaginu virðist hafa átt að færa þeim.

Svo er að sjá sem MF hafi gert samkomulag við starfsmann Landsbankans í Lúx., sem þar hafði leitað fyrirkomulags rekstursins fyrir hönd ÖS. Í því skipulagi virðist hafa átt að leggja peningana inn á reikning skráðan á félagið Wintris á Tortóla og MF hafa umsýslu og sjá um rekstur sjóðsins. Miðað við þá stöðu sem virðist hafa verið uppi snemma árs 2009, var mikilvægt fyrir MF að leika millileik sem ekki kallaði fram tafarlaust slit á samskiptum.

Það samkomulag sem MF virðist hafa gert við Landsbankann, fyrir hönd ÖS, var að MF mundi afhenda henni 2.000 hluti í félaginu Wintris. Sagt var að þessir 2.000 hlutir væri allt félagið 100%, sem augljóslega var ekki rétt. Vegna þess að starfsmaður Landsbankans hélt að AS og Sigmundur væru hjón, setti starfsmaðurinn fram ósk til MF, án samráðs við ÖS, að hlutirnir yrðu skráðir á nöfn beggja, 1.000 hlutir á hvort nafn.

Um þessa skiptingu hafði hann ekkert samráð við ÖS og því síður Sigmund Davíð, sem ekkert var inni í þessum viðskiptum. Lögfræðiþjónusta MF hafði þó látið útbúa form hinna nýju hlutabréfa, með nöfnum hinna væntanlegu eigenda, en ný útgáfa af stofnsamningi félagsins eða samþykktum (lögum) þess, sem bíða hefðu átt þess að AS og Sigmundur Davíð kæmu til að skrifa undir; þau skjöl hafa hvergi komið fram, líklega aldrei verið búin til.

Hvergi hefur bólað á neinum staðfestingum þess að Sigmundur Davíð hafi í raun vitað að starfsmaður Landsbankans hafi skráð hans nafn fyrir 1/50 hlut eða 2% eignaraðildar að félaginu Wintris Inc á Tortóla. Fram hefur komið hjá bæði ÖS og SDG, að þau hafi fyrst orðið áskynja um slíkt á árinu 2009, þegar átök virðast verða um eignarhald á félaginu Wintris á Tortóla. Hvorugt þeirra virðist þó hafa verið búin að skrifa undir stofnsamning eða samþykktir, svo sem lög kveða á um. Því hafi þau ekki verið orðin löglegir eigendur að Tortólafélaginu og ekki heldur orðin meðvituð um að 2.000 hlutirnir skiluðu þeim einungis 4% eignarhlut í félaginu.

PENINGARNIR FÓRU ALDREI TIL TORTÓLA

Öll áform virðast breytast þegar í ljós kom að peningarnir höfðu verið lagðir inn á reikning hjá Credit Zuisse bankann í London. AS sjálf eða einhver sem á þessum tíma var ráðhollari henni en starfsmaður Landsbankans í Lúx, hafði séð til þess að arfurinn yrði greiddur inn á reikning Credit Zuisse bankans í London. Einnig hefur komið fram að samið hafi verið við þann banka um varðveislu fjármagnsins, stjórnun fjárfestinga og rekstur sjóðsins. Einnig hefur komið fram að samið hafi verið við KPMG endurskoðun á Íslandi að annast fyrir AS bókhalds- og uppgjörsmál, þar með talið ársuppgjör og skattframtöl, þar sem arfssjóðurinn var innifalinn á rekstrarreikningi, eins og algengt er um einkafélög skattgreiðenda.

Þegar þarna var komið virðist einnig eins og einhver innan Landsbankans í Lúx. hafi áttað sig á að bankinn gæti verið þarna í vondum málum. Hugsanlega hafa orðið mannaskipti í þessari deild bankans við endurreisn hans eftir bankahrunið. Lítur því út fyrir að stefnt hafi verið að breytingum á samskiptum bankans við MF. Má merkja það af því t. d. að í upphafi vildi Landsbankinn fá félagið Wintris Inc tekið frá fyrir sig, vegna ÖS, en snemma árs 2009 virðist Landsbankinn vilja hætta afskiptum af frágangstilraunum varðandi þetta Wintrisfélag á Tortóla. En til að loka engum dyrum fyrir MF þá er þeirri meintu stjórn Wintris, sem AS taldi sig hafa, skrifað bréf í júlí 2009. Þar tilkynnir Landsbankinn að hann hafi falið MF alla umsýslu Wintris. Landsbankinn tekur þarna einhliða ákvörðun eins og hann eigi Wintris félagið 100% einn.

Af því sem gerist í framhaldinu má greina taktbreytingu hjá ÖS í samskiptum við MF, því eins og fram kom í kastljósþættinum fræga, svaraði AS sjálf ekki bréfinu frá Landsbankanum heldur fékk lögmann, Sigurð Atla Jónsson til að skrifa bréf til MF.

Bréfið skrifaði hann 10. júlí 2009, fyrir hönd stjórnar Wintris (ÖS) og óskaði upplýsinga frá MF um það hvernig þeir hygðust framkvæma fyrirhugaða umsýslu Wintris félagsins í framtíðinni. Ekki hafa neinar fregnir borist af því að MF hafi svarað því bréfi. Á það var ekki minnst í kastljósinu og ekki finnanlegt í Panamaskjölunum.

FÆR RAUNVERULEG ATBURÐARÁS ATHYGLI ??

Þegar illvilji ræður för, eiga sannleikur og raunveruleiki erfitt uppdráttar. Maður spyr sig hvort sjálfhverfa í samfélgi okkar sé orðin slík að um leið og einhver fer að tala illa um t. d. forystufólk í stjórnmálum, virðist fólk hætta að hlusta á hverskonar andmæli. Eftir það er eins og allir missi hæfileikann til að lesa eða skilja, annað en það sem kemur frá þeim sem færði fram svona krassandi fréttir.

Á síðasta vori gekk þjóðin hreinlega af göflunum vegna þess að afar umdeildur fjölmiðlamaður, hélt því fram í sjónvarpi að forsætisráðherra Íslands ætti aflandsfélag í skattaskjóli þar sem hann geymdi mikla fjármuni sem hann hefði skotið undan eignskráningu og skattgreiðslu á Íslandi. Ekkert skjal var sýnt með undirritun Sigmundar Davíðs vegna kaupa eða stofnunar slíks félags. Samt hélt sjónvarpsmaðurinn því fram að ráðherrann ætti tiltekið félag, sem samkvæmt gögnum sem sjónvarpsmaðurinn sýndi, var eign lögfræðistofu á Panama, sem hafði stofnað félagið 9. október 2007.

Engin gögn voru reidd fram um að lögfræðistofan hefði selt hið umrædda félag. Sjónvarpsmaðurinn sagðist hins vegar hafa undir höndum hlutabréf upp á 1.000 hluti í félaginu, sem sagt var að væri 50% eign á móti núverandi konu sinni sem ætti hinn helminginn, samtals 2.000 hluti.

Fjölmiðlamaðurinn sem í marga mánuði rannsakaði skjölin, sem sögð voru sanna eign Sigmundar Davíðs á helmings hlut í aflandsfélagi, hafði greinilega ekki lesið eina skjalið sem var með nafni Sigmundar Davíðs á. Það var formið að hlutabréfinu fyrir 1.000 hlutunum. Á því formi stóð greinilega ritað að leyfilegt hámark útgefinna hluta í félaginu væri 50.000, allt í einum bréfaflokki og hlutirnir bæru ekkert grunnverðgildi.

Það stóð því greinilega letrað á skjalið sem sjónvarpsmaðurinn sagði sanna 50% eignarhlut Sigmundar Davíðs í nefndu félagi, að hlutabréfið hljóðaði einnungis upp á 2% hluta í félaginu en ekki 50%. Þessu til viðbótar stóð á skjalinu að hlutirnir tækju ekki gildi sem eign kaupanda fyrr en kaupandi hefði undirritað stofnskrá og samþykktir (lög) félagsins, og það skráð hjá skráningaraðila.

Þar sem Sigmundur Davíð vissi ekkert um, fyrr en á árinu 2009, að nafn hans hefði verið tengt hinu umrædda félagi, var náttúrlega augljóst að hann hafði ekki undirritað áðurnefnd skjöl svo hlutabréfið gæti orðið löglegt og gilt.

En hver skildi raunveruleikinn vera, eftir því sem hægt er að komast næst honum.

Ríkisútvarpið sjónvarp, er 100% á ábyrgð mennta- og menningarmálaráðherra þjóðarinnar, sem fer með allt hlutafé í RÚV ohf. Hann var ekki ábyrgur fyrir því að sýndur var kastljósþáttur þar sem forsætisráðherra ríkisstjórnar hans, var með rakalausum ósannindum rændur æru og trúverðugleika. Menntamálaráðherrann er hins vegar ábyrgur fyrir þeirri þöggun sem ríkt hefur í þessu stærsta lögbroti Ríkisútvarpsins frá stofnun þess. Engin rannsókn hefur verið sett af stað til rannsóknar á því hvort fullyrðingar eins manns í ríkisfjölmiðli, sem ekki eru studdar neinum sönnunargögnum, víki til hliðar þeirri réttarvernd sem stjórnarskrá og mannréttindasáttmálar Evrópu og Sameinuðu þjóðanna eiga að veita? Er raunveruleiki þjóðfélags okkar sá, að orð þessa eina manns, víki til hiðar allri réttarvernd fólks í þessu landi? Óskað var viðtals við ráðherra menntamála um þessa framvindu. Ráðuneyti menntamála svaraði erindinu með eftirfarandi hætti:

„Það tilkynnist yður hér með að ráðuneytið hefur ekki tök á að koma til móts við málaleitan yðar.“

Þarna er það skráð á skýrri íslensku að ráðuneyti menntamála hefur ekki tök á andsvari gegn því að EINN maður ræðst, í ríkisfjölmiðli, að æru æðsta embættismanns ríkisins, án þess að færa fram eina einustu sönnun fyrir máli sínu. EN, ráðuneyti menntamála treystir sér ekki til að ræða málið opinberlega. Er raunveruleikinn virkilega sá að „héraháttur“ sé búinn að ná svona algjörri yfirhönd í æðstu stjórnunarstofnunum lýðveldis okkar?

ER ÞETTA RAUNVERULEIKINN?

Á sama tíma og fólk talar um að mikilvægast sé að fá nýja stjórnarskrá, virðist afar lítill áhugi á að fara eftir meginreglum núverandi stjórnarskrár. Meira að segja á hinu háa Alþingi okkar.

Eru líkur á að siðferði breytist með nýrri stjórnarskrá?

Ég hafði haldið að mannréttindum væri nokkuð vel komið fyrir í núverandi stjórnarskrá, en sú virðist ekki raunin. Þegar réttarkerfið okkar getur ekki einu sinni varið æðsta embættismann ríkisins fyrir rugli eins fjölmiðlamanns, rugli sem ekki er byggt á neinum haldbærum heimildum, þá verður vart komist neðar í virðingu mannréttinda.

Embætti Ríkissaksóknara var send greinargerð um hina fordæmalausu árás ríkisfjölmiðils á starfandi forsætisráðherra, æðsta embættismann ríkisins. Í þeirri greinargerð voru talin upp nálægt 20 atriði þar sem brotin var stjórnarskrá, almenn lög, lög ríkisútvarpsins, starfsreglur og siðareglur starfsmanna. Ríkissaksóknari sá enga ástæðu til að taka málið til skoðunar.

Svo er að sjá, sem nýr staðall hafi verið settur á fyrir heiðarleikaviðmið fjölmiðlafólks, sem ég vona að sem fæstir notfæri sér. Þessi nýi staðall felst í því að fjölmiðlafólk þurfi ekki að óttast opinber ámæli eða málssókn þó það ráðist að æðstu embættismönnum þjóðarinnar með upplognum ærumeiðingum, sem ræni þá sem ráðist er að trúverðuleika sínum á heimsvísu. Fjölmiðlafólk stærri fjölmiðla er oftast með tengingar við fjölda miðla víða um heim, sem dreifa efni þeirra sem mest.

Ég velti fyrir mér, í fyllstu alvöru, hvort þessi þjóð hafi eitthvað að gera með nýja stjórnarskrá, meðan lítill er vilji embættismanna til að virða mannréttindi núverandi stjórnarskrár. Hvergi hefur t. d. komið fram opinber gagnrýni á að RÚV ráðist með ófyrirleitnum hætti á æðsta stjórnanda ríkisins, sem er 100% eigandi Ríkisútvarpsins.

Það hlýtur að merkja að FLESTIR samþykki þau vinnubrögð sem þar voru viðhöfð, sem eðlilegar samskiptareglur.

 

Ps: Meðfylgjandi er ljósrit af formi 1.000 hluta hlutabréfs með nafni Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Hvergi hafa fundist staðfestingar á, að þó lögfræðistofan gengi frá formi hlutabréfsins, að gengið hafi verið frá kaupum Sigmundar Davíðs á þessum 1.000 hlutum, eða 2% í félaginu Wintris Inc.

-------------------------------------

Það skal tekið fram að hvorki Sigmundur Davíð eða Anna Sigurlaug hafa óskað eftir þessari vinnu minni við að rekja þessa atburðarás. Um það bil hálfu ári áður en kastljósþátturinn var sýndur, fékk ég að vita að á árinu 2016 þyrfti ég að sinna máli sem væri afar erfitt og fáir mundu, í fyrstu vilja hlusta á það sem hefði fram að færa. Ég mætti samt ekki gefast upp því óheiðarleikinn yrði vart dýpri. OG ef þjóðin léti bjóða sér þetta, gæti enginn mannlegur máttur fært henni veginn til kærkeikans og sannleikans. Þegar kastljósþátturinn var sýndur, var mér sagt að þetta væri verkefnið. Á þeim tíma sem liðinn er, hef ég verið leiddur áfram, frá áfanga til áfanga og frá skjali til skjals.

Mínu hlutverki er lokið með þessari samantekt. Nú ræðst framhaldið af hvort þjóðin haldi áfram veginn til glötunar kærleiksviðhorfa og trúar á heiðarleika og sannleikann. Hver framvindan verður á þeim vettvangi vitum við ekki í dag. Það afl sem veit það, er allt umliggjandi okkur og tilbúið til hjálpar, ef þjóðin vill.

Með von til vegsemdar heiðarleika og kærleika

Mánudaginn 8. ágúst 2016

Guðbjörn Jónsson

 

 

Hafa þeir eignarrétt á kvótanum?

(Upphaflega birt í apríl 2010)

Jóhann J. Ólafsson skrifar grein í Morgunblaðið þ. 18. mars 2010, undir heitinu “Kjarninn undir yfirborði kvótaumræðunnar”. Meginefni greinarinnar gengur út á að færa rök fyrir því að aflaheimildir séu varanleg eign núverandi handhafa þeirra og að breytingar þar frá geti kallað á miklar skaðabótakröfur á hendur ríkissjóði.

Til stuðnings áliti sínu vitnar hann til álita og greinaskrifa nokkurra fræðimanna. Þar á meðal til álitsgerðar Guðrúnar Gauksdóttur, lagaprófessors og blaðagreinar hennar um sama efni í afmælisriti Guðrúnar Erlendsdóttur, hæstaréttardómara.

Bæði þessi ritverk Guðrúnar Gauksdóttur, lagaprófessors eru vel rituð og góðar heimildir, svo langt sem þær ná. Á þeim er þó einn alvarlegur annmarki, líkt og er um skrif fleiri fræðimanna, sem hún vísar til. Annmarkinn er sá, að hvergi er vísað til lagaheimilda, eða annarra heimilda, um að þau skip og þær útgerðir sem nú hafa aflaheimildirnar, hafi með lögformlegum hætti fengið þær til framtíðar varðveislu eða eignar.

Rökstuðningur lagaprófessorsins byrjar frá þeim grunni að núverandi handhafar aflaheimilda, hafi varanlegan umráðrétt þeirrar hlutdeildar sem úthlutun þeirra byggir á. En fyrir þeirri staðhæfingu eru ekki færð nein rök.

Þó hlutverk fræðimannsins í opinberri umræðu sé einn af hornsteinum upplýstrar umræðu í lýðræðissamfélagi, getur það hlutverk einnig orðið einn erfiðasti myllusteinn sannleikans, sé fræðimaðurinn ekki fullkomlega sannur og heiðarlegur í þeim grunni sem hann byggir á.

Styrkur fræðimannsins liggur í faglegri nálgun og vísindalegri aðferðafræði en jafnframt ber honum skylda til að kryfja og rökstyðja þann grundvöll sem álit hans byggir á, svo enginn vafi leiki á að álitið sé byggt á fullkomlega löglegum og sönnum heimildum. Vilji hann deila niðurstöðum sínum með öðrum, eða leggja þær fram sem grundvöll til lýðræðislegrar umræðu, mun hann kynna niðurstöður sínar og leggja þær fram til skoðunar, umræðu og gagnrýni, líkt og þeir fræðimenn gerðu sem hér er vísað til.

Hvaða forsendur fræðimanna eru svo veikar að niðurstöður þeirra birta ekki hinn djúpa sannleika þess máls sem þeir fjalla um? Það eru þær forsendur sem lúta að lögformlegum yfirráðum yfir þeim auðlindum sem hér er fjallað um. Engin fræðimaður hefur enn lagt fram lagaforsemdur fyrir því að Alþingi hafi afsalað eignar- eða yfirráðarrétti þjóðarinnar, yfir auðlindum hafsins innan efnahagslögsögunnar, í hendur tiltekinna skipa eða útvegsmanna.

 Í lögum um landhelgi og efnahagslögsögu Íslands, nr. 41/1979, segir svo í upphafi 4. gr. (áhersluletur frá G. J.)

“4. gr. Innan efnahagslögsögunnar hefur Ísland:

1. fullveldisrétt að því er varðar rannsóknir, hagnýtingu, verndun og stjórnun auðlinda, lífrænna og ólífrænna, á hafsbotni og í honum, í hafinu yfir honum svo og aðrar athafnir varðandi efnahagslega nýtingu og rannsóknir innan svæðisins, svo sem framleiðslu orku frá sjávarföllum, straumum og vindi,.....”

Ótvírætt kemur þarna fram að Alþingi Íslands hefur á hendi allt vald varðandi hagnýtingu, verndun og stjórnun auðlinda, innan efnahagslögsögunnar og fer að öllu leiti með það vald, þar til það sjálft afsalar því til einhvers annars.

Alla jafnan má í 1. gr. laga, merkja grundvallartilgang lagabálksins. Þannig er og með 1. gr. laga um stjórnun fiskveiða í efnahagslögsögu Íslands. Þar segir eftirfarandi:   (Áhersluletur G. J.)

“1. gr. Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu. Úthlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum þessum myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum.”

Eins og sjá má þarna, staðfestir Alþingi í upphafi þessarar lagasetningar að nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Ef ætlun Alþingis hefði verið að hleypa að einhverjum efasemdum um forræði nytjastofnanna, hefði þessi umrædda staðhæfing verið sett fram með öðrum hætti.

Meginmarkmið lagasetningar um fiskveiðistjórnun er sögð vera til að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu nytjastofnanna og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu. Færa má fram afar gild rök fyrir því að ekki hafi verið gætt sjónarmiða um hagkvæmni í veiðum, virðisaukningu þess afla sem dregin var úr sjó og atvinnusköpunar í dreifðum byggðum landsins, sem greinilega eru meginmarkmið setningar laganna um stjórn fiskveiða.

Þörfin sem skapaðist til takmörkunar veiða í fiksveiðilögsögunni, var vegna minnkandi fiskgengdar á hefðbundnum veiðisvæðum okkar. Helstu vísbendingar sem sýnilegar voru, um að afkoma lífríkis nytjastofnanna ætti í vök að verjast, mátti greina á minnkandi holdarfari fisksins sem dregin var úr sjó, auk vaxandi tilfella þar sem fiskur var með selskít í maganum auk vaxandi hringormamyndunar. Allt benti til þess að æti vantaði fyrir fiskinn.

Var eitthvað í umgengni okkar við lífríki nytjastofna efnahagslögsögu okkar sem gæti verið ástæða, eða áhrifavaldur í þeim breytingum sem þarna voru greinilega að verða? Þegar grant er skoðað má líklega sjá nokkur atriði, þar sem við höfðum neikvæð áhrif á lífríkið.

Við gengum það hart fram í síldveiðum að síldargöngur hurfu frá landinu. Þar fór ekki einungis síldin. Líklega fór hún vegna þess að ætið sem hún elti, fór aðrar gönguleiðir. Hugsanlega vegna skilyrða í hafinu, og/eða vegna sívaxandi áreitis frá síldveiðibátum og nótum þeirra.

Þegar síldin var farin, var aukin áhersla lögð á veiði loðnu. Hún var þekkt sem uppistaða í fæðu þorsksins og annarra nytjastofna. Þegar megnið af þeim stofni var veitt, á ári hverju, byrjaði fiskurinn líka fyrir alvöru að horast.

Síðan verða breytingar á útgerðarháttum okkar. Togurum fer hratt fjölgandi, auk þess sem þeir stækkuðu líka mikið. Veiðarfæri þeirra verða stærri og þyngri, auk þess sem flottrollið kemur til sögunnar. Í þessum nýju skipum voru líka öflugri fiskileitartæki, þannig að auðveldara varð að finna hinar fækkandi fiskitorfur og ná þeim í veiðafærin.

Á þessum tíma varð einnig umtalsverð breyting á samsetningu fiskiskipaflota okkar. Hefðbundnir vertíðarbátar, sem aðallega veiddu með kyrrstæðum veiðarfærum, voru rændir aflaheimildum sínum og þær fluttar yfir til togskipanna. Á ótrúlega fáum árum þurrkaðist nánast út skipastóll kyrrstæðra veiðarfæra, og meginhluti heildaraflans var nú tekinn með þungum og lífríkisskemmandi togveiðarfærum.

Á þessum tíma gerðu útvegsmenn engar kröfur til eignarréttar á aflaheimildunum. Þeir gerðu hins vegar háværar kröfur á hendur ríkissjóði, að standa betur að fiskirannsóknum, leggja meiri peninga og mannafla í rannsóknir, auk þess að eflt væri stórlega eftirlit með fiksikbátum grunnslóða, svo þeir væru ekki að svindla á kerfinu.

Þeir höfðu hins vegar engan áhuga á að eftirlitið með togurnunum yrði eflt með því að auka mannafla og úthald Landhelgisgæslunnar, svo togarar sættu einnig ófyrirséðu og óvæntu eftirliti. Nei slíkt fannst þeim ekki við hæfi. Betra væri að þeir tækju bara eftirlitsmann um borð, sem fylgdist með veiðunum. Þannig kom eftirlitið þeim aldrei að óvörum.

Það er sama hvort skoðað er síðastliðið 25 ára tímabil fiskveiðistjórnunar, eða 25 ára tímbilið þar á undan, að meginþorri útvegsmanna og skipstjóra umgangast nytjastofna sjávar fyrst og fremst út frá sjónarmiði eiginhagsmuna, en ekki út frá hagsmunum þjóðarheildarinnar.

Hver fyrir sig, kepptist við að ná til sín sem mestu af því sem hægt var að ná. Veiðiaðferðir, eða þau heildarverðmæti sem hægt væri að skapa úr því sem drepið var og er, vék og víkur yfirleitt enn fyrir hagsmunum hvers skips, hverrar áhafnar, hverju sinni. Lítið er talað um hvert tap þjóðarbúsins sé af þessari græðgi, sem og af slæmri umgengni um nytjastofnana.

Í fæstum tilfellum fellur í líkan farveg, umgengni útvegsmanna og skipstjóra um varanlega eignir sínar og verðmæti í landi, miðað við vandvirkni þeirra við nýtingu og verðmætasköpun úr auðlindum nytjastofna sjávar. Ég vek athygli á að ég alhæfi ekki, því ég þekki til manna sem hafa glöggt auga fyrir snyrtimennsku í umgengni um nytjastofnana, þó þeir aðilar séu afar fáir af allri heildinni.

Þegar ítarlega er skoðað, má glöggt sjá að almenn umgengni útvegsmanna og skipstjóra um auðlind nytjastofna sjávar, hefur ekki verið með þeim hætti að þeir væru að umgangast sitt eigið forðabúr framtíðartekna. Fram til þessa hefur umgengnin einkennst af þeim hroka, að þeim sé heimilt að drepa allt sem á vegi þeirra verður, en nýta einungis verðmætustu bitana, hverju sinni. Öðru er hent, þar sem það passar ekki í pakkningar eða vinnslulínur, án tillits til þeirra gjaldeyristekna sem það gæti skapað, væri það flutt í land.

Á sama tíma og þessir blessuðu menn sýna af sér framangreinda hegðun, gera þeir háværar kröfur um að teljast eigendur aflaheimildanna. Eignarréttarskyldur gera þeir hins vegar engar gagnvart sjálfum sér, eða þjóðinni. Þeir ætla sér ekki að bera kostnaðinn af rannsóknum, eftirliti með lífríki eða veiðum á fiskimiðunum. Þeir hafa ekki enn opinberað á hvaða grundvelli þeir gera eignarréttarkröfur sínar, því hvergi er í lögum vikið að forræði þeirra yfir aflaheimildum úr auðlindinni.

Í ljósi alls þess ábyrgðarleysis sem útvegsmenn og skipstjórar hafa sýnt af sér, í umgengni við mikilvægustu nytjastofna þjóðar-auðlindarinnar, verður ekki betur séð en afar djúpstæð og mikilvæg varnaðarhyggja felist að baki þriðju málsgrein 1. gr. fiksveiðistjórnunarlaganna, þar sem segir svo:

„Úthlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum þessum myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum. “

Með því að undirstrika, með þeim hætti sem þarna er gert, eignarrétt og forræði þjóðarinnar yfir aflaheimildunum, er tekin af öll tvímæli um að úthlutun veiðiréttar er einungis nýtingaréttur, til eins árs í senn, án alls varanleika eða óbreytileika þess magns sem til úthlutunar verði.

Til undirstrikunar öllu þessu er svo afar skýrt ákvæði 40 gr. stjórarskrár, en þar segir svo: (Áhersluletur G. J.)

“Engan skatt má á leggja né breyta né af taka nema með lögum. Ekki má heldur taka lán, er skuldbindi ríkið, né selja eða með öðru móti láta af hendi neina af fasteignum landsins né afnotarétt þeirra nema samkvæmt lagaheimild.”

Í ljósi þess að nytjastofnar fiskveiðilögsögu okkar eru, með skynsamlegri nýtingu sjálfbær auðlind, sem stendur undir verulegum hluta gjaldeyristekna þjóðarinnar, verður ekki hjá því komist að líta á þessa auðlind sem varanlega fasteign landsins (þjóðarinnar), sem falli undir 40. gr. stjórnarskrár.

Af þessum ástæðum, sem og þeim að sjósókn og útgerð fiskiskips, flokkast undir almenna atvinnusköpun, sem þó er háð fjöldatakmörkunum, er alveg ljóst að einstök skip eða einstakir útvegsmenn geta ekki , án beinnar lagasetningar frá Alþingi, orðið FYRIRFRAM lögformlegir eigendur einhverrar tiltekinnar hlutdeildar í aflaheimildum þjóðar-auðlindarinnar. Engin slík lög hafa enn verið sett á Alþingi.

Þá er að síðustu rétt að líta til þess hvort ráðherra gæti hafa haft heimild til að gera samninga við útvegsmenn um að þeir ættu einhvern varanlegan forgangsrétt að úthlutun aflaheimilda. Slíkt hefur heyrst, þó það hafi aldrei verið staðfest með óyggjandi hætti.

Um slíkt er það að segja að útvegsmenn telja sig hafa forgangsrétt byggðan á ákvæðum fyrstu laganna um stjórn fiskveiða, sem samþykkt voru á 106. löggjafarþingi árið 1983. EKKERT ákvæði er í fyrstu lögunum um bindingu aflaheimilda við skip sem gerð voru út á ákveðnu árabili. Fyrstu lögin sem takmörkuðu aðgang að nytjastofnum okkar, innnihéldu breytingar á 10. - 13. – 14. og 18. greinum laga nr. 81/1976 um stjórn veiða í fiskveiðilandhelgi Íslands.

Hins vegar var fylgiskjal með þessu fyrsta frumvarpi sem lagt var fram um fiksveiðistjórnun. Þar var tilgreind einskonar þjóðarsátt, sem náðst hafði milli hagsmunaaðila, á Fiskiþingi árið 1983, um ýmsa mikilvægustu þætti fiskveiðistjórnunar. Lítum hér á fyrstu 5 liði þess samkomulags sem þarna var gert, og var lagt til grundvallar lagasetningar um almenna fiskveiðistjórnun.

“Fylgiskjal

Á 42. Fiskiþingi 1983 var samþykkt gerð um stjórnun fiskveiða, sem fylgir hér með. Ef breyta á stjórnun fiskveiða í þá átt sem þar er lagt til er ljóst að breyta verður núgildandi lögum.

42. Fiskiþing samþykkir að stjórnun fiskveiða á árinu 1984 verði með eftirfarandi hætti:
43. Við ákvörðun um hámarksafla einstakra fiskitegunda á árinu 1984 verði þess gætt, að fiskistofnarnir vaxi til aukinna veiðimöguleika í framtíðinni.
44. Allar veiðar verði leyfisbundnar.
45. Kvótaskipting verði á öllum aðalfiskitegundum á öll skip yfir 12 brúttórúmlestum, en sameiginlegur heildarkóti á skip undir 12 rúml og minni.
46. Aflamagn síðustu þriggja ára verði lagt til grundvallar við skiptingu aflakvóta milli skipa.

Við úthlutun veiðikvóta til báta sem hafa sérstök leyfi til veiða skelfisktegunda, loðnu og síldar verði tekið tillit til heildaraflaverðmætis, miðað við samskonar skip á almennum fiskveiðum.

Öllum frávikum, sem gerir kvótaskiptingu óeðlilega fyrir einstök skip verði vísað til ráðgjafanefndar sbr. 9. lið.

5. Úthlutun aflakvóta verði til eins árs í senn. Heimild verði gefin til þess að flytja úthlutaðan aflakvóta á milli skipa.”  

Eins og sjá má af því sem þarna var sett á blað, voru menn vel meðvitaðir um að þó þau lög sem þarna var verið að setja, giltu einungis til ársloka 1984 og féllu þá úr gildi, yrðu áfram í gildi þær grundvallarreglur sem aðilar kæmu sér saman um. Því var orðavalið haft með þeim hætti að ártöl spiluðu þar engin hlutverk, samanber upphaf 4 liðar, þar sem segir að  Aflamagn síðustu þriggja ára verði lagt til grundvallar við skiptingu aflakvóta milli skipa.

Hér hefur verið sýnt fram á að í fyrstu lögunum um fiskveiðistjórnun var hvergi minnst á sérstaka réttarstöðu tiltekinna útgerða umfram aðrar. Fyrstu lögin giltu einungis til ársloka 1984 og féllu þá úr gildi. Sama er að segja um þau lög sem samþykkt voru vegna fiskveiðistjórnunar árið 1985. þar var hvergi vikið að sérréttindum einstakra útgerða eða skipa, sem gæti flokkast sem eignaígildi. Þessi lög giltu einungis til ársloka 1985 og féllu þá úr gildi.

Þá tóku við lög er giltu fyrir fiskveiðistjórnun áranna 1986 og 1987. Í þeim lögum var ekki heldur nein ákvæði sem gætu gefið einstökum útgerðum sérréttindi umfram aðrar sem veiðar höfðu stundað. Lög þessi giltu til ársloka 1987 og féllu þá úr gildi.

Tóku þá við lög um fiskveiðistjórnun fyrir árin 1988, 1989 og 1990. Í þeim lögum er ekki heldur nein ákvæði um sérréttindi tiltekinna útgerða. Þetta er rakið hér vegna lífseigrar sögu um að einungis skip sem stunduðu veiðar árin 1981 til 1983 ættu réttinn til úthlutunar aflaheilda, sem þannig flokkaðist sem varanleg hlutdeild þessara skipa í heildarkvótanum. Þetta á ekki við nein rök að styðjast, eins og glöggt kemur fram í 6. gr. laga nr. 3/1988, um stjórn fiskveiðar 1988 – 1990. Þar segir aftirfarandi:

“Við úthlutun aflamarks skv. 5. gr. skal leggja til grundvallar úthlutun fyrir árið 1987 eins og hún var ákveðin samkvæmt reglugerð nr. 518 22. desember 1986, um stjórn botnfiskveiða 1987, þó með hlutfallslegum breytingum sem leiðir af breyttu heildaraflamarki milli ára, sbr. 2. gr., og að teknu tilliti til ákvæða 11. gr.

     Skip sem eigendaskipti urðu að á árinu 1986 eða 1987 eiga kost á botnfiskleyfi með aflamarki skv. 1. mgr. með þeirri takmörkun sem leiðir af 2. mgr. 14. gr.”

Eins og þarna er sýnt fram á, var í ársbyrjun 1988 ekki um að ræða sérstakan eignarrétt þeirra skipa og útgerða sem stunduðu veiðar á árunum 1981 til 1983, á því aflamarki sem úthlutað var fyrir árið 1988. Þá var í gildi í lögum, að úthluta mætti NÝRRI AFLAHLUTDEILD til skipa sem skipt höfðu um eigendur á árunum 1986 og 1987, án þess að aflamark fylgdi þeim við söluna.

Hvaða takmörkun er það sem felst í 2. mgr. 14. gr.? Þarna er verið að stíga fyrstu skrefin í að skilja aflaheimildirnar eftir hjá útgerðinni sem átti skipið, þó það sé selt til nýrra aðila. Eins og fram kemur í 2. mgr. 6. gr., hér að framan, geta þeir sem keyptu skip á árunum 1986 og 1987, án þess að aflamark fylgdi þeim, fengið úthlutað nýju aflamarki fyrir skipið. Annmarki 14. gr. var sá að slíkt aflamark gat ekki orðið hærra en meðaltal sama skipaflokks á sama svæði.

Var Alþingi þarna að opna fyrir mögulega verðmætaskráningu aflaheimilda, sem auka mundi eignavirði og söluvirði skipa? Hvað skyldu skýringar frumvarpsins, með einstökum lagagreinum, segja um það sem fram kemur í 2. mgr. 14. gr. Þar segir eftirfarandi:   (Áhersluletur G. J.)

“Í 2. mgr. þessarar greinar er lagt til að nýrri skipan verði komið á þegar eigendaskipti verða á skipi. Í gildandi lögum segir að við eigendaskipti á skipi skuli næsta ár á eftir úthluta skipinu botnfiskleyfi með sóknarmarki. Í frumvarpi þessu er lagt til að seljendur og kaupendur geti komið sér saman um hvort og þá að hve miklu leyti veiðiheimildirnar fylgi fiskiskipinu. Þó er sú takmörkun hér gerð á að aldrei fylgir skipi hærra aflamark en sem nemur meðalaflamarki sambærilegra skipa í sama flokki og á sama veiðisvæði. Gert er ráð fyrir að samráðsnefnd meti þessi atriði. Telja verður þessa takmörkun eðlilega því ella er aflareynsla viðkomandi skips orðinn hluti af söluverðinu.”  

Þarna koma athyglisverðir þættir fram, sem eru í beinni þversögn við það sem útvegsmenn og handbendi þeirra halda fram. Þeir hafa haldið því fram að einungis þær útgerðir sem gerðu út skip á árunum 1981 til 1983 ættu rétt á úthlutun aflamarks. Þarna sést að slík var raunin ekki því: Í gildandi lögum segir að við eigendaskipti á skipi skuli næsta ár á eftir úthluta skipinu botnfiskleyfi með sóknarmarki.

Þarna sést að þegar t. d. útgerðaraðili selur skip, sem hann átti og gerði út á árunum 1981 til 1983, til aðila sem ekkert skip átti á þessum árum, fær skipið rétt til að ávinna sér aflareynslu hjá hinum nýja eiganda, án þess að vera háð velvilja eða verðlagningu einhverra “meintra eigenda” aflamarksins.

Þá sést einnig á framangreindri umsögn um 2. mgr. 14. gr., að á þessum tíma hafi sjávarútvegsráðuneytinu verið mjög andsnúin sú hugsun að aflakvóti eða aflamark reiknaðist til verðgildisauka fyrir skip eða útgerðir. Það sést greinilega á umsögninni, þar sem segir: Telja verður þessa takmörkun eðlilega því ella er aflareynsla viðkomandi skips orðinn hluti af söluverðinu.

Eins og hér hefur verið rakið, er augljóst að Alþingi hafði aldrei ljáð máls á því, fram til ársloka 1990, að aflamark væri eingöngu úthlutað til útvegsmanna sem gerðu út skipa á árunum 1981 til 1983. Hér hefur en fremur verið bent á að fram til ársloka 1990, var Alþingi algjörlega mótfallið því að aflamark eða aflakvóti eignfærðist eða yrði á nokkurn hátt til verðmætisaukningar skipa. Hvort lögmæt breyting varð á þessari afstöðu Alþingis, eftir 1990, verður skoðað síðar.

En er þá sá möguleiki fyrir hendi að sjávarútvegsráðherra hafi geta gert sérstakt og bindandi samkomulag við útvegsmenn, um aðra tilhögun úthlutunarreglna en samþykkt var á Alþingi? Lítum á hvað Ríkisendurskoðandi hefur um sambærilegt mál að segja, þar sem einkaaðili taldi sig hafa gert samkomulag við ráðherra um vatnsréttindi, sem voru í eigu þjóðarinnar. Í því samhengi segir í skýrlsu Ríkisendurkoðunar: (Áhersluletur G. J.)

“Skilyrði fyrir ráðstöfun ríkiseigna er víðar að finna í löggjöfinni en í framangreindu ákvæði 40. gr. stjórnarskrár. Helstu fyrirmælin hér að lútandi er að finna í fjárreiðulögum nr. 88/1997. Rifja má upp að eitt af markmiðunum, sem bjuggu að baki þessum lögum, var að undirstrika fjárstjórnarvald Alþingis, sbr. einkum 40. og 41. gr. stjórnarskrárinnar, og efla eftirlit og aðhald löggjafans með framkvæmdavaldinu og ráðstöfun þess á fjármunum ríkisins. Í samræmi við þessi markmið er í 29. gr. þeirra mælt fyrir hvernig standa skuli að ráðstöfun þeirra eigna ríkisins, sem eru á forræði ríkisaðila í A-hluta ríkisreiknings.

Samkvæmt 1. mgr. þessarar greinar skulu ríkisaðilar í A-hluta ríkisreiknings hverju sinni afla heimilda í lögum til að kaupa, selja, skipta eða leigja til langs tíma fasteignir, eignarhluta í félögum, skip, flugvélar, söfn og safnhluta, sem hafa að geyma menningarverðmæti, og aðrar eignir, sem verulegt verðgildi hafa. Í athugasemdum við þessa grein í frumvarpi að fjárreiðulögum sagði m.a. að með lögum í þessu samhengi sé átt við almenn lög, fjárlög eða fjáraukalög.

Jafnframt er tekið fram að leiga til langs tíma miðist við samning til lengri tíma en árs. Þá segir svo orðrétt í athugasemdunum: „Með þessu er reynt að tryggja að hvorki sala á veigameiri eignum ríkisins né kaup, skipti eða leiga á slíkum eignum geti átt sér stað nema Alþingi samþykki viðskiptin fyrir fram. Liggi slík heimild ekki fyrir verður að semja um viðskiptin með fyrirvara um samþykki Alþingis. Þó slíkur fyrirvari sé ekki gerður í einstökum samningum breytir það engu um það að samningurinn er ekki bindandi fyrir ríkið nema Alþingi veiti samþykki sitt fyrir honum. Heimildir framkvæmdarvaldsins til ráðstöfunar eigna eru gerðar nokkru þrengri en núgildandi lög kveða á um.“”

Hér skal áréttað að ráðherrar, ráðuneyti og undirstofnanir þeirra, eru að þessu leiti ríkisaðilar í A-hluta ríkisreiknings, eins og segir hér að framan í álitsgerð Ríkisendurskoðunar. Það er því ekki á valdssviði ráðherra að haga ráðstöfun ríkiseigna (þjóðareigna) með öðrum hætti en þeim sem Alþingi hefur ákvarðað, þó honum sé fengið vald til útfærslu framkvæmdarinnar, innan þess ramma sem Alþingi setti.

Af þessu leiðir að ráðherra, eða undirmenn hans, geta ekki veitt einkaaðilum heimildir til gjaldtöku vegna framsals þjóðareignar, til annars jafnrétthás þjóðfélagsþegns. Í þessu sambandi er rétt að vitna til ofangreindra ummæla í skýrslu Ríkisendurskoðanda, þar sem vísað er til laga um fjárreiður ríkisins, en þar segir svo:

“Þá segir svo orðrétt í athugasemdunum: „Með þessu er reynt að tryggja að hvorki sala á veigameiri eignum ríkisins né kaup, skipti eða leiga á slíkum eignum geti átt sér stað nema Alþingi samþykki viðskiptin fyrir fram.”

Og þar sem engar samþykktir Alþingis finnast fyrir sölu eða leigu aflaheimilda, eru þær enn í dag utan allra lagaheimilda.

Í öllum lögum um fiskveiðistjórnun, sem sett voru frá 1983 til 1990, er hvergi að finna ákvæði um að þær útgerðir og skip sem stunduðu veiðar á árunum 1981 til 1983, eigi að hafa sérstakan forgang að úthlutun aflamarks. Af því leiðir að sú fullyrðing útvegsmanna og framangreindra fræðimanna standast ekki rökræna lögskýringu, enda væntanlega um pantaðar álitsgerðir að ræða.

Hvort lagaheimildir finnist frá og með setningu laga nr. 38/1990 fram til þessa árs, um ákvæði eða ígildi ákvæðis um eignarrétt eða eignfærslurétt aflaheimilda, mun koma í ljós í næsta kafla. Margoft hef ég kallað eftir afriti slíkra lagasetninga, en enginn getað framvísað þeim enn. Hvenær næsti kafli verður tilbúinn, verður bara að koma í ljós hvenær honum verður lokið, vonandi innan ekki mjög langs tíma.

Guðbjörn Jónsson

Höfundur bókarinnar “Stjórnkerfi fiskveiða í nærmynd”

LEYFIÐ ÞIÐ PRESTINUM AÐ GASPRA

Reiðilestur séra Davíðs Þórs Jónssonar, fyrir fáeinum dögum fannst mér bæði innihaldsrýr og illa ígrundaður af jafn mælskum manni og Davíð er að öllu jöfnu þegar gífuryrðum og sleggjudómum sleppti.  Það hefur ævinlega angrað mig þegar fólk er rakkað niður án efnislegra raka og málefnalegra ástæðna. Þar sem ég hef lesið yfir málefnaskrá Íslensku þjóðfylkingarinnar og finnst mjög margt þar forvitnilegt og áhugavert, fannst mér rétt að skrifa nokkrar sthugasemdir til að draga úr þessari reiði prestsins. Þau skrif eru hér meðfylgjandi sem pdf skjal, undir sömu fyrirsögn og er á þessari bloggfærslu. Ef eitthvað er rétt af stóryrðum Davíðs Þórs, varðandi málefni Ísl. Þjóðfylkingarinnar, þá hefur mér yfirsést það. Það kemur þá síðar í ljós ef svo verður.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• rei_i_davi_s_ors.pdf

Bréf til Ríkisskattstjóra vegna fyrirvaralausrar breytingar á framtali

Meðfylgjandi færslu þessari er pdf. skjal sem er bréf til Ríkisskattstjóra vegna fyrirvaralausrar tilkynningar um breytingu á framtali mínu 2016, vegna tekjuársins 2015. Það merkilega við svona lagað er að Ríkisskattstjóri skuli framkvæma svona breytingu án þess að andmælaréttur sé virtur.  Athugasemd þessa geri ég einnig til að fullreyna hvort Ríkisskattstjóri geti fallist á að styrkir frá Tryggingastofnun, til kaupa á nauðsynlegum hjálpartækjum, eigi ekki að greiðast sem launagreiðsla og þar með skattleggjast, heldur greiðast styrkir vegna útlagðs kostnaðar.

Ég set þessa færslu á vefinn vegna þess að ég tel víst að margir séu að fást við sambærileg málefni gagnvart Tryggingastofnun. Ef bréfið getur orðið sýnishorn fyrir einhverja að leiðréttingarkröfu, er það bara hið besta mál.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• rsk_2016.pdf

Lög nr. 100/2007 Almannatryggingar

pdf skjal með athugasemdum við 1. kafla laganna.

Þær athugasemdir sem ég geri eru innan ramma og með rauðu letri

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• 1_kafli_l_100_2007.pdf

Engin landamæri, er markmið NO BORDERS öfgahópsins.

Líklega eins og margir fleiri, hef ég oft heyrt nokkuð einfelningslegar upphrópanir öfgahóps sem kallar sig NO BORDERS  Iceland. Ég taldi litlar líkur á að hætta gæti skapast frá svona augljósum barnaskap eins og flestar þær upphrópanir hafa verið sem hópurinn hefur staðið fyrir. Það var því ekki fyrr en ég sá glitta í að friðhelgi trúarlífs okkar Íslendinga, í þjóðkrikjum okkar, væri stefnt í voða með afar kjánalegri samjöfnun milli aldagamalla hátta um að ofsóttir menn í beinni lífshættu eða alvarlegri árásarhættu, með yfirvofandi örkuml, gátu í sumum hinna gömlu samfélaga, leitað á náðir presta til að fá inni í kirkju svo þeir fengju grið frá ásækjendum sínum þar til viðurkenndur dómstóll eða viðeigandi yfirvald hefði fjallað um réttarstöðu þess sem ofsóttur var.

Mér þótti því með ólíkindum það dómgreindarleysi sem við blasti þegar í ljós kom að safnaðarprestar Laugarneskirkju höfðu í raun verið göbbuð í þá gildru að telja tvo erlenda menn, sem hingað höfðu komið án heimilda og alla vega annar þeirra reynt að villa á sér heimildir, væru í líkri stöðu og ofsóttur maður til forna, þar sem ætla mátti að líf hans yrði tekið ef hann næðist, án þess að ágreiningurinn yrði leiddur til lykta fyrir til þess bærum yfirvöldum.

Þeir útlendingar sem hér um ræðir höfðu dvalist hér, í friði og við það frelsi sem þeir gátu skapað sér, meðan til þess bær yfirvöld í landinu skoðuðu hvort þeim yrði veitt landvistarleyfi. Svarið sem þeir fengu var þeim ekki jákvætt og fengu þeir uppgefið um leið hvenær þeir ættu í síðasta lagi að vera farnir frá landinu. Líkur benda til að NO BORDERS hópurinn hafi staðið að baki ákvörðun þeirra að hlýðnast ekki opinberum fyrirmælum viðkomadi stjórnvalds. Og líkur benda einnig til þess að sviðsetningin í kirkjunni hafi einnig verið úr hugmyndasmiðju hópsins.

Frelsi fyrir ALLA og ENGIN landamæri.

Þegar ég rekst á sérkennilegan hugsunarhátt sem ekki getur gengið upp í raunverulegri framkvæmd, legst ég stundum í rannsóknir á hvaðan hin umræddu sérkenni eru komin og hverju hafi verið sleppt á leiðinni að niðurstöðunum.

Ég fór því inn á Facebook-síðu NO BORDERS og staldraði að lokum þar við pistil sem ber heitið ENGIN LANDAMÆRI. Þar kemur fram nokkur lýsing á hugsunargangi hugmyndasmiða hópsins. Hópurinn skilgreinir meginmarkmið sín á eftirfarandi hátt í nefndum pistli:     (feitletrun og litabreytingar leturs eru undirritaðs, til áhersluauka.)

Þegar lesið er í gegnum hugmyndafræði NO BORDERS, er ljóst að grunnstef draumsins er algjört frelsi fyrir alla, til að gera allt sem hver og einn vill og velur, án tillits til nokkurs annars. Eitt af meginstefum þess að ná fram þessu algjöra frelsi, telur hópurinn vera að losna við öll landamæri og fyrirkomulag þjóðríkja. Lítum á sýnishorn úr pistli hópisins. Þar segir:

„Landamæri geta verið skilgreind á ólíkan hátt af ólíkum hópum fólks. Margir Vesturlandabúar líta á landamæri sem eitthvað sem auðvelt er að komast yfir með því að veifa vegabréfi og fara í gegn um málmleitartæki. Fyrir aðra merkja landamæri lífshættu, ófrelsi, örbirgð og dauða.

Á sama hátt merkir afnám landamæra misjafna hluti. Fyrir þau okkar sem hafa alist upp við forréttindi vestrænna samfélaga, merkir afnám landamæra vegabréfslaus ferðalög og eru því fyrst og fremst lúxus.“

Þarna er dregin fram nokkuð ungæðisleg lýsing á landamærum. Á það ber að líta að svo, virðist sem felstir sem aðhillast hugmyndafræði hópsins sé ungt vestrænt fólk, sem alið er upp við frjálsræði en lítið samband við raunveruleika daglegs lífs. Aðallega eru dregnar upp tvær myndir af landamærum. Er þar dregin upp mynd af landamærum lífshættu, ófrelsi, örbirgð og dauða. Í þessari upptalningu er sleppt að tala um landamæri sem verndi tilverurétt tiltekinna ríkja og vernd gegn því að ráðist sé á landsvæði tiltekins ríkis. Landamæri vernda líka auðlindir ríkja og svæða. Mér sýnist að væru landamæri vegin á hefðbundinni vogarskál þjóðarhagsmuna, væru jákvæðu hagsmunirnir margfaldir á við neikvæðu viðhorf NO BORDERS hópsins.

En lítum þá á viðhorf hópsins til hinna vestrænu forréttinda sem um tíma hafa verið í gildi innan Evrópusambands og EES svæðis, um vegabréfalaust ferðalag milli landa. Hópurinn metur það fyrirkomulag fyrst og fremst lúxus.“ En svo virðist sem hópurinn hafi ekkert rennt huganum að öllum þeim vandamálum sem upp munu koma þegar allri skráningu yrði hætt um það hvar hver og einn væri staddur. Hvar heimilisfesti hans yrði skráð, hvar hann greiddi skatta sína.

Þá eru ótaldir ókostir þess, ef ættingjar hætta að fá fregnir af einhverjum fjölskyldumeðlim, að vita hvar á jarðarkúlunni eigi helst að leita mannsins. Landamæraleysi yrði líka líkt og veisluborð fyrir allskonar glæpahópa sem ekki þyrftu að óttast að verða stöðvaðir á landamærum ríkis þar sem þeir hefðu náð sér í drjúgan fjársjóð.

Hér hefur einungis verið í fljótheitum drepið á fáeinum mikilvægum atriðum sem væru ókostir landamæraleysis. Óksostirnir eru mikið fleiri en ekki verður eytt tíma lesenda í slíka upptalningu.

Segja má að frelsi, sem þarna er vísað til, sé sagt vera grunn mannréttindi sem allir eigi að njóta.

Hvað varðar hugmyndir um frelsi, vill hópurinn fara verulega út fyrir sköpunarverk mannsins, þar sem hið áskapaða frelsi einstaklingsins, nær aldrei lengra en að þeim stað sem það skerðir frelsi annars einstaklings, reglur nærsamfélagsins eða landslög. Það er því ævinlega fyrsta val einstaklings, þegar hann verður sjálfstæð og sjálfráð persóna, að velja hvort hann vilji lifa í samfélagi og samneyti við aðra einstaklinga og virða einstaklingsrétt hvers og eins að sama skapi og þeir virði einnig einstaklingsfrelsi hans.

Engin leið í lífinu er svo einföld og skýr, að einstaklingur geti farið allra sinna ferða eingöngu eftir eigin ákvörðun og hvergi kvikað frá henni. Aðstæður skapast sem einstaklingurinn þarf að læra af, bæði til að auðga lífsgæði augnabliksins en einnig til að eiga möguleika á að njóta lífsgæða í framtíðinni. Lítum á litla dæmisögu, sem gæti verið um mann í NO BORDER hópnum, sem telur það rétt sinn að fara þá leið sem hann vill og ákveður. Og enginn hafi rétt til að hindra hann í því áformi sínu. Sagan fjallar um ungnn mann, sem á kærustu í næsta þorpi. Sagan er svona:

Dag nokkurn tekur ungi maðurinn þá ákvörðun að fara að heimsækja kærustu sína. Hann er ákveðinn í að ganga eftir þröngum göngustíg sem liggur í gegnum skóginn milli þorpanna, skammt frá vatnsbakka á stóru stöðuvatni. Ákvörðun unga mannsins var skýr. Þennan göngustíg ætlaði hann að fara og engin frávik voru í þeim ásetning. Þegar hann var kominn rúmlega hálfa leiðina og var í skóginum þar sem hann var þéttastur, varð allt í einu á veginum stór krókódíll, með gapandi kjaftinn. Héri stökk upp er ungi maðurinn nálgaðist. Krókódíllinn sveiflaði hausnum til og gleipti hérann í einum bita, leit því næst til unga mannsins og beið nú með opinn kjaftinn eftir að hann stigi svolítið nær, svo hann gæti stokkið á hann og gleipt hann.

Þarna var komin hindrun sem tók ekkert tillit til ákvarðana unga mannsins, sem hefði aldrei hitt kærustu sína ef hann hefði haldið fast við ófrávíkjanlega ákvörðun sína að fara skógarstíginn. Ef hann gengi einum metra lengra gæti hann orðið næsta bráð krókódólsins.

Saga þessi sýnir í einfaldri mynd að maðurinn getur ályktað en hann tapar lífi sínu ef hann ber ekki fullkomna virðingu fyrir öllum aðstæðum í lífshlaupi sínu. Vilji einstaklingsins nær ekki lengra en að endimörkum þess sem hann ræður við aðstæður. Og ef hann ögrar aðstæðum annarra í umhverfi sínu, getur það kostað hann líf eða limi.

Í lokamálsgrein pistilsins Engin landamæri, gerir hópurinn frekari grein fyrir sér og áformum sínum. Þar segir eftirfarandi:

„No Borders Iceland er hluti af alþjóðlegri hreyfingu sem stefnir ekki bara að afnámi landamæra í þeim skilningi orðsins, heldur einnig að afnámi þjóðríkisins og niðurbroti ýmissa múra milli fólks, bæði efnislegra og hugmyndafræðilegra múra. Því stefna No Borders einnig að fjölmenningarlegu samfélagi og endalokum þjóðernishyggju og rasisma. No Borders Iceland stefna að fullu ferðafrelsi fyrir alla.“

Það er skýrasta vitnið um skort á rökrænni hugsun hjá hópi þessum að tileinka sér lykilatriði úr hugmyndafræði alþjóðlegra efnahags-hryðjuverkahópa um afnám þjóðríkisins. Á undanförnum áratug hafa slík öfgaöfl reynt að auðvelda sér fjárþjófnað víða um heim, með kvatningu um landamæralaust flæði fjármagns, helst allt í kringum hnöttinn. Slíkt segja þeir að skapi sem fjölbreyttasta möguleika til skráningar og uppgjörsdaga verðbréfa. Einnig verði sem fjölbreyttastir möguleikar á hindrunarlausri tilfærslu fjármagns milli landa og heimshluta. Slíkt auðveldi líka hraða tilfærslu fjármagns, vegna skoðana lánastofnana á veðstöðu lántaka og fleiri slíkum þáttum er lúta að flæði lausafjár.

Til að þetta verði mögulegt, þarf að skapa krefjandi viðfangsefni fyrir helstu stjórnmálamenn og aðra sem berjast þurfa fyrir starfi sínu og stöðu. Halda þarf þeim uppteknum við að leysa úr knýjandi viðfangsefnum sem herja á fólk og fyrirtæki. Meðan framangreindir vinnuþrælar landa, sveitarfélaga og fyrirtækja, eru uppteknir við að bjarga löndum og heimshlutum út úr t. d. skuldakreppu, sem hin umræddu öfl sköpuðu sér til hægðar og tekjuauka, eru stórar fjárfúlgur teknar úr umferð og í staðin settir inn í veltuna verðmætilausir pappírar sem greiðast eiga eftir 10 ár, eða svo. Afleiðingin er, eins og þekkt hefur verið á heimsvísu frá árinu 2007, skortur á lausafé og óviðráðanlegar skuldir.

Þegar rýnt er af yfirvegun í hugmyndaheim NO BORDERS vakna spurningar um hvort aðal hugmyndasmiðirnir séu ekki sömu vestrænu fjárplógsöflin og hönnuðu svonefnda „Alþjóðavæðingu“ fjármálakerfa heimsins. Margt er líkt og markmiðin virðast þau sömu, að gera núverandi stjórnun landa eða myntsvæða háða lánveitingum frá örðum löndum. Til að slíkt gerist hratt og örugglega þarf að eyða hindrunum sem nú eru vegna kerfisbundinna skráninga fjárflutinga milli jafnvægishólfa um myntframboð.

Einn anginn úr þessum viðhorfum birtist í hugmyndaskrá NO BORDERS, þar sem fjallað er um ferðafrelsi milli landa og svæða og leyfi eða heimildir til að setjast að þar sem aðilinn óskar sér.

„Fyrir marga aðra þýðir afnám landamæra að þau geti sest að þar sem þau vilja í heiminum, hvort sem það felur í sér einhverja skriffinsku eða ekki. Margir Íslendingar átta sig til dæmis ekki á því hversu erfitt það er fyrir manneskju sem er upprunin utan EES svæðiðsins að fá leyfi til að búa á Íslandi. Afnám landamæra gæti til dæmis þýtt að hver sem er mætti setjast hér að og þeirri mismunun á grundvelli uppruna sem nú er stunduð yrði hætt.“

Í þessu sér maður þá einhliða hugsun sem fylgir oftast ungu fólki sem alist hefur upp við að öllum þörfum þeirra er svarað af öðrum en þeim sjálfum. Á ég þar t. d. við að ungmenni í uppvexti eru ekki alin upp við umræðu um hvað það kosti að lifa sem sjálfstæður einstaklingur eða sem fjölskylda. Ungmennin venjast því að þeim sé séð fyrir herbergi, það þrifið og skipt á rúmi, fötin tínd upp af gólfinu, þvegin og sett samanbrotin inn í fataskáp. Ungmennið venst því að fá frá foreldrunum ríflega vasapeninga og af því vasapeningar eru rúmir verða þeir matvandir heima og borða bara það sem þeim finnst gott, annars fara þeir í sjoppuna og kaupa sér einhvern skyndibita. Hugarheimur ungmenna nemur því ekki hvaða skyldur fylgja því að vera sjálfstæð og sjálfráð og sjálfbær mannvera. Þau eru í raun alin upp við að þurfa bara að rétta út hendina eftir því sem þau vilja. Þar þarf skaffarinn að vera til staðar því í hugarheimi ungmenna hefur ekki vaxið hugtakið að afla sjálfur til eigin þarfa.

Allir þessir þættir kristallast rækilega í síðustu tilvísunum þar sem segir að afnám landamæra þýði, að þau geti sest að þar sem þau vilja í heiminum. Engin hugsun er um vilja eða getu þeirra sem fyrir væru á þeim svæðum sem þau kynnu að vilja setjast á. Engin spurning um hvort þau geti, á hinum útvöldu svæðum, aflað sér húsaskjóls atvinnu og ýmissa þarfa til framfærslu.

Við skulum enda þetta á sýn Íslendinganna í NO BORDERS á framvindu mála ef landamæri yrðu felld niður.

Afnám landamæra gæti til dæmis þýtt að hver sem er mætti setjast hér að og þeirri mismunun á grundvelli uppruna sem nú er stunduð yrði hætt.

Þeir sem fyrir eru hér hafa byggt upp öflugt menntakerfi og heilbrigðiskerfi, sem í augnablikinu líður fyrir fjárskort. Þeir sem fyrir eru hér hafa einnig byggt upp nokkuð margslungið velferðarkerfi. Hvergi bólar á hugsun hjá NO BORDERS hópnum hvort, eða hvernig nýkomna fólkið tengist þeim kerfum sem þeir hafa byggt upp sem fyrir voru. Enginn býr heldur á Íslandi án þess að hafa upphitað íbúðarhúsnæði til afnota. Telur hópurinn að einhver eigi að leggja nýkoma fólkinu til húsnæði eða þarf það sjálft að afla sér húsnæðis, vinnu til greiðslu þess kostnaðar sem fylgir því að búa á svona norðlægum sjóðum?

Ég sé ekki ástæðu til að rekja lengra í þessum óábyrgu hugmyndaþáttum sem hvergi virðast hafa fótfestu í framkvæmanlegum þáttum. Almennt verður fólk að tileinka sér að geta þekkt framkvæmanlegan raunveruleika frá ójarðbundnum ímyndarheimi, ef fólk vill í raunveruleika öðlast friðsæld og farveg til betra lífs. Af rugli og ójarðbundnum hugmyndum verður alltaf nóg og alltaf verður til fólk með sefjandi sannfæringarkraft, sem glapið getur þá sem sleppa tökunum á jarðneskum raunveruleika. Slík tjúnnun óraunveruleika hefur verið í þessu þjóðfélagi um nokkuð langa tíð, enda ber almennt heilsufar fólk glögg merki um slíkt.

Hugmyndafræði NO BORDERS mun því augljóslega ekki búa til betri heim eða berti samfélög. Til þess vantar í þau meginkjarna gagnkvæmrar virðingar.

Biskup Íslands, Frú Agnes M. Sigurðardóttir

Reykjavík 1. júlí 2016

Með djúpa sorg í hjarta sat ég drjúga stund eftir að ég las ummæli þín og séra Sólveigar í Fréttatímanum í dag. Þar er fjallað um nýjustu sviðsetningar öfgahópsins NO BORDERS, gegn eðlilegum stjórnunarháttum í samfélagi sem að einhverju leyti, leitast enn við að sýna kurteisi í samskiptum. Það undrar mig MJÖG, að þú, sem æðsti leiðtogi þjóðkirkju lands okkar, skulir á svo vanhugsaðan máta skella sök á lögreglu landsins fyrir það eitt að gegna skyldustöfum sínum eins og lög mæla fyrir um.

Af ummælum þínum að merkja lítur helst út fyrir að þú, eða alla vega embætti biskups, hafi lagt blessun sína yfir fyrirætlun öfgahópsins um að brjóta gegn úrskurði, til slíks bærra yfirvalda. Ég þykist viss um að hugmyndin um að nota kirkju innan þjóðkirkjunnar, til að brjóta gegn fyrirmælum og afgreiðslu, til þess bærra yfirvalda, hafi ekki fæðst hjá embætti biskups, heldur hjá NO BORDERS.

Varla reikna ég með að biskupsembættið hafi aflað sér upplýsinga hjá réttum yfirvöldum, á hvaða stigi hin umrædda höfnun á landvist væri. Öll þau mál sem ég hef haft spurnir af, hefur viðkomandi einstaklingur fengið svör frá Útlendingastofnun. Og ef svarið er neikvætt, fær viðkomandi tiltekinn tíma til að fara sjálfviljugur úr landinu. Ef viðkomandi aðili fer ekki, fær hann aðvörun, boðun um að koma á lögreglustöð og tilkynna sig. Ef slíku er ekki svarað er handtöku beitt og viðkomandi fluttur í lögregflufylgd til þess lands sem hann kom frá.

Öll umgjörð þeirra aðgerða sem greinilega eru sprotnar úr hugmyndafræði öfgahóps NO BORDER, benda sterklega til þess að ætlunin hafi verið að niðurlægja Ísland og þjóðkirkju landsins á þann veg að ófyrirséð væri hvort erlendir öfgahópar og hryðjuverkaöfl ráðist á þjóðkirkjuna og stjórnkerfi landsins og brjóti það niður. Slíkt niðurbrot er tvímælalaust æðsta markmið NO BORDERS öfgahópsins.

Það er sárt til þess að vita að æðstu yfirmenn þjóðkirkjunnar skuli vera svo illa að sér um hið alda gamla hugtak sem kallað hefur verið „kirkjugrið“. Kirkjugrið var ætlað og yfirlýst á þeim tíma sem athvart fyrir þá sem ofsóttir voru til lífláts, án dóms eða lögmætra úrskurða um deiluatriði. Kirkjugrið átti að tryggja slíkum aðilum friðland meðan rétt yfirvöld úrskurðuðu um deiluatriðið. Eða að kirkjugriðsverndin hjálpaði viðkomandi aðila að komast úr landi án atbeina lögreglu eða yfirvalda.

Ekkert af þeim atriðum sem voru undirstaða kirkjugriða síns tíma, eiga við í málefni því sem þjóðkirkjan lét öfgahóp sem vill brjóta niður stjórnskipan landsins, plata sig til þátttöku í.

Það minnir óþægilega á söguna um nýju fötin Keisarans, þegar æðstu menn þjóðkirkjunnar saka lögreglu um ofbeldi. Gæti það stafað af því hve óþægilegt er að horfa í spegil liðinnar tíðar og sjá hve siðrænt uppeldi barna hefur farið hratt hnygnandi, án þess að þjóðkirkjan, æðsti merkisberi virðingar, heiðarleika og löghlýðni, hafi beitt sér gegn slíku niðurbroti á grunngildum kristinnar trúar?

Ég spyr þig því Biskup Íslands. Eigum við, almenningur í þessu landi, að búast við beinni þátttöku þjóðkirkjunnar í áformum öfgahópa á borð við NO BORDERS, í því verkefni að brjóta niður stjórnskipulag þjóðríkis okkar?

Ég get vel viðurkennt að mér er síður en svo skemmt, ber ugg í brjósti til komandi tíðar ef þjóðkirkjan bregst hraðar og skilvirkar við beiðni öfgahópa um hjálp við að brjóta á bak aftur löglegar ákvarðanir, til slíks bærra yfirvalda; JÁ umtalsvert hraðar en hún bregst við neyðarkalli aldraðra og öryrkja í þessu landi, sem hafa í hart nær áratug verið rændir lögboðnum hækkunum á lífeyri sínum. Slíkt ákall virðist ekki hræra hjörtu ykkar en ákall um hjálp við að brjóta á bak aftur eðlileg og lögmæta afgreiðslu, réttra yfirvalda; slíku ákalli svarar kirkjan um hæl.

Einhver hefði sagt að fólk sem þannig stendur að embættisverkum sínum, ætti nú að gæta virðingar embættisins, með tilheyrandi aðgerðum

Virðingarfyllst

Guðbjörn Jónsson, kt: 101041-3289

Kríuhólum 4, 111 Reykjavík.

Að ábyrgjast eigin skrif og orð.

Undanfarna mánuði hef ég verið afar hugsandi vegna þeirrar þróunar sem mér hefur fundist vera á siðferði og ábyrgð afmarkaðs hluta fjölmiðlafólks, sem þó er einna mest áberandi. Þessi hópur virðist umgangast mörg viðfangsefni sín af nokkru kæruleysi fyrir eigin orðspori og áberandi virðingarleysi gagnvart mannréttindum þeirra sem fjallað er um.

Ég býst við að það séu fleiri en ég sem finnst að framganga þessa hóps fjölmiðlafólks sé á tiltölulega hröðu breytingaferli, frá kurteislega yfirvegaðri frásögn byggðri á traustum heimildum, yfir í ábyrgðarlausan æsifréttastíl, þar sem ósannindum er flaggað sem traustum heimildum en varin gagnrýni undir hjúp lögverndar vegna nafnleyndar heimildarmanns.

„Ólyginn sagði mér“ var sagnastíll Gróu á Leiti. Hún hélt vel hulinshjáp yfir meintum heimildarmönnum sínum og fannst það jafnast á við árás á sig sjálfa ef frásögn hennar var véfengd. Áþekk staða er fyrir hendi hjá umræddu fjölm iðlafólki nútímans, þar sem sögumanni (fjölmiðlamanni) finnst það nánast eins og árás á hans eigin persónu þegar efast er um sannleiksgildi orða hans, sem einungis styðjast við frásögn þriðja aðila, hins nafnlausa heimildarmanns.

Fréttamennska, í ætt við það sem hér hefur verið vikið að, einkennist iðulega af rætinni ósvífni í garð þolanda. Slíku viðhorfi virðist iðulega beitt þar sem frétt eða frásögn byggist eingöngu á frásögnum, með litlum eða engum dómtækum skjölum til sönnunar.

Kveikjan að því sem í slíkum tilvikum virðist stýra efnistökum fjölmiðlamannsins sem segir frá, virðist iðulega lenda í lægri hvötum en starfsreglur geri ráð fyrir að stjórni. Metnaður framsetningar virðist liggja í lítt duldum ásetningi að koma sem alvarlegustu höggi á þolanda umfjöllunar. Og í hita árásarinnar er í engu gætt laga eða siðferðisreglna eða annarri réttarstöðu þolanda.

Það sem hér að framan er dregið saman er ekki fljótfærnishugsun. Að baki þessu liggur langtíma skoðun á vinnubrögðum þess fjölmiðlafólks sem hvað mest hefur verið áberandi á undanförnum árum.

Nokkrum sinnum hefur undirritaður vakið máls á þessari þróun og þeim óhjákvæmilegu afleiðingum sem vaxandi virðingarleysi flestra fjölmiðla fyrir mannréttindum þolenda umfjöllunar hlýtur að hafa.

Einnig virðist vaxandi misnotkun á gildandi lögum um verndun heimildarmanna, hafa orðið til þess að auðveldlega er hægt að koma í umfjöllun fjölmiðla næsta ómenguðum ósannindum, í skjóli þess að gæta þurfi nafnleyndar heimildarmanns.

Þessari þróun verður að snúa við hið bráðasta áður en fleiri stórslys hljótast af. Já ég hika ekki við að taka svona sterkt til orða því engum vafa er undirorpið að næsta vísvitandi ósannindi fjölmiðla, eða alvarlegur þekkingarskortur fjölmiðlafólks, sem og afar alvarleg þöggun sömu fjölmiðla á mikilvægum og alvarlegum glæfraverkum gagnvart íslensku efnahagslífi og sjálfbærni samfélags okkar, hafa að mati undirritaðs valdið umtalsverðu tjóni á efnahag þjóðarinnar.

Tjáningarfrelsið er eitt mikilvægasta vopnið sem almenningur hefur til varnar kúgun og yfirgangi valdhafanna, er af tilteknum hópi fjölmiðlafólks alvarlega misnotað. Af þessu leiðir að tjáningarfrelsið, sem er fyrst og fremst mikilvægt fyrir almenning í landinu, er að verða almenningi algjörlega gagnslaus lagabókstafur.

Þróun mála hefur orðið sú undanfarna áratugi, að tjáningarfrelsi almennings hefur stöðugt verið að skerðast. Ástæða þess er sú að fjölmiðlafólk, í dægurmálum og fréttaflutningi, hefur sérstaklega tileinkað sér og sínu starfssviði ákvæði laga um tjáningarfrelsi og viðurkennir í litlu rétt almennings til slíks frelsins.

Það lítur afkáralegt út, frá sjónarhóli hins almenna borgara, þegar fjölmiðlafólk er svo upptekið af mikilvægi eigin notkunar á hugtakinu tjáningarfrelsi, að það beiti umfangsmikilli lokun og þöggun á heilbrigðar og eðlilegar gagnrýnisraddir gagnvart þeirra eigin efnistökum sem og á athafnir opinberra aðila.

Fjölmiðlafólk er yfir höfuð, án spursmáls um raunhæfa þekkingu á viðfangsefninu, sett í hlutverk móttakanda efnis, rannsakanda þess og síðan talandinn efnisins, út frá eigin þekkingarheimi. JÁ, tjáningsaðilinn til hlustenda, að nánast öllu sem fjölmiðillinn lætur frá sér fara til almennings í gegnum fréttir eða dægurmál.

Þrátt fyrir að mikil fjöldi fólks hafi á undanförnum áratugum farið í fjölþætta þekkingaröflun eftir þeim mörgu leiðum sem í boði eru til, er það einungis afar fámennur hópur svonefndra „sérfræðinga“ sem fjölmiðlafólk kallar sér til ráðgjafar þegar því finnst þörf á að auka trúverðugleika þess sem það setur fram sem þann sannleika sem hlustendur eiga að tileinka sér og trúa.

Hinir tilkölluðu „sérfræðingar“ leita jafnan engra upplýsinga frá þeim sem greiningarnar unnu. Í sjónhendingu fara þeir yfir samandregnar niðurstöður úr efnisöflun og úrvinnslu aðila sem þeir þekkja lítið eða ekkert til og fella þann úrskurð að niðurstöðurnar séu ekki raunhæfar og jafnvel að þær geti valdið skaða.

Þegar horft er yfir það ferli sem hér hefur verið lýst og það borið saman við hugarfar fjölmiðlamannsins, um mikilvægi þess að tjáningarfrelsið verði ekki skert gagnvart honum, er einkar athyglisvert að sjá hvert viðhorf þessa fjölmiðlamanns er gagnvart þeim niðurstöðum þekkingar sem fyrir hann eru lagðar en eru utan hans þekkingarsviðs.

Leiðir fjölmiðlamaðurinn fram þekkinguna frá þeim aðila sem lagði fram samandregnar niðurstöður yfirgripsmikillar rannsóknarvinnu, til fjölmiðilsins? NEI, fjölmiðlamanninum finnst tjáningarfrelsi þess aðila sem, þekkinguna hefur, ekki eiga að sitja við jafningjaborð með kröfu fjölmiðlamannsins um að hann sjálfur njóti óskerts tjáningafrelsis á hugsunum sínum og meintri þekkingu að mati hans sjálfs.

Getur þjóðfélag sem rekur samfélagsþætti sína af álíka virðingarleysi fyrir raunhæfri þekkingu og opnu tjáningarferli eins og að framan er lýst, með góðri samvisku kallað sig lýðræðislegt samfélag sem beri virðingu fyrir stjórnarskrá landsins og lögteknum fjölþjóðlegum mannréttindum?

Með kveðju, Guðbjörn

GLÆFRALEG RÁÐGJÖF LANDSBANKANS Í LÚXUMBURG

Nokkurum sinnum hef ég látið í það skína að Anna Sigurlaug hefði        allt eins geta tapað arfinum sínum hefði framvindan orðið með þeim hætti sem ráðgjafinn í Landsbankanum í Lúxumburg virðist hafa lagt upp með. Hvernig var hans plan.

Fram hefur komið hjá Önnu sjálfri að á þessum tíma hafi hún verið nýlega komin í bankaviðskipti við Landsbankann í Lúx. Þess vegna hafi hún snúið sér þangað til að fá ráðgjöf um hvernig hún kæmi væntanlegum arfi sínum í vinnu og ávöxtunarferli.

Hafa ber í huga að þetta er í nóvember 2007, í miðju þess tímabils þar sem skortur á lausafé hjá lánastofnunum fór stöðugt vaxandi. Á þessum tíma var einnig ákveðinn hópur manna sem talaði um að aldrei þyrfti að borga til baka þau lán sem tekin væru. Það yrðu bara tekin ný lán til að borga þau gömlu upp þegar komið væri að gjalddaga þeirra lána. Nokkur hópur fólks gekk í þessa gildru og tók milljarða og jafnvel tugi milljarða að láni með kúlulánum og nánast engum tryggingum til endurgreiðslu.

UPPHAFIÐ RAKIÐ

Samkvæmt því sem fram kemur á heimasíðu Sigmundar Davíðs, voru hann og Anna Sigurlaug á þessum tíma (árið 2007) búsett á Bretlandi og höfðu jafnvel hug á að búa þar eitthvað áfram. Á þessum sama tíma fær Anna Sigurlaug upplýsingar um að til hennar greiðist arfshluti hennar úr fjölskyldufyrirtæki foreldra hennar.

Á þeim tíma var Landsbankinn viðskiptabanki Önnu og Sigmundar. Því var af tilefni arfgreiðslunnar, haft samband við Landsbankann í Lúxumburg og óskað ráðgjafar.

Landsbankinn ráðlagði fyrirkomulag sem hann taldi henta til að hafa eignirnar aðgengilegar óháð búsetu eiganda. Yrði haldið utan um eignirnar og umsýslu þeirra á einum stað. Í samantekt Önnu og Sigmundar segir eftirfarandi í þessu sambandi:

„Hvorugt okkar hafði neina sérstaka þekkingu á slíkum félögum en á þeim tíma var venjan sú að efnuðum viðskiptavinum bankanna var gjarnan ráðlagt að stofna slík félög til að halda utan um eignir sínar. Stjórn þessara félaga var oft í höndum umsýslufyrirtækis sem bankinn lagði til og slík umsýslufyrirtæki lögðu m.a. til stjórnarmenn fyrir félagið.“

„Landsbankinn ráðlagði að umsýsla fjármunanna færi fram í félagi á Bresku Jómfrúreyjum sem bankinn myndi leggja til, en lagaumhverfi eyjanna byggist á breskum félagarétti. Þeirri ráðgjöf var fylgt síðla árs 2007. Í framhaldi voru eignir færðar inn í félagið Wintris og Anna eignaðist þannig kröfu á það. Fjárvarsla fór í upphafi fram hjá Landsbankanum og stjórn félagsins var sem fyrr segir í höndum umsýslufyrirtækis sem bankinn lagði til.“

HÆTTULEG RÁÐGJÖF.

Í því ferli sem hér að framan er lýst höfum við afar skýrt dæmi um það ábyrgðarleysi sem fór að einkenna bankana eftir einkavæingu þeirra.  Fram til þess tíma höfðu stjórnendur bankanna ekki heimilað að bankinn veitti ráðgjöf í fjármálum, nema að í sæti ráðgjafa sæti þrautreyndur maður með yfirgripsmikla þekkingu á öllum þeim laga- og málaflokkum sem um væri að ræða. Alvarleg og afgerandi breyting varð á þessu eftir einkavæðingu, þar sem hrúgað var í ráðgjafastörf ungu reynslulausu fólki, sem nýkomið var úr námi. Ber ráðgjöf Landsbankans í Lúxumbúrg glöggt dæmi um slíkt.

Í því tilfelli sem hér er til umfjöllunar er vitað að fjárhæðir eru háar, þó upphæðir séu ekki tilgreindar. Glæfraskapur ráðgjafa Landsbankans er  afar skýr og fellur alveg að því hugtaki sem ég fór að nota um nýju stjórnendur bankanna, að þar væru ÓVITAR á ferð. En lítum á hvaða vitleysur ráðgjafi Landsbankans gerir.

Í fyrsta lagi lýtur það að eignarhaldi á félaginu sem fara mun með þær eignir sem um ræðir. Eins og fram hefur komið litu þau Anna og Sigmundur þannig á útkomu úr samtali við ráðgjadfann í Landsbankanum í Lúx. að Landsbankinn mundi SKAFFA félagið til að halda utan um viðkomandi eignir. Tölvupóstur ráðgjafans í Landsbankanum til lögfræðiþjónustu Mossack Fonseca, sem fram kemur í Panamaskjölunum, bendir einnig til þess að félagið Wintris sé tekið frá fyrir Landsbankann.

Í ráðgjöf Landsbankans felst að bankinn muni fela lögfræðiþjónustu Mossack Fonseca að annast umsýslu Wintris og muni lögfræðiþjónustan leggja til þrjá menn í stjórn Wintris. Lítum þá aftur á stöðuna út frá sjónarhóli Önnu, sem á allar eignirnar sem í félaginu felast.

Ráðgjafi Landsbankans er þarna búinn að búa til félag og stjórnendur þess, til að annast um eignir Önnu, sem eru hrein eign hennar.  Ráðgjafi Landsbankans ætlar Önnu að leggja hreina eign sína inn í Wintris, eignalaust skúffufyrirtæki, sem reynist hafa verið stofnað 9. október 2007, af lögfræðiþjónustu Mossack Fonseca. Félagið skiptist í 50.000 hluti, sem við stofnun eru allir í eigu Mossack Fonseca.

Anna er sögð hafa tryggingu fyrir eignum sínum í jafn hárri kröfu á hendur Wintris og nemur þeim eignum sem hún lagði fram. En hvaða gagn er í slíkri kröfu, ef á reynir? Ef Anna á ekki forgangskröfu á fjármunasjóðinn sem slíkann, heldur bara almenna kröfu á félgið Wintris, gætu eignir Wintris lent í gjaldþroti eiganda þess, án þess að Anna kæmi sínum kröfum að nema að litlu leyti.

Anna og Sigmundur standa í þeirri trú að Landsbankinn eigi Wintris og láti þeim það í té til reksturs eignasaafns Önnu. Landsbankinn heldur því fram gagnvart Önnu og Sigmundi að hlutirnir í félaginu séu 2.000 og sé þeim skipt jafnt á milli þeirra tveggja, sem þá eigi félagið að fullu. Hið rétta er að hlutirinir eru 50.000 og við það að ánafna Önnu og Sigmundi 2.000 hluti, á lögfræðiþjónusta Mossack Fonseca eftir 48.000 hluti í félagimu, eða 96% eignarhlut.

Þegar á það er litið að ráðgjöf Landsbankans til Önnu er sú að hún leggi eignir sínar inn í félag sem Anna heldur að Landsbankinnn hafi átt og látið þeim í té með útgáfu tveggja 1.000 hluta hlutabréfa í félaginu. Þar með hafi Anna full yfirráð yfir félaginu. Á árinu 2009 kom í ljós að þannig er það ekki.

Á árinu 2009 skrifar Landsbankinn í Lúxumburg bréf til Wintris, þar sem Landsbankinn tilkynnir Wintris, að hann (Landsbankinn) hafi falið Mossack Fonseca umsýslu Wintris.

Ekki fellur þetta vel að framvindu mála frá nóvember 2007, er Mossack Fonseca virðist að ósk Landsbankans í Lúx. afhenda honum Wintris félagið í tveimur 1.000 hluta hlutabréfum sem 100% eign, sem Landsbankinn virðist láta ganga áfram til Önnu og Sigmundar. Af þessu leiðir að eignarhlad á félginu er engan veginn skýrt og mikil áhætta undirliggjandi.

Ég skynja þessa áhættu fólgna í því að komi upp verulegur ágreiningur milli Landsbanka og Mossack Fonseca, gæti lögfræiþjónustan leitað aðstoðar dómstóla til að fá viðurkennda 96% eignastöðu sína í félaginu Wintris.  Lögfræðiþjónustan gæti því með einni fundarákvörðun fellt úr gildi prókúruumboð Önnu og kosið nýja stjórn. Þar með væri Anna orðin sambandslaus við arfssjóðinn sinn.

Ég er ekki að segja að þetta gerist, en óljósir eignarþættir og eigendaáhrif í félagi sem fer með svona miklar eignir eins aðila eru veruleg áhættuatriði.

Panamaskjölin og árásin á Sigmund Davíð forsætisráðherra.

Þann 3. apríl s. l. sýndi Ríkissjónvarpið einn umdeildasta kastljósþátt sem sýndur hefur verið. Og vonandi verður aldrei aftur sýndur svo illa unninn þáttur í Íslenska sjónvarpinu.

Þátturinn byrjaði á því að kynnirinn, Helgi Seljan, yngri, upplýsti sem staðreynd að forsætisráðherra okkar, Sigmundur Davíð, væri á lista yfir eigendur félaga í skattaskjóli. Var í því samhengi sýnd mynd af honum með 11 öðrum aðilum sem tilnefndir voru. Helstu afrek þessara manna var að vera eigandi félaga í skataskjólum. Var í því semhnegi talin upp nokkuð fjölþætt glæpastarfsemi og í endan tiltekið að sá síðastnefndi afplánaði nú 9 ára fangelsi í Bandaríkjunum.

Það merkilega við þetta var að engar lesanlegar heimildir voru settar fram til staðfestingar á framangreindum meintum félagsskap sem þáverandi forsætisráðherra okkar væri tengdur. Ekkert var frekar getið um þann merkilaga lista sem forsætisráðherra okkar væri á. Ekkert nefnt hver hefði tekið þann lista saman eða á hvaða heimildum sá listi væri byggður.

Svo er að sjá sem Ríkisútvarpið, sjónvarp, telji ekki þörf á lesanlegum og traustum sönnunum fyrir því að tengja æðsta embættismann ríkisins við fjölþætta glæpastarfsemi. Verður það að teljast nokkuð sérstakt í ljósi þeirra lagareglna sem um starfsemi Ríkisútvarpsins gilda og með hliðsjón af siðareglum starfsmanna stofnunarinnar.

Þegar til þess er litið að aðalefni þessa tilnefnda þáttar kastljóss, var aðkeypt unnið efni, þykir mér afar athyglisvert að virða fyrir mér siðferði og lagaskilning dagskrárstjóra sjónvarps RÚV. Meginefni þáttarins er bein og lítt dulin árás á persónu forsætisráðherrans, en sú árás alls ekki studd neinum gögnum. Einnig virðist rökrænn skilningur framsögumanns efnisins vera af skornum skammti því hann virðist ekki skilja hvaða boðskapur felist í svonefndum Panamaskjölum.

Kjarni málsins virist hverfast um þann atburð að þáverandi sambýliskona Sigmundar Davíðs, Anna Sigurlaug Pálsdóttir, fái fyrirfram greiddan arf frá föður sínum. Arfurinn er umtalsverð fjárhæð sem verður til þess að Anna leitar ráðgjafar um meðferð og ávöxtun fjárins hjá viðskiptabanka sínum, sem var Landsbankinn í Lúxumburg.

Hjá bankanum sínum fær Anna þá leiðbeiningu að stofna félag sem yrði skráð á eyjunni Tortóla á Bresku Jómfrúreyjum. Býðst ráðgjafinn í bankanum til að annast slíkt fyrir Önnu. Í tilnefndum kastljósþætti kemur fram að Landsbankinn í Lúxumburg hafi verið meðal öflugustu viðskiptaaðila lögfræðifyrirtækisins Mossack Fonseca í Panama. En meðal afreka þess fyrirtækis var tiltekið að þar væru stofnuð mikill fjöldi skúffufyrirtækja, þar sem vafasöm viðskipti fari fram.

Þá er komið að þeirri merkilegu atburðarás sem getur farið af stað þegar sá sem framkvæmir, þekkir ekki reglur um stofnun og skráningu fyrirtækja. Og sá sem setur fram skýringuna hefur ekki heldur þekkingu á þessu sviði.

Í þeirri atburðalýsingu sem sett er fram í umræddum kastljósþætti má glögglega greina nokkuð mikið samstarf Landsbankans í Lúxumburg og lögfræðifyrirtækis Mossack Fonseca. Má m. a. greina það af orðalagi ráðgjafans hjá Landsbankanum þegar hann sendir tilgreindan tölvupóst til Mossack Fonseca, þar sem hann segir: GETUM VIÐ TEKIÐ FRÁ. Þetta orðalag, VIÐ, bendir til opins viðskiptasambands milli fyrirtækisins og Landsbankans. Þegar slíkt er haft í huga skýrist ýmislegt sem sagt er í knöppum setningum tölvupósts sendinga.

Ráðgjafi Landsbankans virðist hafa vitað að Mossack Fonseca hafi í gagnagrunni hjá sér nokkurt safn stofnaðra skúffufyrirtækja, með formlegum stofnsamningum og skráðri stjórn, sem skipuð væri starfsmönnum Mossack Fonseca. Það er í sjálfu sér eðlilegt að starfsmenn fyrirtækisins skrái sig sem stjórnendur þeirra félaga sem stofnuð eru af vinnuveitanda þeirra. Félög þessi eru ekki í starfsemi heldur sett á lista og höfð í geymslu hjá Mossack Fonseca, svo fljótlegt sé að útvega viðskiptaaðilum skráð félag með skjótum hætti.

Skoðum nú aðeins samskiptin milli Landsbankans í Lúxumburg og lögfræðifyrirtækis Mossack Fonseca. Landsbankanum er af viðskiptavini falið, eins og í því tilviki sem hér um ræðir, að stofna félag á Tortóla. Ráðgjafinn í Landsbankanum sendir tölvupóst til samskiptaaðila síns hjá Mossack Fonseca, með orðsendingunni: „Getum VIÐ tekið frá Wintris Inc.“ Í þessum tölvupósti er enginn tilgreindur sem umsóknaraðili, þannig að starfsmaður lögfræðistofunnar skilur eðlilega orðalagið þannig að það sé Landsbankinn sem óski eftir að fá Wintris til sín.

Allar líkur benda til þess að Landsbankinn hafi jafnan fengið öll nauðsynleg skjöl vegna svona skúffufyrirtækja löglega útfyllt frá lögfræðistofunni. Það sé ástæðan fyrir hinni einföldu ósk um hverjir eigi að vera skráðir prókúruhafar. Lögfræðistofan á sem sagt að setja nöfnin inn á skjalið sem síðan verði sent Landsbankanum í Luxumburg, þar sem það verði undirritað ásamt áritun rithandarsýnishorna prókúruhafa, svo sem reglur kveða á um. Að því loknu verði skjalið fært til skráningar. Ekkert slíkt skjal er hins vegar í skjölum Jóhannesar, enda Panamaskjölin frá Mossack Fonseca en ekki Landsbankanum í Lúsumburg, sem var að vinna fyrir Önnu. engar heimildir eru því til um það hvort eign var skráð á Önnu epa ekki.

Það sem ráðgjafinn hjá Landsbankanum virðist ekki hafa vitað, er að stofnsamningur er einungis lagður fram við upphaflega stofnun félags en aldrei þegar um er að ræða eigendaskipti á þegar stofnuðu félagi.

Sá blekkingaleikur sem viðhafður var í sambandi við Wintris, er mjög alvarlegur og hefði hæglega geta orðið orsök þess að Anna hefði misst arfinn í hendur eigenda Mossack Fonseca, án þess að geta borið fyrir sig neinum vörnum. Hvernig hefði það geta orðið?

Athugum hvert hefði geta orðið framhaldið ef stjórn Wintris Inc. hefði verið þrír starfsmenn Mossack Fonseca og formleg eigendaskipti á Wintris félaginu hefðu ekki farið fram. Engin vörn hefði verið í því fyrir Önnu að fá að hafa prókúruumboð við stofnun félagsins ef hún hefði ekki tryggt eignarhald á félaginu og tryggan stuðning meirihluta stjórnar.

Ef staðan hefði verið eins og Jóhannes vildi halda fram, að Wintris hafi verið stofnað af Mossack Fonseca, og verið þar tilbúið á lista með skráðri stjórn og stofnsamning, hefði Anna allt eins geta gefið lögfræðiþjónustunni arfinn eins og að leggja hann inn á bankareikning á nafni Wintris, sem hún hefði einungis prókúruumboð fyrir. Ef eitthvað hefði kastast í kekki á milli lögfræðistofunnar og Önnu, hefði lögfræðistofan geta kallað saman til fundar eigendur félagsins og stjórn þess, og samþykkt að fella úr gildi prókúruumboð Önnu og Sigmundar og setja prókúruumboðið á einhvern starfsmann lögfræðiþjónustunnar.

Við þessum ljóta leik hefði Anna ekki átt neitt svar, því þegar hún setti fjármunina í vörslu félags sem lögfræðiþjónustan Mossack Fonseca átti, hlaut hún að gera sér ljóst að hún átti allt undir þessu ókunna fólki, að fá að halda prókúruumboðinu. Stjórn félagsins hefði einnig geta hafnað áformum Önnu um fjárfestingaleiðir og t. d. samþykkt verðbréfakaup í starfsemi sem ætti sér engin lífsskilyrði til frambúðar. Anna hefði verið næsta áhrifalítil um eigin fjármuni, eða jafnvel lokuð alveg frá þeim.

Mikilvægt er að átta sig á því, sem virðist augljóst þeim sem þekkingu hafa á svona skjalavinnslu í bönkum, að gögnin í Panamaskjölunum eru líklega úr innanhúss gagnasafni hjá Mossack Fonseca og því líklega EKKERT þessara skjala raunveruleg og marktæk að öllu leyti. Einnig er afar undarlegt að heyra um innbrot í tölvu lögfræðifyrirtækis með starfsstöðvar í mörgum löndum, þar sem fyrir liggi gögn yfir 38 ára tímabil, endurhönnuð til að vera læsileg í þeim hugbúnaði sem í dag er notaður til gagnavistunar. Líklegast er að allt sem væri eldra en 5 ára sé komið á geysludiska sem geymdir eru utan tölvukerfa í skjalageymslu fyrirtækajnna.

Ef hins vegar, eins og mér finnst líklegast, að tölvuhakkarinn hafi geta hakkað sig inn á innanhúss gagnasafn vinnuskjala, gæti þar verið að finna skýringu á hinum gömlu skjölum. Þó er þar einnig fyrir hendi hindranir á að núverandi ritvinnslur eða gagnagrunnar, ráði við eldri formöt en 10 – 15 ára. Tímalengdin sem gefin er upp í sambandi við Panamaskjölin er afar ótrúverðug og set ég spurningamerki við hana þar til ég hef séð skjal úr þessu safni frá árinu 1977.