Er Mats Josefsson of hreinskilinn ? Hvað segir það okkar ?

Niðurlag þessarar fréttar er einkar athyglisvert.  Einn þeirra sem sitja vinnufundi með Josefsson er sagður segja að: Ekki væru allir vanir slíkri hreinskilni þegar kæmi að vinnu sem þessari innan stjórnsýslunnar.   

Getur verið að þarna hafi blessaður maðurinn einmitt sagt ástæðuna fyrir því að sú spilling sem nú virðist innan stjórsýslunnar, hefur blómstrað í langan tíma? Getur verið að óheiðarleiki og meðvirkni hafi verið vegabréf velgengni innan stjórnsýslunnar?  Getur það verið ástæðan fyrir því að menn verða svona skelfdir þegar við þá er tala af fullri hreinskilni, sem fullþroska og menntaða menn, en ekki sem hirð hins fatalausa keisara.

Það sem ég hef heyrt til þessa Josefssons, hefur mér fundist vera þjóðfélagi okkar til framdráttar. Greining hans í Fréttablaðinu í dag 26/5 2009 er afar skýr, heiðarleg og raunsæ, en líklega of beinskeitt til þess að  hrið hins fatalausa keisara fallist á hana. Geri þeir það opinberast einnig að menn sátu rólegir við veisluborðið, meðan þjóðin var rænd flestum verðmætum sínum.

Og hvernig lýsir Josefsson aðstæðum á Íslandi. Í Fréttablaðinu segir hann:

"Ég hef tekist á við margar bankakreppur en enga eins og þessa á Íslandi." Hann segir að eftir einkavæðinguna hér árið 2003 hafi bankarnir byrjað að kaupa fyrirtæki út um allt. Ekkert þessu líkt hafi nokkru sinni átt sér stað. 

Hvað gerðist?  Fannst einhver gullnáma á Íslandi eða jukust tekjur þjóðarbúsins einhver ósköp, sem gerðu bönkunum kleift að fara í stórauknar fjárfestingar?

Nei, ekkert af þessu gerðist. Hins vegar sáu þeir ungu menn sem komu til starfa í bönkunum að svikamilla hlutabréfaviðskipta, sem í smáum stíl, var sett af stað undir lok níunda áratugs síðustu aldar, hafði fengið að þróast í friði, þrátt fyrir að ég hefði bent rækilega á hvernig hún væri framkvæmd og hvaða áhrif hún hefði á eiginfjárstöðu þeirra fyrirtækja sem notuðu hana.

Og hvað sér Josefsson að hafi gerst á þessum árum, frá 2003?

Hlutabréfamarkaðurinn nífaldaðist, segir hann.

Þetta er alveg rétt, því vísitala hlutabréfamarkaðarins fór á þessu árabili í rúm 9000 stig, en er nú kominn niður fyrir 1000. Engin þjóðfélagsleg tekjuaukning, eða raunbreyting á rekstrarumhverfi neinna fyrirtækja, gat gefið eðlilegar skýringar á þessari verðmætaaukningu hlutabréfa. Verðmætaaukningin passað hins vegar fullkomlega inn í þá svikamillu sem ég hafði varað við, undir lok níunda áratugsins.

Ástæður þessarar svikamillu voru fyrst og fremst að fá skráða hærri eiginfjárstöðu fyrirtækjanna, einkanlega bankanna, í því augnamiði að gera þau veðhæfari til töku hærri lána. Bönkunum var þetta afar mikilvægt, því þeir fengu mikið af erlendu fjármagni, gegn afar lágum vöxtum, en gátu aftur lánað þetta fé út gegn hæstu vöxtum í heimi. Með réttri stýringu hefðu þeir geta hagnast umtalsvert á þessu, en greinilegt þekkingarleysi á heildaráhrifum snöggrar veltuaukningar í þjóðfélaginu, varð til þess að þeir festu fjármagnið á vitlausum stöðum.

Til þess að koma sínu mikla lánsfé í vaxtaberandi notkun, var heppilegast leiðin fyrir bankana að pressa á hækkun húsnæðisverðs. Þannig var fljótlegast að auka skuldastöðu fólks, til að fá frá því vaxtagreiðslur. Þetta sér Josefsson einnig og segir í Fréttablaðinu:

..húsnæðisverðið þrefaldaðist, efnahagur fjölskyldnanna þrefaldaðist og ríkið fékk miklar tekjur. 

Þetta var það sem fólkinu í landinu var talin trú um að væri GÓÐÆRI. Aukningin á þjóðartekjunum var svo lítil að hún dugði ekki til að greiða aukninguna á innflutningi á neysluvörum, sem aftur varð þess valdandi að viðskiptahalli varð við útlönd. Við gátum ekki borgað nema hluta af því sem við keyptum, þó stjórnmálalegt átrúnaðargoð margra, talaði stöðugt um hið mikla GÓÐÆRI á Ísalndi; og hjörðin bergmálaði heimskuna, líkt og hirð hins fatalausa keisara, dásamaði nýju fötin hans.

Það er greinilega mikið verk fyrir höndum að hreinsa út úr stjórnsýslunni hirðina sem ekki þolir heiðarleikann, ef við eigum að geta vænst varanlegra úrbóða í efnahagsmálum okkar. Hvort það tekst, skal ósagt látið í bila, að minnsta kosti.     

Tafir á uppskiptingu milli nýju og gömlu valda titringi

Undarlegar forsendur hjá AGS

Maður getur nú ekki annað en undrast þær forsendur sem fulltrúar AGS setja fram á fundi sínum með fulltrúum Samstöðu. Sé það rétt sem sett er fram í Mbl. frétt um fundinn, virðist margt benda til að einhver vanþekking sé á ferðinni varðandi hagsmuni okkar.

Í fréttinni segir að: aðgerðaráætlun AGS og ríkisstjórnarinnar miði að þremur þáttum; endurreisn banka, endurreisn gjaldmiðilsins og að gera ríkisfjárhaginn sjálfbærann, þ.e að ná jafnvægi í ríkismálum. 

Í fyrsta lagi er ekki verið að endurreisa bankana. Það voru stofnaðir þrír nýir ríkisbankar út úr rústum hlutafélagabankanna. Þessir nýju ríkisbankar geta einungis yfirtekið skuldir frá hlutafélagabönkunum að jafnvirði söluverðs þeirra veða sem tryggja lánin. Aðrar skuldir hafa þeir ekki heimild til að yfirtaka. Þeir geta hins vegar tekið að sér tímabundna innheimtu lána fyrir hlutafélagabankana (gömlu bankana), meðan efnahagsreikning nýju bankanna er ekki lokað. Mér hefur sýnst að ferlið sé enn í þeim farvegi, fyrst enn er verið að innheimta lánin samkvæmt upphaflegum höfuðstól þeirra, sem nú er sagður vera meira en tvöfallt verðgildi þeirra veða sem til tryggingar eru.

Mikilvægt er, að skilanefndir bankanna átti sig á að langur dráttur á að aðskilja efnahagsreikninga nýju ríkisbankana frá gömlu hlutafélagabönkunum, getur skapað ríkissjóði bótaábyrgð, verði liðinn svo langur tími frá hruninu að kröfuhafar í gömlu bankana nái ekki að leggja löghald á eignir stjórnamanna og stjórnenda gömlu bankana, til tryggingar á kröfum sínum. Þau tímamörk færast óðfluga nær. Af framgöngu AGS virðist augljóst að þeir aðilar eru fyrst og fremst að hugsa um að tryggja hagsmuni kröfueigendanna í gömlu bankana, en ekki hagsmuni atvinnulífs og einstaklinga þessa lands.        

Af hverju segi ég þetta. Hvaða tákn sé ég sem bendir til þessara þátta? Þau tákn felast fyrst og fremt í hinum háu stýrivöxtum.  Fulltrúar Samstöðu, spurðu AGS um umdeilda stýrivaxtasefnu.  Svarið var:  

Fulltrúar AGS sögðust telja að til að ná jafnvægi á útflutningstekjum þjóðarinnar  og koma í veg fyrir algjört hrun á innflutningi til landsins væri nauðsynlegt að halda stýrivöxtum háum um stundarsakir auk gjaldeyrishafta.  (áhersluletur er mitt)

Þessi rök ganga ekki upp og eru beinlínis í hrópandi andstöðu við hagsmuni þjóðarinnar, en eru fyrst og fremst hagsmunir fjármagnseigendanna, sem í þessu tilfelli eru að mestu erlendar lánastofnanir.

Ríkisbankarnir velta svo til eingöngu endurlánuðu erlendu fjármagni. Með því að halda stýrivöxtum svona háum, fá fjármagnseigendurnir því hæstu vexti sem fáanlegir eru í heiminum, af fé sem þeir eiga hér. Atvinnugreinar Útflutnings, eru afar háðar afurða- og rekstrarlánum til að geta skapað þjóðinni tekjur. Hátt vaxtastig heldur því uppi því háa hlutfalli sem erlendir fjármagsneigendur fá af útflutningstekjum okkar, sem vaxtagreiðslur. Þannig vinna háir stýrivextir beinlínis gegn hagsmunum þjóðarinnar, til umtalsverðra hagsmuna fyrir erlenda fjármagnseigendur.

Það er ótrúleg öfugmæli sem koma fram í svari AGS er þeir segja að háir stýrivextir séu til þess að: koma í veg fyrir algjört hrun á innflutningi til landsins. Ekkert ráð er betra til, til þess að láta allan innflutning hrynja, en að halda stýrivöxtum svo háum að verslanir geti ekki fjármagnað nauðsynlegan innflutning. Að þessu leit er AGS einnig að gæta hagsmuna erlendra fjármagnseigenda, því með því að hindra, og helst stöðva útsreymi gjaldeyris (til greiðslu á innflutningi) tryggja þeir batnandi gjaldeyrisstöðu þjóðarinnar, sem þeir stefna að svo meira verði til greiðslu skulda hinna erlendi fjármagnseigenda.             

Með því að halda stýrivöxtum háum, er því AGS á afar opinskaán hátt Á ALLAN HÁTT, að vinna gegn grundvallarhagsmunum þjóðarinnar og gera efnahagsvanda okkar umtalsvert erfiðari og lengri en eðlilega atburðarás ætti að gefa tilefni til.              

Ætti að afþakka ráðgjöf AGS

Fyrning veiðiheimilda er vitlaus hugmynd

Það er ekki hægt að fyrna það sem ekki er til. Það sem kallað hefur verið "varanleg aflahlutdeild" hefur aldrei verið lögformlega til. Alþingi hefur ALDREI samþykkt neitt sem heitir föst aflahlutdeild til ákveðinna skipa. Þess vegna er EKKERT skip með RÉTT á hlutdeild umfram það magn sem skipið hefur veitt að meðaltali á síðastliðnum þremur árum.

Það er forkastanleg þrjóska, sem jaðrar við heimsku, að halda því fram að varanleg aflahlutdeild sé til, en hafa samt ekki geta framvísað lagaheimildum er styðji þá fullyrðingu. Ég hef í meira en áratug, svo tugum skiptir, óskað eftir að þessar lagaheimildir verði lagðar fram, en enginn hefur enn treyst sér til að opinbera þær.

Ég er svo sem vanur þessari þrjósku, því þau öfl sem knýja áfram þetta svífyrðilega ranglæti við framkvæmd fiskveiðistjórnunar, hafa á annan áratug verið á flótta undan rökfræði minni og fjöldamargar breytinga gert á framkvæmdinni þegar yfir vofði kæra frá mér. Þar má nefna fyrstu ábendingu mína um heimildarleysi til hárrar gjaldtöku fyrir veiðiheimildir, en þá var 18. gr. laga um fiskveiðistjórnun felld niður, en þar var gjaldtakan skilgreind.

Næst má nefna margar breytingar á lögunum um nytjastofna sjávar, þar sem hvert mannréttindabrotið tók við af öðru. Rokið var til að breyta þeim lögum eftir að ég hafði óskað eftir við Héraðsdóm Reykjavíkur að fá að höfða mál til ógildingar á lögunum sem heild.

Þá var Kvótaþing lagt niður á einni viku, þegar ég sendi inn kæru vagna ólögmætrar starfsemi. Þá var að ljúka deilunni um að greiða bæri virðisaukaskatt af ALLRI sölu (þar með talið svokallaðri leigu) veiðiheimilda. Sú deila hefur staðið í átta ár, en útkljáðist loks núna í upphafi ársins, þegar skattayfirvöld gáfust upp á þeirri vitleysu að ekki þyrfti að greiða virðisaukaskatt af kvótasölu, eftir 1. janúar 1994, þegar virðisaukaskattur var lagður á fisk. Frá þeim tíma BER að greiða VSK af ÖLLUM kvótaviðskiptum.

Það er í raun undravert, það afl sem kemur í veg fyrir að alþingismenn virði hagsmuni samfélagsins meira en einhvert afl sem heldur þeim í viðjum heimskulegs fáránleika í sambandi við framkvæmd fiskveiðistjórnunar.

Það þarf ekkert útgerðarfélag að fara á hausinn vegna breytinga í fiksveiðistjórnun; eða að sú breyting muni þýða að skip fái minni heimildir til veiða en þau hafi veitt fram til þessa. Að menn skuli halda slíku fram, sýnir fyrst og fremst þekkingarleysi þeirra á heildarmynd núverandi framkvæmdar og hvernig sú mynd passar inn í það lagaumhverfi sem stjórnunin á að fara eftir.

Það er meira en áratugur síðan ég lagði fram raunhæft plan um hvernig þjóðfélagið verði keyrt út úr þessari vitleysu, sem sjávarútvegurinn er kominn í. Það plan hefur sýnt sig að geta gengið upp, með tiltölulega litlum óþægindum, sé miðað við það sem við blasir með núverandi tillögum um fyrningu.                 

„Eigandinn heldur áfram að borga“

Óráðshjal framkvæmdastjóra LÍÚ í Fréttablaðinu 22. maí 2009.

Ég hef ekki tölu á því hve oft ég er búinn að leiðrétta Friðrik J. Arngrímsson með það óráðsrugl sem hann heldur fram í Fréttablaðinu í dag. Það er afar sorglegt að ekki skuli vera vilji hjá þessum manni til að hafa sannleikann að leiðarljósi, í stað þess að vaða svona sífellt uppi með hreint þvaður, sem einungis upplýsir um slæma dómgreind, eða ásetning um að segja þjóðinni ósatt.

Ég hef margítrekað beðið Friðrik um að senda mér ljósrit af þeim lögum sem hann byggir málflutning sinn á, en fram til þessa hefur hann ekki geta orðið við því, enda varla von, því engin lög eru til sem styðja málflutning hans.

Ekki er samt öll ósannindavellan úr honum beinlínis lögleysa, því margt segir hann sem er bara hreint óráðsbull. Þannig segir hann t. d. í greininni í dag um stýringu fiskveiðanna:  (áhersluletur er mitt)

Þannig er ekki einungis horft til þess að takmarka aflann úr hverjum stofni við það sem stjórnvöld ákveða á hverjum tíma heldur einnig horft til þess að veiðar og vinnsla skili hámarks arðsemi.  

Athyglisvert er að Friðrik nefnir ekki hverjum þetta fyrirkomulag skili hámarks arðsemi. Það er náttúrlega öllum ljóst, sem skoða þessi mál af vandvirkni, að sjávarútvegurinn hefur stöðugt verið að auka skuldir sínar, allan þann tíma sem kvótakerfið hefur verið við lýði. Meginhluti þessa lánsfjár er erlend lántaka og vexti og kostnað vegna þeirrar lántöku hefur þurft að greiða af verðmætum sjávaráfurða.

Þessi skuldaaukning hefur valdið því að sífellt hærra hlutfall af heildarverðmætum sjávarafurða fer til greiðslu fjármagnskostnaðar, sem aftur leiðir af sér, þar sem þetta er erlent lánsfé, að minna verður eftir til ráðstöfunar í samfélagi okkar.

Þegar kvótakerfið var sett á, var skipting heildarverðmæta sjávarafla með þeim hætti að rúm 52% komu í hlut útgerða fiskiskipa en 48% komu í hlut fiskvinnslu og sjávarbyggða. Nú eru útgerðirnar að mestu búnar að ná öllum tekjum af sjávarafla undir sinn efnahagsreikning og meginhluti sjávarbyggða búin að tapa tekjugrundvelli sínum til örfárra útgerðarfélaga.

Hvernig hægt er að halda því fram að kvótakerfið hafi skilað þjóðinni hámarks arðsemi, er líklega hámark heimskunnar, sé það sagt í óvitaskap, en líklega hámark illviilja gagnvart samlöndum sínum, sé svona lagað gert af yfirlögðu ráði.

Í grein sinni segir Friðrik:

Verðmætasta fjárfesting útgerðanna er í aflaheimildunum og til að ná fram langtímahugsun í nýtingu þarf sú fjárfesting að vera trygg. Það tryggir jafnframt rekstrargrundvöll útgerðanna sem hafa fjárfest í aflaheimildum með langtímahagsmuni að leiðarljósi.

Stjórnvöld úthluta öllum aflaheimildum án endurgjalds og hafa aldrei gefið heimild fyrir að þær væru seldar. Alþingi gaf heimild til að FRAMSELJA mætti aflaheimildir milli skipa, en eins og allir vita sem kunna ÍSLENSKU, þýðir orðið "framsal" - að afhenda eða að láta af hendi. Alþingi heimilaði sem  sagt þeim sem fengu úthlutað aflaheimild, sem þeir gætu ekki hagnýtt sér, að afhenda hana til annars skips sem gæti hagnýtt sér hana, en í lögunum er hvergi minnst á heimildir til að taka gjald fyrir slíka afahendingu.

Hið rétta í þessu sambandi er, að aflaheimildir eru mikilvægasta rekstrartrygging skips eða útgerðar, en FJÁRFESTING í aflaheimildum er NÚLL KRÓNUR, samkvæmt íslenskum lögum um framkvæmd fiskveiðistjórnunar. 

Og enn heldur áfram bullið hjá Friðrik:

Með þessu fléttast saman hagsmunir útgerðarinnar og þjóðarinnar, sem nýtur fyrir vikið hámarks arðsemi af nýtingu auðlindarinnar.

Hér að framan er vikið að því hvernig stöðugt vaxandi skuldasöfnun sjávarútvegsins (nú líklega 15 - 20 ára tekjur að frádregnum kostnaði við veiðar),  hefur minnkað þann hluta af heildarverðmæti sjávarafurða sem dreifist til samfélagsins. Þessu til viðbótar má benda á að heildarafli botnfisktegunda er líklega sóttur með langt til helmingi meiri tilkostnaði en þörf er á. Bæði er þar átt við gífurlega offjárfestingu í togskipum, sem og þess að útgerðarkostnaður þeirra, reiknaður á hvert veitt aflakíló, er mun hærri en þörf er á til að ná leyfðum heildarafla..

Það eru margir fleiri fletir á þessu málefni, svo sem sviksamleg fölsun útgerðarfélaga á efnahagsreikningum sínum, með óheimilum skráningum aflaheimilda - sem eru ótvíræð eign þjóðarinnar - í efnahagsreiknigna sína; reiknaðar á glórulausu verðlagi, sem virðist eingöngu haldið til streytu til að falsa eiginfjárstöðu og skapa sér hærri tryggingastöðu, til stöðugt aukinnar lántök hjá lánastofnunum.

Margt fleira mætti tína til, en hér verður látið staðar numið í bili, að minnsta kosti.        

Þekkir stjórn lífeyrisjóðs Vestfjarða ekki eðlilegar samskiptareglur?

Í fréttinni er sagt að sautján sjóðsfélagar LV sent stjórn sjóðsins skriflegt erindi, með nokkrum spurningum. Með réttu á sjóðnum ekki að vera heimilt að víkja sér undan skriflegu svari, því skriflegt fyrirspurn KREFST skriflegs svars.

Það er ekki nóg að vísa til hugsanlegra upplýsinga á aðalfundi, sem svarað verður með munnlegri framsetningu. Slíkt svar GETUR ALDREI verið svar við skriflegu erindi. Það ætti alla vega lögfræðingur sjóðsins að vita, þó stjórnin reyni að skjóta sér undan skyldum sínum.

Ég er sjálfur sjóðfélagi í þessum sjóði og skora á sautjánmenningana að KREFJAST SKRIFLEGS SVARS. Ef stjórnin hafnar slíku, senda þá viðkomandi ráðuneyti afrit af erindinu og höfnun stjórnar, og krefjast þess að ráðuneytið skipi stjórninni að svara svo sem lög og siðareglur bjóða.  Dugi það ekki, sendið þá allt málið til Umboðsmanns Alþingis, með ósk um aðstoð hans.

Svona mál varðar ekki bara þennan lífeyrissjóð, því álíka vitleysisgangur og reyfaður er í erindi sautjánmenninganna hjá LV, er líklega til staðar í flestum lífeyrissjóðum. Þess vegna þarf að hreinsa til í stjórnum og rekstri þessara sjóða.                  

Krefja lífeyrissjóð svara vegna taps

Tónlistarhúsið mistök frá upphafi ?

Það er afar merkilegt að skoða fyrirætlanir og markmið þess að byggja þetta tónlistarhús sem nú er að rísa. Í fyrsta lagi var gert þarna skipulag af stóru hóleli og höfuðstöðvum Landsbankans. Í skipulagsáætlun er talað um að, í tengslum við hótelið, skuli byggja tónlista og ráðstefnuhús.

Þegar eitthvað hús er byggt í tenglsum við eitthvað annað hús, er venjan að húsið sem á að tengjast - eins og í þessu tilfelli - að hótelið komi á undan, þar sem byggja á tónlistarhúsið í tengslum við hótelið.

Ein af meginforsendum nýtingar á ráðstefnusölum tónlistarhússins, var að erlendir ráðstefnugestir gætu gist á hótelinu og nýtt ráðstefnusalina. Ekki eru miklar líkur á að arsemismat verði jákvætt fyrir byggingu hótels á þessum stað, eftir að alþjóðlegt veisluborð ábyrgðarleysis í fjármálum hrundi á síðasta ári.

Nú þegar, er til staðar í mörgum núverandi hótelum borgarinnar, nægt salarrými fyrir þær ráðstefnur sem hingað gætu komið. Þeir sem skipuleggja slíkar ráðstefnur, munu varla fara að bóka ráðstefnusali fjarri aðsetursstað ráðstefnugesta; allra síst að hausti eða vetri. Tekjuforsendur tónlistarhússins - næstu áratugina - eru því verulega skertar og ekki fyrirsjáanlegur rekstrargrundvöllur fyrir því á komandi áratugum.

En það sem vekur mér enn alvarlegri spurninga en að rekstrargrundvöll vanti, er það hvernig var staðið að ákvarðanatöku um byggingu tónlistarhúsins. Hvergi er finnanlegt í gögnum Alþingis, að Alþingi hafi heimilað stofnun hlutafélagsins Austurhafnar ehf. sem sagt er vera í eigu ríkis og borgar, og sér um byggingu tónlistarhússins. Í skráningu Austurhafnar ehf. hjá fyrirtækjaskrá, er engin staðfesting þess að Alþingi hafi heimilað skráningu þess félags sem að hluta eign ríkisins á móti hlut borgarinnar.

Sagt er að gerður hafi verið samningur af hálfu ríkisins um greiðslu hárrar fjárhæðar á hverju ári, í nokkra áratugi, til stuðnings tónlistarhúsinu. Ekki verður séð í gögnum Alþingis að þessi samningur hafi verið lagður fyrir þingið. Þar af leiðir að ríkið er ekki enn orðið skuldbundið til neinnar greiðslu til tónlistarhússins, því Alþingi er eini aðilinn sem hefur heimild til að skuldbinda ríkissjóð.

Það er svo spursmál út af fyrir sig, hvor Alþingi, sem einungis er kjörið til fjögurra ára í senn, eigi að hafa heimild til að skuldbinda ríkissjóð út fyrir það kjörtímabil sem sitjandi þingmenn hafa umboð þjóðarinnar til ákvarðanatöku. Er það eðlilegt að sitjandi Alþingi, geti bundið komandi ríkisstjórnum næstu kjörtímabila, skyldur til að greiða háar fjárhæðir, vegna ákvarðana sem kannski hefur aldrei verið formlega afgreitt eða samþykkt á Alþingi.

Ég held að fólk ætti nú þegar að stöðva þá óábyrgu vitleysu sem felst í byggingu þessa húss, því sú ákvörðun var ekki tekin af yfirvegun, heldur í vímu hins ímyndaða góðæris.            

Vill að áform um tónlistarhús verði endurskoðuð

Meira um erlendu lánin

Nokkuð hefur verið leitað eftir frekari rökstuðningi mínum fyrir því að nýju ríkisbankarnir hafi ekki heimild til yfirtöku erlendra fasteignalána, umfram þá fjárhæð sem nemur ætluðu söluverði veðandlagsins (íbúðarinnar), á þeim tíma sem lánið er yfirtekið.

Í því sambandi er mikilvægt að hafa í huga, hvað þetta varðar.

Sú staðreynd óhrekjanleg, að stjórnendur nýju bankanna hafa ekki heimild til að skuldsetja ríkisbankana, gagnvart gömlu bönkunum, með fjárhæðum sem eru hærri en fullgilt veð er fyrir. Til heimildar fyrir slíku dugar ekki ríkisstjórnar eða ráðherraákvörðun, því ríkisstjórn og ráðherrar hafa ekki heimildir til að skuldsetja ríkissjóð. Slík heimild er einungis hjá Alþingi og þarf til slíks sérstök lög, samaber fjárlög og önnur lög um fjármögnun framkvæmda.

Nokkuð skýr mörk um sjálfstæða valdheimild ráðherra, voru dregin fram þegar - með dómi - var hafnað heimild þáverandi menntamálaráðherra til að flytja lögheimili og aðsetur Landmælinga Íslands frá Reykjavík til Akraness, án samþykkis til slíks frá Alþingi. Slíkt var sagt utan valdheimilda ráðherra, nema með samþykki Alþingis.

Ef nýju ríkisbankarnir yfirtaka hærri fjárhæðir á hverju skuldabréfi, frá gömlu hlutafélagabönkunum, en nemur raunvirði þeirra veða sem eru til tryggingar lánum, eru þeir farnir að ráðstafa ríkisfjármálum, því engin trygging er frá hendi skuldara fyrir þeirri upphæð sem er umfram raunverðmæti veðtryggingarinnar.

Hver á að bera tjónið af gengisfallinu?

Almenna regla skaðabótaréttar er sú að  sá sem veldur tjóni á að bera skaðan eða bæta tjónið sem hann veldur.

Í því tilfelli að erlend húsnæðislán hækkuðu verulega í íslenskum krónum, í framhaldi af hruni gömlu bankanna, ber að líta á hvað það var sem olli hruninu. Það voru ekki íslenskir lántakendurnir húsnæðislánanna sem ollu hruninu. Hrunið varð vegna þess að bankarnir sjálfir, gátu ekki fjármagnað rekstur sinn og voru settir í skilaferli og skilanefnd sett til að stjórna því uppgjöri.

Það voru því gömlu bankarnir sjálfir, sem voru valdir að því mikla hruni sem varð á verðgildi íslenskrar krónu. Lántakendurnir áttu engan þátt í því hruni, því vanskil þeirra á þessum lánum voru svo lítil að slíkt gat ekki valdið hruni.

Í ljósi grundvallarreglu skaðabótaréttar eru það því gömlu bankarnir sem eiga að bera tjónið af eigin gjörðum (eða misgjörðum). Þeir verða að taka á sig tjónið sem þeir voru valir að.

Það er ævinlega svo, við yfirtöku á verðmætum hjá aðilum í nauðungarstöðu, að yfirtaka skulda er aldrei jafnhá verðgildi veðtrygginga. Yfirtaka skuldar er ævinlega einhverjum hlutföllum lægri en verðgildi tryggingar eða eignar, þannig að hinn nýi eignaraðili skuldarinnar sitji ekki uppi með hærri skuld til innheimtu en nemur raunvirði tryggingar eða eigna.

Af öllu þessu er ljóst að yfirfærsla erlendra húsnæðislána, frá gömlu hlutafélagabönkunum yfir til nýju ríkisbankana virðist utan lögformlegra réttarheimilda. Enn er ekki farið að leggja hreina yfirtökuskýrlsu fyrir Alþingi, til ákvörðunar um hvort ríkissjóður vilji greiða allar þær fjárhæðir fyrir gömlu bankana, sem þar virðast vera um að ræða.

Ef rétt er að núverandi staða flestra þessara lána sé tvöfalt verðmæti þeirra fasteigna sem til tryggingar eru fyrir lánunum, virðist sjálfgefið, miðað við reynslu síðastliðinna áratuga, að u.þ.b. 65 - 70% af heildarskuldum erlendra húsnæðislána lendi á skattgreiðsndum, því nauðungarsölur hafa yfirleitt ekki skilað nema 30 - 35% af höfuðstól skuldar.

Af öllu þessu er ljóst að brýna nauðsyn ber til að taka þessi mál föstum tökum, með raunverulega verðmætamyndun í forgrunni; en ekki reyna að innheimta hjá lántakendum það tjón sem gömlu bankarnir voru valdir að.

Er fólkið í forystu stjórnmálanna virkilega búið að tapa dómgreind og skynjun fyrir réttlæti?  Spyr sá sem ekki veit, en er óneitanlega orðinn frekar vonlítill um vitrænt ferli í þessum málum.        

Yfirtaka erlendra húsnæðislána

Ég hef í nokkuri undran fylgst með umræðunni um erlendu húsnæðislánin sem fólk tók hjá gömlu bönkunum. Sagt er að nú, eftir yfirtöku þessara lána til nýju bankanna, séu þessi lán allt að tvöföldu verðmæti þeirra fasteigna sem þau eru tryggð í.

Öll vitum við að gömlu bankarnir voru hlutafélög og öll vitum við væntanlega að nýju bankarnir eru í eigu ríkisins. Ég spyr mig því þeirrar spurningar. Hvaða tryggingar höfu hinir nýju ríkisbankar, fyrir yfirtöku mikið hærri skuldafjárhæðar frá hlutafélagabönkunum, en nemur raunverulegu söluverðmæti hinnar veðsettu eignar?

Gera menn sér ekki ljóst að óheimilt er að yfirtaka skuld til ríkisbanka, sem er hærri en söluandvirði veðtryggingar, nema slíkt sé sérstaklega samþykkt af meirihluta Alþingis, samanber fjárreiðulög og fleiri lög?

Eru þeir aðilar sem þessi verk vinna, svo vankunnandi um hvaða heimildir þeira hafa til skuldbindingar gagnvart ríkissjóði og ríkisfyrirtæki, að þeir yfirtaki frá hlutafélagabanka, lán sem er hátt í tvöfallt hærra en sú veðtrygging sem fyrir láninu er?  Hafa þeir leitað heimilda til slíkrar áhættu gagnvart ríkissjóði?

Ég hef verið að bíða eftir að ábyrgir aðilar veki athygli á þessari vitleysu, en er farinn að halda að slíkt muni ekki gerast.

Öll sú framvinda sem verið hefur í þessum erlendu húsnæðislánum er rugl, sem brýna nausðyn ber til að leiðrétta sem allra fyrst.                     

FME veitir aukinn frest

Smáralind vonlaust dæmi frá upphafi

Hugmyndafræðin um Smáralind var vonlaus frá upphafi, því engin leið var að slík fjárfesting gæti borið sig hér á okkar litla landi. Fleiri verslunarhallir munu verða gjaldþrota áður en jafnvægi næst, því þjóðin getur ekki borið alla þessa fjárfestingu og það byrgðahald sem svona mörgum stórverslunum fylgir.

Þjóðin verður að fara að átta sig á, að gjaldeyrir kemur ekki til landsins á annan veg en gegnum sölu okkar á vörum eða þjónustu, til anarra landa. Endalaust innstreymi lánsfjár er liðin tíð og komið að því að lifa af þeim tekjum sem við búum til sjálf, með hugviti okkar og atorku.

Margir lifa í þeim falsdraumi að lífið verði eins og fyrir bankahrun ef við göngum í ESB eða töku upp evru. Þetta er sama villan og hjá vímuefnaneytandanum sem telur sér trú um að heimurinn sé svo mikið betri þegar hann er undir áhrifum vímu, en þegar hann þarf að upplifa veruleikann.

Í samlíkingunni við vímuefnaneytandann, má segja að þjóðin sé enn í afeytrun og sé að verða tilbúin til að fara í meðferð til endurhæfingar að venjulegu og eðlilegu lífi, í venjulegu og eðlilegu samfélagi. Þegar því endurbatastigi er náð, fer þjóðin að undrast hve illa við höfum farið með gjaldeyristekjur okkar og hvernig í ósköpunum við höfum látið okkur detta í hug að borga alla þá peninga (álagningu) sem þarf til að halda öllum þessum verslunum gangandi.              

Fall Saxbygg fleytir Smáralind í fang ríkisins

Lánveitingar lífeyrissjóðanna

Í Morgunblaðinu í dag, laugardaginn 16. maí 2009, er frétt á bls. 26, sem greinir frá því að Bakkavör Group geti ekki greitt skuldabréf sem var á gjalddaga í gær (15. maí) að fjárhæð sem næst 20 milljörðum króna.  Meðal kaupenda þessara skuldabréfa voru lífeyrissjóðir "sem nú fá lán sín ekki endurgreidd" eins og segir í fréttinni.

Í fréttinni er lýst hinni lögformlegu innheimtuleið, með fjárnámi og síðar kröfu um gjaldþrotaskipti. Síðan segir í fréttinni:

"Þetta er ekki borðleggjandi ákvörðun fyrir þessa kröfuhafa. Bakkavör Group á engar eignir sem hægt er að ganga að. Stórir lánveitendur eru með veð í rekstrarfélögunum, sem eru undir Bakkavör Group. Lífeyrissjóðir og aðrir sem keyptu skuldabréfin halda því á bréfum án nokkurar trygginga eða veða."   (leturbreyting er mín)

Það vekur athygli mína að lífeyrissjóðir hafi keypt skuldabréf sem ekki höfðu trygg veð.  Ég veit ekki betur en að slík meðferð fjár hjá lífeyrissjóðunum sé með öllu bönnuð, enda eru lífeyrissjóðirnir ekki áhættusjóðir og stjórnendum þeirra ber skylda til að ávaxta höfuðstól sjóðanna á tryggan máta, þar sem höfuðstóllinn er undirstaða lífeyris sjóðsfélaga.

Í ljósi þess sem þarna kemur fram, sem og mörgum fyrri fréttum af gífurlega tapi lífeyrissjóða í bankahruninu, virðist augljóst að stjórnendur þessara sjóða hafi farið æði frjálslega með starfsumboð sitt. Þeir ættu því að sjá sóma sinn í að víkja sjálfviljugir úr starfi NÚ ÞEGAR, svo ekki þurfi að safna liði til að reka þá. Þeir hafa augljóslega nú þegar fyrirgert öllu trausti sjóðsfélaga, til gæslu hagsmuna þeirra. Áframhaldandi seta þessara manna við stjórnun og við rekstur þessara sjóða, er því  augljós yfirgangur gagnvart eigendum þessara sjóða og blind frekja til að halda þeim völdum sem þeir telja sig hafa, í skjóli eigna sjóðsfélaga.

Betra er seint en aldrei, að gripið sé í taumana og hreinsað út úr sukkhreiðri lífeyrissjóðanna. 

       

Bakkavör í vanskilum